Page Text
________________
શક્તિદર્શન અનુસાર જ્યારે માતૃશક્તિ સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરવા માટે ઉદ્યત થાય છે ત્યારે તે છવ્વીસ રૂપોમાં વિભક્ત થઈને અનંતકોટિ બ્રહ્માંડનું સર્જન કરે છે. આ છવ્વીસ તત્ત્વો આ પ્રમાણે છે : આકાશ, વાયુ, અગ્નિ, જળ, પૃથ્વી, કર્ણ, વૈકુ, ચક્ષુ, જિલ્લા, નાસિકા, બુદ્ધિ, અહંકાર, પ્રકૃતિ, પુરૂષ, કલા, અવિદ્યા, રાગ, કાલ, નિયતિ, માયા, શુદ્ધ, વિદ્યા, ઈશ્વર, સદાશિવ, શક્તિ અને શિવ.
‘બ્રહ્મવૈવર્તપુરાણ'માં શક્તિના વિવિધ પાસાંઓ પર સંક્ષેપમાં પણ સર્વાગી પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે. ભગવાન સ્વયં કહે છે:
शक्ता स्यात्सर्वकार्येषु तेन शक्तिः प्रकीर्तिता। सर्वाधारा सर्वरुपा मङ्गलार्हा च सर्वतः ।। सर्वमङ्गलदक्षा सा तेन स्यात्सर्वमङ्गला। वैकुण्ठे सा महालक्ष्मीमूर्तिभेदे सरस्वती।। प्रसूय वेदान्विदिता वेदमाता च सा सदा। सावित्री सा च गायत्री धात्री त्रिजजगतामपि।। पुरा संहृत्य दुर्ग च सा दूर्गा च प्रकीर्तिता। तेजसः सर्वदेवानामाविर्भूता पुरा सती।। तेनाऽऽद्या प्रकृतिज्ञया सर्वासुरविमर्दिनी। सर्वानन्दा च सानन्दा दु:खदारिद्रयनाशिनी।। शत्रूणां भयदात्री च भक्तानां भयहारिणी। दक्षकन्या सती सा च शैलजातेतिपार्वती।। सर्वाशारस्वरुपा सा कलया या वसुंधरा।
મહિષાસુરમર્દિની कलया तुलसी गङ्गा कलया सर्वयोषितः ।।
પૂજનીય અને આરાધ્ય છે. વિશેષ નોંધનીય બાબત એ છે કે વૈદિક, सृष्टिं करोमि च यया तात शक्त्या पुनः पुनः ।
પૌરાણિક અને તંત્રશાસ્ત્રની શક્તિવિભાવનામાં ભિન્નતા છે છતાં ब्रह्मवैवर्तपुराण, उत्तर भाग, ८४-७५-८२
એકબીજાને પૂરક હોય એવી અત્યંત ઉચ્ચકક્ષાની વિચારણા અદ્યપર્યત અર્થાતુ સમસ્ત કાર્યોમાં સમર્થ હોવાને કારણે એને શક્તિ થતી રહી છે. એ પણ ઉલ્લેખનીય છે કે સમગ્ર વિશ્વમાં શક્તિતત્ત્વને કહેવામાં આવી છે. તે ચારે બાજુથી બધાની આધારરૂપ, સર્વરૂપ, પ્રાધાન્ય આપવામાં આવેલ છે. દેવી અને માતૃશક્તિ તરીકે ચૂનાધિક મંગલયોગ્ય અને સમસ્ત મંગલમાં નિપુણ હોવાને કારણે સર્વમંગલા માત્રામાં શક્તિને પૂજનીય કે આરાધ્યા માનવામાં આવેલ છે. કહેવામાં આવી છે. તે વૈકુંઠમાં મહાલક્ષ્મી અને બીજારૂપમાં સરસ્વતી સમગ્ર વિશ્વમાં સ્ત્રીને જન્મ આપનાર, પોષણ આપનાર કહેવાઈ છે. વેદોને ઉત્પન્ન કરીને તે વેદમાતાના નામથી ઓળખાઈ. અને સંવર્ધન કરનાર મૂળ સ્ત્રોતરૂપે આરાધવામાં આવતી. આ પૂર્વકાળમાં દુર્ગ નામના અસરનું હનન કરવાને કારણે દર્ગા કહેવાઈ. ઉપરાંત તેનું માનપાન ન જળવાય તો તે ક્રોધિત થઈને સજા પણ પહેલા તે સતી સમસ્ત વેદોના તેજથી પ્રગટ થઈ હતી. એટલા આપતી એમ મનાવા લાગ્યું હતું. આ જ કારણોસર માતૃશક્તિના માટે સમસ્ત અસુરોનું મર્દન કરનારી એ આદ્યાશક્તિ પ્રકતિ કહેવામાં સૌમ્ય રૂપોની સાથે સાથે રૌદ્ર રૂપોની પણ આરાધના કરવામાં આવે છે. તે બધાને આનંદ આપનારી, આનંદથી યુક્ત અને આવતા. દરિદ્રતાનો વિનાશ કરનારી, શત્રઓને ભય આપનારી અને ભક્તોના તંત્રશાસ્ત્રમાં શક્તિતત્ત્વ પર વિશેષ પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો ભયને દૂર કરનારી છે. તે દક્ષકન્યા સતી પર્વતથી પ્રગટ થવાનું છે. એમાં શક્તિ જ સર્વોપરિ માનવામાં આવી છે. તંત્રશાસ્ત્ર કારણે પાર્વતી કહેવામાં આવે છે. તે સર્વની આધારરૂપ એક અનુસાર સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિમાં જ્ઞાનશક્તિ, ક્રિયાશક્તિ, ઈચ્છાશક્તિના કલાથી પૃથ્વી, એક કલાથી તુલસી, એક કલાથી ગંગા અને વળી રૂપે વિસ્તરણ થાય છે. સમસ્ત સ્ત્રીરૂપ છે. હું એ જ શક્તિ વડે ફરી ફરીને સુષ્ટિ રચે છે. સંહારના દેવ શિવ છે, એટલે જ હિંદુ દેવીઓના મોટા
ભારતમાં શક્તિતત્વના અનંત વિલાસો કલ્પવામાં આવેલા ભાગના રૂપો શિવ સાથે સંકળાયેલા છે. શાક્ત સંપ્રદાય સાથે પણ છે. શક્તિનું દેવી તરીકે અને માતૃશક્તિ તરીકેનું રૂપ સર્વત્ર રોદ્રરૂપા દેવીઓનું અનુસંધાન છે. | મે - ૨૦૧૯)
પ્રબુદ્ધ જીવન :અહિંસા વિશેષાંક
| SR No. | 526130 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2019 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sonal Parikh, Sejal Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2019 |
| Total Pages | 172 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 6 MB |