Prabuddha Jivan 2015 08 Jain Dharm ane Anya Dhrmni Aavashyak Kriyao Visheshank

SR No.: 526085
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2015
Total Pages: 172
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 3 MB

Page 93

ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫ પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક પ્રષ્ઠ ૯૩
અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક કિયાઓ વિશેષક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક
कम्मं जं पुव्वकयं सुहासुहमणेयवित्थरविसेसं ।
હોય છે. तत्तो णियत्तदे अप्पयं तु जो सो पडिक्कमणं ।। ३८३ ।। અજ્ઞાનીએ બાહ્ય ક્રિયાને જ પ્રતિક્રમણ માની લીધેલ છે. અજ્ઞાની છું
અર્થ : ભૂતકાળમાં કરેલ અનેક પ્રકારના વિસ્તૃત શુભાશુભ અને પ્રતિક્રમણ માને છે, તે તેનો અપરાધ છે. ખાસ વાત તો એ છે કે કર્મોથી આત્માની નિવર્તતા આત્માનું પ્રતિક્રમણ છે.
કે અજ્ઞાનીએ તો એ પ્રતિક્રમણાભાસનું પણ પ્રતિક્રમણ કરવું જોઈએ. ભૂતકાળમાં કરાયેલ ભૂલો તથા અપરાધ માટે પ્રતિક્રમણ અજ્ઞાની માને છે કે એણે એકેન્દ્રિયાદિ છકાય જીવોની હિંસા હું કે કરવામાં આવતું હોય છે. અજાણતા થયેલ કાર્યને ભૂલ કહેવામાં કરી છે માટે એ શકાય જીવોની ક્ષમાયાચના કરવી. નિશ્ચયથી જોતા ? ૐ આવે છે જ્યારે જાણી જોઈને કરાયેલ દુષ્કૃત્યને અપરાધ કહેવામાં તો આત્માએ કોઈ જીવની હિંસા કરી નથી. પરંતુ શ્રદ્ધાથી એવું કૅ હું આવે છે. લોકમાં ભૂલની તો જાણે માફી અપાતી હોય છે પણ માને છે કે એણે જીવહિંસા કરી છે. અજ્ઞાનીની એ મિથ્યા માન્યતાથી છે ૨ અપરાધ માટે તો સજા થતી હોય છે કે દંડ દેવાતો હોય છે. જ નિજ આત્માની (સ્વયંની) હિંસા થતી હોય છે. સમ્યગ્દર્શન થયેથી રે કૅ ચેતન્યસ્વભાવી નિજશુદ્ધાત્માનો આશ્રય જ ભૂલ, અપરાધ અને જ મિથ્યાત્વ ટળે છે, ત્યારે જ હકીકતમાં સારું પ્રતિક્રમણ થાય છે. કં ૐ સજાથી છૂટકારા મુક્તિનો ઉપાય છે.
મેં જ મારા નિજ ભગવાન આત્માને એકેન્દ્રિયાદિના પર્યાયોમાં | શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્યજીએ સમયસારમાં પ્રતિક્રમણને વિષકુંભ પણ પરિભ્રમણ કરાવ્યું છે. એટલે નિજ ભગવાન આત્માની ક્ષમા યાચું ? ૐ કહેલ છે અને અમૃતકુંભ પણ કહેલ છે. કહેવાનો મતલબ એ જ છે છું. ખરેખર જોઈએ તો મેં ત્રિકાલી ધ્રુવ ભગવાન આત્માએ કોઈ હું
કે પ્રતિક્રમણ કરવું પડે છે, તે આત્મા માટે શોભાસ્પદ નથી. અર્થાત્ દેહને ગ્રહણ પણ નથી કર્યો અને તેનો ત્યાગ પણ નથી કર્યો. છતાંય ? Ė લજ્જાસ્પદ છે. જીવનપર્યત પ્રતિક્રમણ કરવાનો નિયમ લેવાવાળો પોતાને દેહરૂપ માનવાના આ અપરાધ માટે પ્રતિક્રમણ કરવું જોઈએ. હૈં 3 જીવ જીવનભર ભૂલ કરતો જ રહેશે એવો સંકલ્પનિયમ લઈ બેસે સમ્યગ્દષ્ટિ પોતાને દેહથી ભિન્ન શુદ્ધાત્મા માનતો હોય છે. તેથી ? છું છે. ભાઈ ! અંતરની ભાવના તો એવી હોવી જોઈએ કે જીવનમાં સમ્યગ્દષ્ટિને જ સાચું પ્રતિક્રમણ હોય છે. નિજ શુદ્ધાત્માના યથાર્થ
ક્યારેય ભૂલ જ ન થાય અને પ્રતિક્રમણ કરવાનો અવસર જ ન સ્વરૂપને સમજી લઈ તેમાં જ પોતાપણું સ્થાપિત કરી સ્થિર થઈ જું કે આવે. ભૂલથી ભિન્ન નિજ શુદ્ધાત્માના આશ્રયથી જ ભૂલથી છૂટી જવાનું નામ જ પ્રતિક્રમણ છે. જે શકાતું હોય છે અને બચી જવાતું હોય છે. નિશ્ચય દૃષ્ટિથી ભૂલ ન
: પ્રત્યાખ્યાન (પચ્ચખાણ) : પણ થવી અર્થાત્ શુદ્ધોપયોગ જ પ્રતિક્રમણ છે.
શ્રી કુન્દકુન્દ આચાર્યજીએ સમયસારમાં પ્રત્યાખ્યાનની વ્યાખ્યા માત્ર કાયિક ક્રિયાથી પ્રતિક્રમણ કરવાથી કાંઈ પ્રતિક્રમણ થઈ આ પ્રમાણે કરી છે. હું જતું નથી. જલ્દીથી વહેલાસર પ્રતિક્રમણ પૂરું થઈ જાય એવા ઉદ્દેશથી મં ગં સુમસુદં નહિં ય માવઠ્ઠ વક્ટ્રિ વિસ્તા
પ્રતિક્રમણના સૂત્રો ઝડપથી બોલી જવાતા હોય છે, તેમાં એવી તો ળિયત્વે નો સો પ્રખ્યમgTM વદ્રિ વેવાતા રૂ૮૪. હું માન્યતા છે કે પ્રતિક્રમણના સર્વ સૂત્રોના ઉચ્ચારણથી અધિક અર્થ : જે ભાવમાં ભવિષ્યકાળના શુભ અને અશુભ કર્મ બંધાય છે, તે ? હું ધર્મલાભ થતો હોય છે. ઉચ્ચારણની સાથોસાથ શબ્દના ભાવોને ભાવથી જે આત્મા નિવર્ત થાય છે, તેને આત્મ પ્રત્યાખ્યાન કહે છે. હું ? વિના પ્રાકૃત અને સંસ્કૃત શ્લોકો-સૂત્રોના પઠન માત્રથી ભવિષ્યમાં થનારા પાપોને ન કરવાના સંકલ્પ-પ્રતિજ્ઞાને ? મેં કાંઈ પ્રતિક્રમણ થઈ જતું નથી. આપણે એકે એક વાતનું ધ્યાન પ્રત્યાખ્યાન કહે છે. એવા જ પાપોને ન કરવાનો સંકલ્પ કરવો છે હું રાખવું જોઈએ કે જે ભાષામાં ભાવ આવતા હોય તે ભાવવાહી જોઈએ કે જેનું પાલન કરવાની શક્તિ કે સામર્થ્ય હોય. કારણ કે હું
ભાષામાં સૂત્રપાઠ-જાપાદિ કરવા જોઈએ. કારણ કે શાસ્ત્રોમાં શબ્દો જિનધર્મ | જૈન શાસનમાં પ્રતિજ્ઞાનો ભંગ કરવાથી થતાં પાપને ૪ ક્ર તો હોય છે પણ ભાવ નથી હોતા. ભાવ સહિત કરાતું પ્રતિક્રમણ જ અધિકો દોષ બતાવેલ છે. આમ જાણીને પ્રતિજ્ઞા કરવાથી છેટા ક ૐ સાચું પ્રતિક્રમણ છે.
રહેવાનું નથી પણ આત્મામાં નિરંતર સંયમિત જીવન જીવવાની જ ૬ શુદ્ધભાવ જ વાસ્તવિક પ્રતિકમણ છે
ભાવના રાખવા જણાવેલ છે. હું ભૂલ થવી તે ઔદયિકભાવ છે અને ભૂલ થયા પછી પ્રતિક્રમણ જો એક દિવસના અનશન ઉપવાસ કરવાનું પચ્ચખ્ખાણ લીધા હું જે કરવાના ભાવ પણ ઓદયિક ભાવ છે. “આતંકવાદમાં અનેકાન્તવાદ' બાદ તે પાળવામાં ન આવે તો દોષ લાગે છે. હવે વિચારો કે મુનિધર્મ છે ૐ નામક પુસ્તિકામાં લખ્યું છે કે આગને આગથી હોલવી (બુઝાવી) પાલનનું પચ્ચકખાણ લીધા પછી કોઈ જીવનું મુનિધર્મ પાલન દુષિત ૐ 3 શકાતી નથી. આગને હોલવવા માટે પાણી જોઈએ. કષાયને કષાયથી હોય તો તેનો ઘોર અપરાધ છે. તેથી પચ્ચખાણનું સ્વરૂપ સમજીને ફેં હું શાંત નથી કરી શકાતા. નિશ્ચય દૃષ્ટિથી ચૈતન્ય સ્વભાવી નિજ જ પચ્ચખાણ લેવું જોઈએ. પ્રાકૃત ભાષામાં લેવાયેલ પચ્ચકખાણનો છું હું શુદ્ધાત્મામાં સ્થિર થવાથી જ વીતરાગભાવ પ્રગટે છે. વીતરાગ અર્થ જણાતો ન હોય તો પછી જે ભાષામાં પચ્ચકખાણનો અર્થ ૬ કે ભાવરૂપી જળથી જ રાગાદિ ભાવોની આગને હોલવી/બુઝાવી શકાતી સમજાતો હોય તેવી ભાષામાં પ્રતિજ્ઞા લેવી જોઈએ. ભાષા ઉપર કે જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિરોષક 4 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન
"જૈન ધર્મ અને અત્યધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક
a®$