________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫ પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક પ્રષ્ઠ ૪૧
૬. વિગતવાર દુષ્કૃત્યોમાં સ્મરણ અને પશ્ચાતાપથી સારું સંસ્કરણ “આવસ્સિયાએ પડિક્કમામિ' કહેતાં “અવગ્રહથી બહાર નીકળી જાય છે ઊભું થાય.
છે. એટલે જાણે હુકમ લઈને ગયો તે પછી અમલના અવસરે બીજી $ ૭. પ્રતિક્રમણની ક્રિયાઓમાં સાથે સાથે અન્ય આવશ્યકો કરવાથી વારના વાંદણામાં પેસી ‘આવસ્સિયાએ” ન બોલતાં અવગ્રહમાં જ હું બીજાં કર્મોની નિર્જરા થાય.
રહી વાંદણા પૂર્ણ થાય છે. - વંદિત્તા સૂત્રની પચાસ ગાથાની દરેક ગાથામાં અનેક પ્રકારના પ્રશ્ન : વાંદણા ક્યાં ક્યાં? 3 અતિચારો-દોષો-પાપો ગણાવ્યા છે. ઘણાં એવું માને છે કે પ્રતિક્રમણ ઉત્તર : ૧. પચ્ચકખાણ કરવાની પૂર્વે. ૨. પાપોની આલોચના હૈ ૐ કરતાં રહીએ અને પાપ થતાં રહે તો પ્રતિક્રમણમાં આલોયણા લઈ કરાય ત્યારે ૩. અભ્યત્થાન વંદન કરાય ત્યારે. ૪. આચાર્યાદિની કૈ લેવાથી, બધા પાપોની માફી માગી લેવાથી, બધા જ પાપો ધોવાઈ ક્ષમાપના કરાય ત્યારે ૨-૨ વાંદણા કરવામાં આવે છે.
જાય છે; તો શાસ્ત્રકારો કહે છે કે જે લોકો આવું માને છે તે પ્રશ્ન : મુહપત્તિ પડિલેહણ શા માટે? ૐ મિથ્યાત્વ છે. આમ માનવું ખોટું છે. ભૂલભરેલું છે. એકવાર ભૂલ ઉત્તર : વાંદણા લેતી વખતે હાથ વગેરે અંગ હલાવીને કે સ્પર્શીને ક 3 કબૂલ કરી લીધા પછી તે જ ભૂલ એટલે કે પાપ ફરી ફરી પણ થવા કરવાના છે, માટે અંગનું પડિલેહણ કરવા વાંદણા પૂર્વે મુહપત્તિ હું જોઈએ નહિ.
પડિલેહણ કરવામાં આવે છે. જે કાયોત્સર્ગમાં કાયા તદ્દન સ્થિર કરવાની છે અને તદન મૌન પ્રશ્ન : પ્રતિક્રમણમાં ચાર થાય શા માટે? $ હોવાથી જે તે કશું બોલવાનું હોતું નથી. ત્યારે મનને પણ એક ઉત્તર : પ્રતિક્રમણનું મહાન શુભ કાર્ય કરવું છે તો એ માટે ? ૐ ચોક્કસ વિષયના ચિંતનમાં સ્થિર કરવું પડે છે. આવા સુંદર મંગળ તરીકે દેવવંદન કરવું જોઈએ. મંગળ કાર્યથી શુભ કાર્ય નિર્વિબે હૈં 3 કાયોત્સર્ગથી યોગસ્થિરતા અને ગુણસ્થાનક પર ચઢવાનું કેમ ન સારું સિદ્ધ થાય અને સારી રીતે પૂર્ણ થાય. ૨૪ તીર્થકરો સમાન જે મળે ? વળી એક મહાન લાભ એ છે કે જો સાંવત્સરિક પ્રતિક્રમણના ગુણો કીર્તનરૂપ હોઈને તાત્ત્વિક દૃષ્ટિએ એક જ છે. જેમના દર્શન છે ૬ ૪૦ લોગસ્સ અને એક નવકારના કાયોત્સર્ગથી બાર મહિનાના માત્રથી શુભ ભાવનાના પૂર વહેવા લાગે છે, તેથી ચૈત્યવંદનની ૬ 3 લાગેલા પાપો પ્રતિક્રમણ પછી આત્મામાં ખૂણેખાંચરે ભરાઈ રહેલ ક્રિયા દરમ્યાન કાયોત્સર્ગ કર્યા પછી જે બોલાય અને જેનું પ્રમાણ 3 નમું હોય તેનો નાશ થાય છે. એ પાપોમાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મ, અંતરાય માત્ર એક શ્લોક જેટલું હોય તેને સ્તુતિ (થોય) ગણવી. ? કર્મ વગેરે પાપકર્મો નાશ પામે છે, એટલે એવા કાયોત્સર્ગ તપથી આવશ્યક ક્રિયા દરમ્યાન રાઈ અને દેવસિક બંને પ્રતિક્રમણમાં ? હું જબરદસ્ત કર્મક્ષય કેમ ન થાય?
“કલ્યાણકંદ' અને પાકુમ્મી, ચૌમાસિક, સાંવત્સરિક પ્રતિક્રમણમાં હું વળી બીજો એક મહાન લાભ એ છે કે અસત્ નિમિત્તોથી બચવા “સ્નાતસ્યા” થોય બોલવામાં આવે છે તેમજ પાંચે પ્રતિક્રમણમાં હું છે કાયોત્સર્ગ એક મહાન સાધન છે એટલે રાગદ્વેષથી બચવાનો મહાન “સંસાર દાવાની થાય પણ બોલવામાં આવે છે. પરંતુ આ થોય માત્ર
સ્ત્રીઓ જ બોલે છે. પુરુષો ‘નમોસ્તુ વર્ધમાનાય’ની થાય બોલે છે. ? પ્રશ્ન : આમ તો પચ્ચખાણ એ છેલ્લું આવશ્યક છે તો દેવસિક એમાં ૧લી થાય પ્રભુની ચૈત્યવંદનસ્તવના કરીને કરાય છે જે ૬ શું પ્રતિક્રમણમાં તે પહેલાં કેમ આવે છે?
આપણને દર્શનાદિનો લાભ આપી સમાધિ આપે છે. ઉત્તર : આમ તમે છ આવશ્યક ક્રમે પચ્ચકખાણ કરવા જતા ૨જી થોય-અરિહંત ચેત્ય (મૂર્તિ)ની ભક્તો દ્વારા થતાં વંદન- સૂર્યાસ્ત વીતી જાય. તેથી સૂર્યાસ્ત પહેલાં જ દિવસચરિત્રનું પૂજનાદિની અનુમોદનાના લાભ અર્થ થાય છે.
પચ્ચકખાણ કરવું જરૂરી અને સાર્થક બને. તેથી અહીં સામાયિક ૩ જી થાય-અરિહંત પછી ઉપકારક શ્રુત-આગમના થતા વંદના- * લઈને બે વાંદણા લઈ તરત જ પચ્ચકખાણ કરી લેવામાં આવે છે. પૂજનાદિની અનુમોદનાર્થે થાય છે.
પ્રશ્ન : વાંદણા એટલે વંદન, એની શી જરૂરી? તથા બે વાર શા ૪થી થો-શાંતિ-સમાધિના પ્રેરક સમ્યગ્દષ્ટિ (દેવ)ના હૈ ૬ માટે?
સ્મરણાર્થે થાય છે. છે ઉત્તર: ગુરુને વંદન કરવા એટલે તે વિનય છે. પરંતુ વાંદણા બે | ‘પ્રતિક્રમણ મહાયોગ'-પુસ્તકમાંથી સંકલન-ભારતી બી. શાહ ૐ એટલા માટે કે જેમ રાજા પાસેથી નોકર હુકમ મેળવતાં પહેલાં પ્રબોધ ટીકા-૫ પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી ગણિ 8 નમસ્કાર કરીને ઊભો રહે છે, તેમ જ પછી હુકમનો અમલ કરતાં સૂત્ર સંવેદના-સાધ્વીજી શ્રી પ્રશમિતાશ્રીજી મેં પહેલાં ફરીથી નમસ્કાર કરીને જાય છે. એ રીતે બે વાર વંદનની જૈન આચાર દર્શન-જિન તત્ત્વ-શ્રી રમણલાલ ચી. શાહ
જેમ અહીં બે વાર વાંદણા દેવાનાં હોય છે. એમાં ય પહેલીવાર જિન સંદેશ-વિશેષાંક-‘છ આવશ્યક' વાંદણા દેતાં ‘મે મિઉગ્ગહ' કહી ગુરુના મર્યાદિત અવગ્રહ (વિનયાર્થે ઉપરના ગ્રંથોનો આધાર લેવામાં આવ્યો છે. તેમ છતાં જિનાજ્ઞા હૈ રે સાચવવાની ક્ષેત્ર અંતર)ની અંદર ગયા, તે હવે અર્ધા વાંદણા પછી વિરુદ્ધ કોઈ ક્ષતિ રહી ગઈ હોય તો “મિચ્છામિ દુક્કડમ્' જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈત
જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક કિયાઓ વિશેષક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક કિયાઓ વિશેષાંક 4 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક
જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક
લાભ મળે.