Prabuddha Jivan 2015 08 Jain Dharm ane Anya Dhrmni Aavashyak Kriyao Visheshank

SR No.: 526085
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2015
Total Pages: 172
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 3 MB

Page 30

પૃષ્ઠ ૩૦ પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ૯ ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫ |
ત્રીજું આવશ્યક : વંદના
1 ડૉ. રમિ ભેદા
અને અન્ય ધર્મની અવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક
છ આવશ્યકોથી આત્મગુણોનો વિકાસ કરનાર પાંચ પ્રકારના ‘ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર’ અને ‘દસ વૈકાલિક સૂત્ર' અત્યંત મહત્ત્વના છે. આચાર-ચારિત્રાચાર, દર્શનાચાર, જ્ઞાનાચાર, તપાચાર અને ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં તો પહેલું જ અધ્યયન ‘વિનય' ઉપર છે. સાધુ ? વીર્યાચારની વિશુદ્ધિ થાય છે. આવશ્યક ક્રિયાની આરાધના કરતા ભગવંતોએ પોતાના ગુરુ ભગવંત સાથે કેવો વિનય વ્યવહાર સાધક બીજા આવશ્યકમાં ૨૪ તીર્થકરોની સ્તુતિ કરે છે. ત્યાર સાચવવો જોઈએ એ વિશેની નાની નાની વિગતો પણ દર્શાવવામાં પછી તેના ભક્તિનો સ્રોત ગુરુ તરફ પ્રવાહિત થાય છે, તેથી ત્રીજો આવી છે. વિનયનો ગુણ આત્મામાં પ્રગટ્યા વિના મોક્ષના અધિકારી છે આવશ્યક ગુરુ વંદનાનો છે. વંદના આવશ્યકથી વિનયધર્મની થવાતું નથી. પ્રાથમિક દશામાં વિનય ગુણથી મોક્ષની યોગ્યતા પ્રાપ્ત 5 આરાધના થાય છે.
થાય છે અને વિનયને સારી રીતે ખીલવવાથી તીર્થકર નામકર્મ બંધાય ચઉસરણ–પયન્સામાં કહ્યું છે કે :
છે. ધવલા ગ્રંથમાં કહ્યું છેઃ नाणाईआ उ गुणा, तस्संपन्न-पडिवत्ति-करणाओ।
विणयसंपण्णदाए चेव तित्थयरणामकम्मं बंधंति। वंदणाएण विहिणा, कीरइ सोही उ तेसिं तु ।। ४ ।।
અર્થાત્ વિનય સંપન્નતાથી તીર્થકર નામકર્મ બંધાય છે. અર્થ : જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપ એ ગુણ છે. તેનાથી સાધનાની દૃષ્ટિએ મહત્ત્વના તે જ્ઞાનવિનય, દર્શનવિનય, સંપન્ન ગુરુનો વિનય કરવાથી વિધિપૂર્વક વંદન વડે તે ગુણોની ચારિત્રવિનય અને ઉપચાર વિનય છે. સમ્યજ્ઞાન પ્રત્યે અને જ્ઞાની શુદ્ધિ કરાય છે.
પ્રત્યેનો પૂજ્યભાવ તે જ્ઞાનવિનય છે. જ્ઞાનના વિનય સાથે જ્ઞાનીનો છે જૈન ધર્મની તાત્ત્વિક ઓળખાણ કોઈ પણ એક લાક્ષણિકતાથી પણ વિનય કરવાનો હોય છે. જ્ઞાન અને ગુરુ પ્રત્યેના વિનયના હૈ € કરાવવી હોય તો એને વિનયમૂનો ઘમ્મો તરીકે ઓળખાવી શકાય. પરિણામે શિષ્યમાં વેનેયિકી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. ગુરુ પ્રત્યેના વિનયને ધર્મના મૂળ તરીકે કહ્યું છે. આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે ધર્મરૂપી વૃક્ષમાં વિનયની સાથે બહુમાનની પણ એટલી જ આવશ્યકતા છે. વિનય જો વિનયરૂપી મૂળ હોય તો જ તે મોક્ષરૂપી ફળ આપી શકે. આમ અને બહુમાન આમ તો સાથે સાથે જ હોય છે. છતાં બંને વચ્ચે થોડો મોક્ષરૂપી ફળની પ્રાપ્તિ માટે વિનયગુણ અત્યંત મહત્ત્વનો છે. જ્યાં થોડો તફાવત પણ છે. ગુરુ પ્રત્યેનો વિનય વંદન, અભુત્થાન ઇત્યાદિ નમસ્કારનો ભાવ છે ત્યાં વિનય છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ કહ્યું છેઃ દ્વારા વ્યક્ત કરી શકાય છે. એ બાહ્યાચાર છે. પરંતુ બહુમાન તો ધર્મ પ્રતિ મૂનધૂતા ચંદ્રના ધર્મના પાયામાં વંદના છે. નમસ્કાર હૃદયની સાચી પ્રીતિથી જ જન્મે છે. આમ દ્રવ્યવિનયની સાથે છે
મહામંત્રમાં નમસ્કારનો ભાવ છે. પંચપરમેષ્ઠિને એમાં વંદના છે. ભાવવિનયની એટલી જ આવશ્યકતા છે. વિનય આત્માનો ગુણ છે. Ė મેં નવકાર મંત્રમાં પ્રત્યેક પદનો પ્રારંભ જ નમો શબ્દથી થાય છે. એક અવિરતિધર અને સર્વવિરતિધર સૌમાં એ ગુણ રહેલો છે. વ્યવહારમાં નું જ વખત નમો શબ્દ ન પ્રયોજતા
ગુરુને વંદના દ્વારા આપણે શું પ્રત્યેક પદ સાથે નમો શબ્દ 1 શ્રી બાહુબલીનું બીજું પ્રતિક્રમણ
પ્રગટ કરીએ છીએ અને પરોક્ષ $ જોડાયેલો છે. આરાધક જીવમાં દિવસ સપ્તાહ થયો. સપ્તાહ પખવાડિયું. એ પણ મહિનો થયો.
રીતે ભાવથી અંતઃકરણમાં પણ નમસ્કારનો ભાવ, વિનયગુણ સમય સરતો રહ્યો. મહિનો મહિના થયા. વરસ થવા આવ્યું.
તે પ્રકાશિત થાય છે. દઢ થાય તે માટે ફરી ફરીને નમો | બાહુબળી અડગ અને અડોલ રહ્યા. ન ખાધું, ન પીધું, કાયાના એક
તીર્થકરોની અનુપસ્થિતિમાં શું હું પદ તેમાં રહેલું છે. | અંગને પણ હલાવ્યું નહિ. બાર બાર મહિના સુધી કાયોત્સર્ગમાં રહ્યા.
ગુરુ જ સાધનામાર્ગના નવકારમં ત્રમાં આ રીતે એક કોમળ અવાજ બાહુબળીના કાને અથડાયોઃ
માર્ગદર્શક હોય છે. શ્રી જિનેશ્વર રે વિનયનો મહિમા ગુંથાયેલો છે. ‘વીરા મોરા! ગજ થકી હેઠા ઊતરો.'
ભગવંતે ભવ્ય જીવોના હિત ? ૐ જૈન આગમ ગ્રંથોમાં વિનય બાહુબળીએ તે દિવસે પોતાના જીવનમાં બીજું પ્રતિક્રમણ કર્યું.
માટે જિનશાસનની સ્થાપના ઉપર વિશેષતઃ શિષ્યના ગુરુ પ્રતિક્રમણ એટલે અસદમાંથી પીછેહઠ અને સદ્ તરફ પ્રયાણ.
કરી અને મોક્ષમાર્ગ પ્રરૂપ્યો. 5 | બાહુબળીએ અભિમાનથી પાછા વળીને વિનયની સાધના તરફ ૬ પ્રત્યેના વિનય પર બહુ જ ભાર
તેમણે પ્રરૂપેલ ઉપદેશ હું પ્રયાણ કર્યું. અને આ પ્રયાણ તેમને પ્રાતઃસ્મરણીય અને વંદનીય મૂકવામાં આવેલો છે.
ગણધરોએ શાસ્ત્રબદ્ધ કર્યો. શ્રી છું બનાવી ગયું. 3 પિસ્તાલીસ આગમોમાં
| ભારતી શાહ
જિનેશ્વર ભગવાનનો બોધ ૩ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન
" જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિરોષક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક