Page Text
________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫ પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક પ્રષ્ઠ ૨૩
જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક ન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક છ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક છ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક
પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવ્રત.
જોઈએ. બાર વ્રતોની આ રત્નમાળામાં સામાયિક વ્રતનું ૮મું સ્થાન છે. ૫. સામાયિકના સમયમાં જાપ, ધ્યાન, સ્વાધ્યાય અને ધર્મગ્રંથોના 5 અને ચાર શિક્ષાવ્રતમાં પ્રથમ સ્થાન છે.
લેખન, સૂત્રોના અર્થ સમજવા વિગેરે કરવા જોઈએ. શ્વેતાંબર અને દિગંબર બને પરંપરામાં એકમત છે. તેઓ માને છે કે આ પાંચે બાબત બધાં જ ફિરકાઓમાં એક સમાન છે. પણ શું ૧. સામાયિક શિક્ષાવ્રત છે.
સામાયિક કરવાની અને પારવાની વિધિ ભિન્ન ભિન્ન છે. શ્વેતામ્બર ૨ ૨. સામાયિક ૪૮ મિનિટ સુધી નિત્ય કરવું જોઈએ. અને સ્થાનકવાસી પરંપરામાં સામાયિક માટેના ચોક્કસ સૂત્રો અને ? ૩. સામાયિક કરનાર મુનિ જેવો બને છે.
તેનો યથોચિત ક્રમ છે. દિગંબર પરંપરામાં તેવા કોઈ સૂત્રો નથી. શ્રાવકાચાર (બાર વ્રત)ને વિશેષ પ્રકારે પ્રથમ માન અને મોભો કાયોત્સર્ગનું વિધાન ત્રણેય પરંપરામાં છે. પણ દિગમ્બર પરંપરામાં છે આપવાનું સર્વપ્રથમ શ્રેય આચાર્ય શ્રી ઉમાસ્વાતિ અને શ્રી સામાયિકમાં કરાતા કાયોત્સર્ગની વિશિષ્ટ મુદ્રાઓ સાથેની વિધિ છે કુંદકુંદાચાર્યને ફાળે જાય છે. ઉમાસ્વાતિ બંને પરંપરાના આરાધ્ય છે. દિગમ્બર પરંપરામાં ઉપકરણને કોઈ ખાસ સ્થાન નથી. જે. 5 હું શ્રદ્ધય અને પૂજ્ય છે. દિગંબર પરંપરામાં કુંદકુંદાચાર્યનું સ્થાન અને સ્થાનકવાસી પરંપરામાં કટાસણું, મુહપત્તિ, ચરવળો, અનિવાર્ય ૬ અનંતલબ્લિનિધાન શ્રી ગૌતમ સ્વામી ગણધર ભગવંત સમાન છે. છે. પરંતુ મુહપત્તિ શ્વેતાંબરો હાથમાં છૂટી રાખે છે અને બોલતી ૬ જે બંનેનો સમય વિવાદાસ્પદ છે. છતાં ય સ્વીકારાયું છે. ઉમાસ્વાતિ વખતે મોંથી થોડેક આગળ ધરી રાખે છે. સ્થાનકવાસી પરંપરામાં છે વિક્રમની ૧લીથી ૩જી સદીમાં અને શ્રી કુંદકુંદાચાર્ય વિક્રમની પહેલી તો સામાયિક દરમ્યાન સતત મોંએ બાંધેલી જ રાખે છે. સદીમાં થઈ ગયા.
આમ ઘણું સમાન છે અને ઘણું અસમાન છે. શ્વેતામ્બર, દિગમ્બર ? વિક્રમની ૧ થી ૩ સદી
અને સ્થાનકવાસી આ ત્રણે પરંપરામાં સામાયિકની વિધિ અને ૐ ઉમાસ્વાતિકૃત ‘તત્ત્વાર્થ સૂત્ર'ની ગણના જૈન ધર્મની ગીતા, સૂત્રોમાં પણ ફરક છે. $ બાઈબલ અને કુરાનના રૂપમાં થાય છે. તેઓએ ‘શ્રાવક પ્રજ્ઞપ્તિ' મૂર્તિપૂજક પરંપરા : નવકાર, પંચિન્દ્રિય,ખમાસમણ, ૨ ગ્રંથમાં ૬ઠ્ઠી ગાથામાં શ્રાવક શબ્દની મનનીય વ્યાખ્યા આપી છે. ઇરિયાવહી, તસ્સ ઉત્તરી, અનન્ય, ચંદેસ...સુધી એક લોગસ્સનો ૨ ક ‘જે સમ્યગુદષ્ટિ સાધુઓની પાસે ઉત્કૃષ્ટ આચારસંહિતાનું શ્રવણ કાઉસગ્ગ, પ્રગટ લોગસ્સ, ખમાસમણ , આજ્ઞા માગીને મુહપત્તિનું કે ૬ કરે છે તે શ્રાવક છે.” આવી વ્યાખ્યા બાંધીને તેમાં સામાયિક સહિત- પડીલેહણ (૫૦ બોલ), ખમાસમણ, ગુરુ પાસે સામાયિક કરવાની રે શ્રાવકના બાર વ્રતોની વિચારણા કરાઈ છે.
આજ્ઞા, ગુરુની મંજૂરી મળે, નવકાર-સામાયિક દંડક ઉચ્ચારવું, ૬ | શ્રી કુંદકુંદાચાર્યે પણ ‘રયણસાર' ગ્રંથમાં શ્રાવકાચાર પર સ્વતંત્ર “કરેમિ ભંત્તે’, ખમાસમણ, બેસણું, સંદિસાહુ, ખમાસમણ, બેસણે હૈ શું રચના કરી છે. તેમાં સામાયિકનું પ્રતિપાદન કર્યું છે.
ઠાઉ-ખમાસમણ, સઝાય સંદિસાહુ, ખમાસમણ-સક્ઝાય કરુંસામાયિક વિધિ-સમાન-અસમાન-જૈનોના ફિરકાઓમાં ખમાસમણ અને ત્રણ વાર નવકાર મંત્ર. સામાયિક જૈનોના તમામ ફિરકાઓની સર્વસંમત સાધના, પારવાની વિધિ : ખમાસમણથી લઈને ચંદેસ...સુધીનો એક આરાધના અને નિત્યની આવશ્યક ક્રિયા છે.
કાઉસ્સગ્ગ, મુહપત્તિ પડિલેહણની આજ્ઞા, ખમાસમણ, સામાયિક $ ૧. સામાયિક પવિત્ર સ્થાનમાં
પારુંગુરુ ભગવંત કહે છેઃ $ બેસીને, શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરીને | શ્રી બાહુબલીનું પ્રથમ પ્રતિક્રમણ પુણોવિ કાયવો'. ફરીથી કરવા કરવું જોઈએ. ભરતને ચક્રવર્તી બનવું હતું. બાહુબલીને આઝાદ રહેવું હતું.'
યોગ્ય છે. શ્રાવક કહે છે- ૬ સામાયિક ૪૮ મિનિટ સુધી | સત્તા અને સ્વતંત્રતા માટે બંને સગા ભાઈઓ વચ્ચે જીવી
યથાશક્તિ'. ગુરુ ભગવંત કહે સ્થિર આસને અને સ્થિર સટોસટનું યુદ્ધ થયું.
છેઃ “આયરો ન મુતવો’ આદર હું ચિત્તે કરવું જોઈએ.
પળની જ વાર હતી. મુક્કો માથામાં વીંઝાય અને મોટાભાઈનું મોત.. ન મૂકવો-તહતી, નવકાર, અને હું ૩. સામાયિકમાં સર્વ
બાહુબળીને થયું: ‘શાના માટે આ ભાઈની હિંસા?' સામાયિક સૂત્ર-નવકાર. સાવદ્યયોગનો ત્યાગ કરવો અને બાહુબળીએ હિંસાથી પાછા વળીને અહિંસાની સાધના સ્થાનકવાસી પરંપરા : જોઈએ.
તરફ પ્રયાણ કર્યું. પ્રતિક્રમણ એટલે અશુભ યોગમાંથી પાછા ફરીને નવકાર મંત્ર ત્રણ વાર-સમ્યકત્વ પાંચ અતિચાર અને મન, શુભ યોગમાં પ્રવૃત્ત થવું.
સૂત્ર-ત્રણ વાર (અરિહંતામહ વચન અને કાયાના કુલ વર્તમાન કાળચક્રનું એ સૌ પ્રથમ રોમાંચક પ્રતિક્રમણ હતું. | | દેવો...મએ ગહિય) પંચદિય, ૩૨ દોષોનો ત્યાગ કરવો
| ભારતી શીહ | તિકખુત્તો ટાણવા૨, ૩
"જૈન ધર્મ અને અધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક
જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈન
| SR No. | 526085 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2015 08 Jain Dharm ane Anya Dhrmni Aavashyak Kriyao Visheshank |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhanvant Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2015 |
| Total Pages | 172 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 3 MB |