Prabuddha Jivan 2015 08 Jain Dharm ane Anya Dhrmni Aavashyak Kriyao Visheshank

SR No.: 526085
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2015
Total Pages: 172
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 3 MB

Page 127

ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫cપ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક પ્રષ્ઠ ૧૨૭
વિપશ્યના ધ્યાન - એક પરિચય
1 પ્રીતિ દેઢીયા
અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્લિાઓ વિશેષાંક 4 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક
[ પ્રીતિબેન દેઢીયાને વિપશ્યના આચાર્ય પદવી પ્રાપ્ત છે અને ‘વિપશ્યના વિશોધન વિન્યાસ'ના ટ્રસ્ટી છે.] આપની પાસે મારા મિત્રના આગ્રહથી આવ્યો છું. પરંતુ ‘હિંદુ ધર્મમાં ‘સ્થિતપ્રજ્ઞ થવું એ તો સાધ્ય છે. સયાજી, અમને મારા મનમાં એક ભય, એક સંકોચ છે કે વિપશ્યના ધ્યાન સાધના ન શીલ-સદાચારનો વિરોધ છે, ન સમાધિનો વિરોધ છે અને ન તો રે હું આપની પાસેથી શીખવાથી હું બૌદ્ધ તો નહીં બની જાઉં ને? આખરે પ્રજ્ઞાનો વિરોધ છે!” હું તો આ ભગવાન બુદ્ધ દ્વારા અપનાવેલી અને શીખવવામાં આવેલ “બસ, ત્યારે અમે ‘વિપશ્યના'માં આ જ શીખવાડીએ છીએ. શીલ- $ ૪ વિદ્યા છે જ્યારે હું જન્મજાત હિંદુ છું.”
- સમાધિ-પ્રજ્ઞા. આ જ ભગવાન બુદ્ધની શિક્ષા છે, તેમનો મુખ્ય ઉપદેશ ક હું “હું જાણું છું કે તમે અહિંયા બર્માના હિંદુઓના નેતા છો. મને છે. આ વિદ્યા જે ભારતથી જ અહીં આવી છે તેનો અભ્યાસ કરવો જ
કહો, શું તમારા હિંદુ ધર્મમાં “શીલ-સદાચાર'ના પાલન પ્રત્યે કોઈ હોય તો આવી જજો !' છે વિરોધ છે?'
ઉપરોક્ત સંવાદ છે બર્માના વિપશ્યનાચાર્ય સયાજી ઊ બા ખિન છે શીલ-સદાચાર પ્રત્યે તો કોઈનોય વિરોધ ન હોઈ શકે. અમને અને ત્યાં રહેતા ભારતીય મૂળના ઉદ્યોગપતિ, સમાજસેવક અને છે પણ શા માટે હોય? અમે તો તેના પક્ષધર છીએ.”
હિંદુ ધર્મના નેતા શ્રી સત્યનારાયણ ગોયન્કા વચ્ચે થયેલ પહેલ આ દસ દિવસની શિબિરમાં અમે તમને શીલ-સદાચારનું પાલન વહેલી મુલાકાતનો. સયાજીની આ સમજણ, એમની સાદગી, શાંતિ, ? છે કરતાં શીખવાડીશું. પરંતુ શીલનું પાલન કરવા માટે મનને વશમાં જે ત્યાંના વાતાવરણમાં પણ અનુભવાતી હતી–આ બધાથી પ્રેરિત હૈ
કરવું અત્યંત અનિવાર્ય છે. અન્યથા નબળા મનને કારણે સદાચારનું થઈ શ્રી સત્યનારાયણ ગોયન્કાજીએ સયાજી પાસેથી ન કેવળ છે હું પાલન કરવું અઘરું થઈ પડે છે. એટલે અમે મનને એકાગ્ર કરીને ‘વિપશ્યના ધ્યાન સાધના' શીખી પરંતુ એમના પ્રમુખ શિષ્ય અને * તેને વશમાં કરતાં શીખવાડીશું. આને અમે સમાધિ' કહીએ છીએ. પ્રતિનિધિ રૂપે ભારતમાંથી વિલુપ્ત થયેલ આ ધ્યાનવિધિને ફરીથી હું હવે કહો, તમારા હિંદુ ધર્મમાં શું સમાધિનો વિરોધ છે?' ભારતમાં પ્રસ્થાપિત કરી અને વિશ્વભરમાં તેનો પ્રચાર-પ્રસાર ૬ ‘અમારે ત્યાં તો ઋષિ-મુનિઓ દ્વારા ઊંડી સમાધિ લગાવવાના કરવામાં પોતાનું સમગ્ર જીવન અર્પણ કર્યું. પ્રસંગો ધર્મગ્રંથોમાં ભર્યા પડ્યાં છે. ભગવાન શિવ પણ ધ્યાનમગ્ન અનાદિકાળથી ચાલ્યા આવતા અનંત ભવસંસ્મરણનું, દુ:ખોનું રહેતાં. ‘સમાધિ’થી અમને કોઈ વિરોધ નથી.’
મૂળ કારણ ભીતર સંગ્રહિત કર્મ-સંસ્કારો છે. જ્યારે જ્યારે આ વિકારો “કેવળ સમાધિ સાધવાથી શીલ-સદાચાર અખંડ ન થઈ શકે. જાગે છે ત્યારે ત્યારે શ્વસનક્રિયામાં પરિવર્તન આવે છે તેમજ સમગ્ર 8 કે સમાધિથી ઉપર-ઉપરનું ચિત્ત તો એકાગ્ર અને નિર્મળ અવશ્ય થઈ શરીરમાં જીવરાસાયણિક પ્રક્રિયાઓ થાય છે. શરીરના પ્રત્યેક અણુ- ૐ
જાય છે. પરંતુ ભીતર, અવચેતન મનમાં જૂના વિકાર-સંસ્કારનો અણુમાં આની તરંગરૂપી અસર જણાય છે. આ તરંગોને આધારિત ૐ સંગ્રહ સંચિત થયેલ છે તે તો અકબંધ પડ્યો રહે છે. તેના નિસરણ મન તેને અનુરૂપ પ્રતિક્રિયાઓ કરે છે. જેના આધારે જ વિચાર, ૬ ૨ કર્યા વગર (તેને કાઢ્યા વગર) અંતરમનના ઊંડાણમાં ધરબાયેલો વાણી અને છેવટે વર્તન થાય છે. આવી પ્રતિક્રિયાઓ જ સંસ્કાર રે ક્ર દૂષિત સ્વભાવ ન બદલાય. સમાધિ પુષ્ટ થયા પછી પણ ભીતર સંવર્ધનનું મુખ્ય અને મૂળભૂત કારણ છે. રે સંગ્રહિત સુષુપ્ત વિકારોનો જ્વાળામુખી ન જાણે ક્યારે ફાટી પડે વિપશ્યના ધ્યાન ૧૦ દિવસીય નિવાસી શિબિરમાં તબક્કાવાર ? હું છે. અને ત્યારે સમાધિ દ્વારા એકાગ્ર અને નિર્મળ થયેલ ઉપર-ઉપરનું શીખવવામાં આવે છે. તેની શરૂઆત શિબિર સમય દરમિયાન પાંચ હું હૈ ચિત્ત પણ વિચલિત થઈ ઊઠે છે. ન ચાહતાં પણ શીલ-સદાચારનો શીલ પાળવાના નિયમ લેવાથી થાય છે. આ પાંચ શીલ છે-સંપૂર્ણ
ભંગ થઈ જાય છે. આવાં અનેક જન્મોના સંગ્રહિત અને સુષુપ્ત સદાચારનું પાલન-અહિંસા, અચૌર્ય, સત્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અવ્યસની ૐ વિકારોના નિષ્કાસન માટે અમે ‘પ્રજ્ઞા' જાગૃત કરતાં શીખવાડીએ રહેવું. સાધક જે આસનમાં લાંબા સમય સુધી બેસી શકે તે આસનમાં મેં
છીએ. સ્વયં પોતાની ‘પ્રજ્ઞા' જગાવી લેવાથી નવા વિકારો બનવાના બેસવાનું હોય છે. કોઈ ખાસ આસન કે મુદ્રામાં બેસવાનું જરૂરી શું બંધ થઈ જાય છે. અભ્યાસ કરતાં કરતાં એક સમય આવે છે જ્યારે નથી. પહેલાં નવ દિવસ દરમ્યાન સાધકોએ મૌનનું પાલન કરવાનું શું ૬ સંપૂર્ણ વિકારોથી માનસ મુક્ત થઈ જાય છે. શું તમારા હિંદુ ધર્મમાં હોય છે એટલે કે સાધકોએ આપસમાં વાતચીત નથી કરવાની હોતી. તે
આવી ‘પ્રજ્ઞા'નો વિરોધ છે? વિકારોથી મુક્તિનો વિરોધ છે?” તેઓ કેવળ પ્રશિક્ષકો સાથે વાત કરી શકે છે. આંતરજગતમાં પ્રવેશવા ૩
" જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિરોષક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક
જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન