Prabuddha Jivan 2013 04

SR No.: 526055
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2013
Total Pages: 84
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 4 MB

Page 57

એપ્રિલ, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન : મહાવીર સ્તવન વિશેષાંક
શકે ? અર્થાત્ પ્રભુ પ્રત્યે રાગ હોય તો જ પ્રભુનું ધ્યાન ધરી શકાય છે. કોઈ દેવની સહાયથી કે વૈક્રિય રૂપો દ્વારા આખા ભરત ક્ષેત્રના ઘરોમાં નામમાત્રથી ધ્યાન કેવી રીતે ધરાય? પ્રભુ પ્રત્યે પ્રેમ હોય તો જ મસ્તીમાં જમી આવે એવું બને પણ મનુષ્ય જન્મ પુનઃ પ્રાપ્ત કરવો મુશ્કેલ છે. ડૂબી શકાય. જ્યાં ત્યાં ચોતરફ મોહનો વિકાર છવાયેલો છે. તો એવા ૨. પાસક-પાસાનું દૃષ્ટાંત. કોઈએ રમતમાં કળવાળા પાસાનો મોહમાંથી તરીને ગુણધામ (સિદ્ધ સ્થાન)માં પહોંચી શકીએ એના માટે ઉપયોગ કરીને એક માણસનું બધું ધન પડાવી લીધું હોય અને તે ધન કર્મ બાંધવાનું અટકાવી દો. કર્મબંધ અટકી જાય તો તરી જવાય. આપણે પાસાની રમતથી પાછું મેળવવું જેમ મુશ્કેલ છે એમ માનવ ભવ દુર્લભ જ કર્મબંધન તોડવાના છે તો ભગવાને એમાં શું ઉપકાર કર્યો ? આપણે છે. કાંઈ જ ન કરીએ અને ભગવાન આપણને તારી દે તો જ તે સાચા ૩. ધાન્ય-લાખો મણ ધાન્યના ઢગલામાં થોડા રાઈના દાણા ભેળ્યા ભગવાન કહેવાય. છતાંય પ્રેમમાં મગ્ન થવાની ભાવના જ ભવનાશ હોય એ પાછા મેળવવા કોઈ ઘરડી ડોશીને બેસાડી હોય તો તે દાણા કરનારી બને છે. ભાવથી જ ભગવાન પ્રાપ્ત થાય છે. અર્થાત્ ભાવ છે ક્યારે મેળવી શકે ? એમ મનુષ્યભવ મેળવવો મુશ્કેલ છે. ત્યાં ભગવાન છે. આત્માનો સાર પ્રાપ્ત કરવાનો ઉદ્દેશ્ય હોય તો ભાવથી ૪. ધૃત-જુગાર એક રાજયના રાજમહેલમાં ૧૦૦૮ સ્તંભ હોય જ ભગવાન બની જવાય. આપણો આત્યંતર આત્મરૂપી ઘડો ગુણથી અને તે દરેક સ્તંભને ૧૦૮ હાંસો હોય તે દરેક હાંસને જુગારમાં ભરેલો છે પણ એનો અનુભવ કરવો હોય તો ભગવાનની ક્રિયાનું જીતવાથી રાજ્ય મળે તેમ હોય તો એ રાજ્ય ક્યારે મળે ? એમ અનુસરણ કરવું જોઈએ. આત્મધ્યાનને ઓળખીને ધ્યાન કરશું તો માનવભવ દુર્લભ છે. ભવપાર થઈ જવાશે. હે વર્ધમાન, ભગવાન મહાવીર મારી આ વિનંતીને ૫. રત્ન-મૂઠીભર રત્નો સાગરમાં પડી જાય એને પાછા મેળવવા રાતદિન માનપૂર્વક સ્વીકારજે તો હું તું મારા મનમંદિરમાં આવીને જેમ મુશ્કેલ છે એમ માનવભવ દુર્લભ છે. વિશ્વાસપૂર્વક સ્થાન લઈ શકીશ. એમ મોહનવિજયજી મહારાજ સાહેબ ૬. સ્વપ્ન-કોઈને રાજ્યની પ્રાપ્તિ થાય એવું સ્વપ્ન આવ્યું હોય ને એટલે કે કવિ આ પ્રમાણે કહે છે
ફળ રૂપે રાજ્યની પ્રાપ્તિ થાય એવું સ્વપ્ન લાવવાનો બીજો માણસ વિવેચન : દુર્લભ એવા મનુષ્યભવની સાર્થકતા કેવી રીતે કરવી પ્રયત્ન કરે તો શું એવું સ્વપ્ન આવી શકે ? એમ માનવભવ દુર્લભ છે. એના ઉપાય બતાવ્યા છે. આ સ્તવનની શરૂઆતમાં જ માનવભવને ૭. ચક્ર-સ્તંભને મથાળે ૮ ચક્ર ને ૮ પ્રતિચક્ર ફરતાં હોય તેના પર દુર્ભલ બતાવ્યો છે. ભગવાન મહાવીરે શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ત્રીજા એક પૂતળી ચક્કર ફરતી હોય, સ્તંભની મધ્યમાં ત્રાજવું હોય તેની અધ્યયનમાં ચાર અંગની દુર્લભતા બતાવી છે.
નીચે તેલની કડાઈ ઊકળતી હોય ત્યાં ત્રાજવામાં ઊભા રહીને નીચે चत्तारि परमंगाणि दुल्लहाणहि जंतुणो ।
પડતા પ્રતિબિંબને આધારે બાણ મારીને પૂતળીની ડાબી આંખ વિંધવાનું माणुसत्त सूई सद्धा संजमम्मिय वीरियं ।।
કામ કોઈ એકાદ જ કરી શકે. એમ માનવભવ મેળવવા કોઈક જ સફળ | શ્રી ઉત્તરા. અ. ૩, ગાથા-૧. થઈ શકે. અર્થાત્ આ સંસારમાં પ્રાણીઓ માટે ચાર પરમ અંગ દુર્લભ છે. ૧. ૮. કૂર્મ-કાચબો-એક ગીચોગીચ સેવાળથી ભરેલા તળાવમાં મનુષ્યભવ, ૨. ધર્મશ્રુતિ, ૩. ધર્મશ્રદ્ધા અને ૪. સંયમમાં પરાક્રમ. પવનથી બાકોરું પડ્યું ત્યાં નીચે રહેતા કાચબાએ નિરભ્ર આકાશમાં
અહીં સૌથી પહેલા મનુષ્યપણાની દુર્લભતા બતાવી છે તેથી સૂત્રની રહેલી પૂનમનો ચાંદ ને ટમટમતા તારાનું દશ્ય જોયું. આ અદ્ભુત ટીકામાં માનવભવની દુર્લભતા સ્પષ્ટ કરવા માટે ૧૦ દૃષ્ટાંત બતાવ્યા દૃશ્ય પોતાના પરિવારજનોને બતાવવાનું મન થયું. તે પરિવાર-જનોને છે. મહાદુર્લભ મનુષ્યભવના દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે છે-૧. ચોલ્લક, ૨. બોલાવવા ગયો એટલી વારમાં તો પેલું બાકોરું પૂરાઈ ગયું. પાછું પાશક, ૩. ધાન્ય, ૪. ઘુત, ૫. રતન, ૬. સ્વપ્ન, ૭. ચક્ર, ૮. કર્મ, ક્યારે ત્યાં બાકોરું પડે સાથે પૂનમનો યોગ, નિરભ્ર આકાશ જોવા ૯. યુગ અને ૧૦. પરમાણું.
મળે? એ જ રીતે મનખાદેહ, મળવો મુશ્કેલ છે. આ દશે દૃષ્ટાંતની છણાવટ ખૂબ જ સુંદર રીતે શ્રી ઉત્તરાધ્યયનની ૯, યુગ-ધારો કે અસંખ્યાતા યોજનવાળા સમુદ્રના એક છેડેથી ટીકામાં કરવામાં આવી છે. અહીં વિસ્તારભયને કારણે માત્ર સાર પ્રસ્તુત ઘોંસરી (બળદગાડીના બળદ પર રખાતું ગાડાના આગળના ભાગનું
લાકડું) રાખવામાં આવે ને બીજા છેડેથી એની ખીલી નાંખવામાં આવે ૧. ચોલ્લક-ચૂલાનું દૃષ્ટાંત. ચક્રવર્તી છ ખંડના ધણી હોય છે. જેમાં અને એ બંને વહેતા વહેતા એકબીજામાં મળી જાય એ વાત જેમ દુર્લભ ૩૨ હજાર દેશના ૯૬ ક્રોડ ગામ હોય છે. તો તેના ગામમાં કેટલા છે એમ માનવભવ મળવો દુર્લભ છે. ચૂલા (રસોડા) હોય? હવે કોઈને પ્રથમ ચક્રવર્તીના ચૂલે જમવાનું ૧૦. પરમાણુ-એક સ્તંભનું બારીક ચૂર્ણ એક બારીક ભૂંગળીમાં હોય અને પછી એની પ્રજાના દરેક ચૂલે જમવાનું હોય તો ફરી ચક્રવર્તીના ભરીને એક પર્વત પરથી કોઈ દેવ તેને ફ્રેંક વડે ચોતરફ ફેલાવી દે પછી ચૂલે જમવાનું ક્યારે મળે? આખા ભવ દરમિયાન એકાદ રાજ્યના એ ચૂર્ણના બધા પરમાણુ ભેગા કરી ફરી સ્તંભનું નિર્માણ કરવું જેમ ઘર પતે અથવા ન પણ પતે તો ૩૨ હજાર દેશ કેવી રીતે પતે? કદાચ દુષ્કર છે એમ આ માનવ ભવ મળવો મહાદુષ્કર છે.