________________
ગાંધી જીવી
અ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ પૃષ્ઠ ૪૭ અંતિમ
5 hષાંક ક
દાળ
ગાંધી ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવતનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 5
૪ બાપુની ઊંઘમાં ખલેલ પાડશે એમ લાગવાથી મનુ એની પાસે ગઈ ગાંધીજીએ ચર્ચાની વચ્ચે બોલતાં કહ્યું, “નહેરુ અને સરદારે કે હું અને કહ્યું, “ભાઈ, બાપુ અત્યારે આરામમાં છે. મહેરબાની કરી મને વિભાજનની બાબતમાં અંધારામાં રાખ્યો હતો.’ નહેરુએ ગુસ્સે છે કું મોડેથી આવજો.” યુવાન માણસ જાણે સમાધિમાંથી જાગતો હોય થઈને જવાબ આપ્યો, “અમે તમને જણાવતા હતા. ગાંધીજીએ g
તેમ એક પણ શબ્દ બોલ્યા વિના પાછો વળ્યો અને બિરલા હાઉસની ભારપૂર્વક ફરીથી કહ્યું, ‘તમે એમ નથી કર્યું. વિભાજન માટે મને હૈ ૬ બહાર ચાલી નીકળ્યો. આ જ યુવાન નાથુરામે સાંજે બાપુ પર ગોળી અંધારામાં જ રાખ્યો હતો. ત્યારે નહેરુએ અચકાઈને કહ્યું, ‘તમે શું હું છોડી. નાથુરામે પોતાની આ મુલાકાત સાથીઓથી છુપાવી હતી. તે વખતે નોઆખલીના તોફાની વિસ્તારમાં ફરતા હતા અને તમને શું
સાંજની પ્રાર્થનામાં નાથુરામ મનુને ધક્કો મારીને બાપુજીની વિભાજનની યોજનાની ખબર આપવી શક્ય જ ન હતી.’ ગાંધીજીએ છે 1સામે આવી ઊભો. “નમસ્તે બાપુ.' મનુ કહે, ‘બાપુ પ્રાર્થના માટે માઉન્ટબેટનને કહ્યું કે વસ્તીની ફેરબદલી ન કરશો. તેનાથી લોહીની હુ મોડા પડ્યા છે...' મનુ વાક્ય પૂરું કરે તે પહેલાં તેને ધક્કો માર્યો. નદીઓ વહેશે. માઉન્ટબેટને આ ન માન્યું. ભયાનક પરિણામ આખી પણ હું મનુના હાથમાંથી થુંકદાની અને માળા પડી ગયાં અને એ ગબડી દુનિયાએ જોયું. { પડી. પડતી વખતે એણે જોયું કે બપોરે આવેલો માણસ એ જ આમ છતાં Rss અને હિંદુ મહાસભા ભાગલા માટે ગાંધીજીને ૪ નથુરામ ગોડસે હતો.
દોષિત ગણે છે! વિભાજનના ભયંકર પરિણામો જોઈને નેતાઓ સરદાર વલ્લભભાઈને એક પત્ર મળ્યો, જેમાં ગાંધીહત્યાના સ્તબ્ધ થઈ ગયા. તા. ૧૬ નવેમ્બર ૧૯૪૯માં ન્યૂ યોર્કની સભાને કું ‘સારા સમાચાર’ રેડિયો પર સાંભળવાની સૂચના રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંબોધતાં નહેરુએ કહ્યું હતું, ‘અમને વિભાજનના આવાં ભયંકર છે ૬ સંઘ Rssના સભ્યોને આપવામાં આવી હતી. આ સાંભળ્યા પછી પરિણામોની જાણ ન હતી. ભારતના વિભાજનનો વિરોધ કરતાં ક Rssની શાખાઓના સભ્યોમાં પેંડા વહેંચાયા હતા. સરકારે જ્યારે ગાંધીની વાત તે સમયે અમે ન માની. એ અમારી મોટી ભૂલ હતી.” & $ Rss પર પ્રતિબંધ મૂક્યો ત્યારે સ્થાનિક પોલિસના વડા ડેપ્યુટી ગાંધીએ એક વાર કહ્યું, “હું એકલો હોવા છતાં જો મારી શ્રદ્ધા ? હું કમિશનર રંધવાએ Rssની ઑફિસો તેર દિવસ બંધ રાખવાની સૂચના ઝળહળતી હશે તો હું કબરમાં પણ જીવીશ અને ત્યાંથી બોલતો 8
આપી. આવો સડો સરકારમાં બધા સ્તરોએ પેસી ગયો હતો. રહીશ. હું એકલો ચાલવામાં માનું છું. આ દુનિયામાં હું એકલો રે - પરચુરે બીજા સાવરકર મનાતા હતા. એમનો કડપ એવો હતો આવ્યો હતો. મૃત્યુની ખીણના પડછાયામાં હું એકલો જ ચાલ્યો છું કે
કે ગ્વાલિયરમાં મસ્જિદો પર પણ ભગવો ઝંડો ફરકતો હતો! તા.૨ અને હું એકલો દુનિયા છોડીશ. હું જાણું છું કે એકલો હોવા છતાં 3 ડિસેમ્બર, ૧૯૪૭ને દિને ગાંધી અને કોંગ્રેસ વિરુદ્ધનું ભાષણ કરતાં ગમે ત્યારે સત્યાગ્રહ કરવાની શક્તિ ધરાવું છું. બંધારણ સભા 5 એમણે કહ્યું હતું, ‘ગાંધી અને નહેરુ એમણે આચરેલાં પાપોના ફળ આવો એક રચનાત્મક સત્યાગ્રહ છે.' ક્ર થોડા જ સમયમાં ભોગવશે.”
૧૯૪૨ના ‘ભારત છોડો' આંદોલનમાં હિંદુ મહાસભા અને ક જે સરદારે કહ્યું, ‘મેં છેલ્લા ઈલાજ તરીકે વિભાજનને સંમતિ આપી RSS સરકારને પક્ષે હતા. મહંમદઅલી ઝીણા પણ સરકારને પક્ષે © કારણ કે તે વિના આપણે બધું જ ખોઈ બેસીશું.’ આ વાતની હતા. વાઈસરોય સલાહકાર સમિતિ બીજા વિશ્વયુદ્ધ વખતે બનાવી હું 3ગાંધીજીને ખબર ન હતી કારણ કે તેઓ નોઆખલીમાં રમખાણોના હતી તેમાં સાવરકર અને ઝીણા-પરસ્પરના કટ્ટર દુશ્મનો-સભ્ય હૈ પીડિતોનાં આંસુ લુછતા હતા. નહેરુ ગાંધીજીના પ્રિયપાત્ર હતા. હતા. ઝીણાને પાકિસ્તાન જોઈતું હતું અને સાવરકરને સરકારની રે ર પણ એમણે ગાંધીજીને ખુલ્લેઆમ તરછોડ્યા અને દેશના નીતિ નજરમાં રહીને વફાદારી દેખાડવી હતી. યુદ્ધ પૂરું થતાં ઝીણાને ? ૐ વિષયક નિર્ણયોમાં એમને અવગણ્યા.
પાકિસ્તાન મળ્યું. પણ સાવરકરે હિંદુ મહાસભાના પ્રમુખ તરીકે હું પંચગીનીમાં ગાંધીજીએ સમાજવાદી જયપ્રકાશ નારાયણને આદેશ આપ્યો હતો કે બધા સરકારી તંત્રમાં બધે સ્તરે દાખલ થઈ છે * ૧૯૪૬માં કહ્યું, ‘જવાહરલાલે અખંડ ભારતના મારા સ્વપ્નોનો જાવ. પોલિસ, મિલિટરી, વહીવટી તંત્ર અને પ્રધાનોની સલાહકાર હું નાશ કર્યો.'
સમિતિ સુધી આમ બન્યું. એટલે જ Rss પર પ્રતિબંધની વાત ફૂટી હૈં વિભાજનનો ઠરાવ કૉંગ્રેસની મહાસમિતિમાં આવ્યો ત્યારે તેનો ગઈ અને બધાને અદશ્ય થઈ જવા
માં ગાયો ત્યારે તેનો ગઈ અને બધાને અદૃશ્ય થઈ જવાની તક મળી. એટલું જ નહિ પણ ૐ વિરોધ કરવામાં ગાંધીજી, ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાન, જયપ્રકાશ ૪
આ પૂનાની પોલિસ જાણતી હોવા છતાં ગાંધીજીની હત્યા કરવાની વાતો હું નારાયણ અને રામમનોહર લોહિયા હતા. જો કે તે પહેલાં જ નહેરુ ઉપરી
રામમનોહર લોહિયા હતા. જો કે તે પહેલાં જન ઉપરી અધિકારીઓને પહોંચાડી નહિ. ૬ અને પટેલ તો વિભાજન માટે સહી કરી ચુક્યા હતા! હવે માત્ર મદનલાલે બોમ્બ ફોડ્યા પછી ગોડસેને ગાંધીહત્યા કરવા માટે ૬ છે બહાલી મેળવતા હતા !!
પૂનામાં વિદાયમાન આપવામાં આવ્યું હતું. નિર્વાસિતોના શિબિરમાં ઈં
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક કા ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી 4
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યીચ વિશે
પોતાના દુ:ખને ગાયા કરવાની ટેવ દુઃખને ચારગણું બનાવી મુકે છે.
વનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬