________________
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
રડતાં રડતાં ઘર આંગણે પગ મૂકતા નથી. કાલે તું પાછો આવે બોલ્યો નથી?' જવાબમાં એણે નાના બાળકોને ઘણા ચિત્રો દ્વારા ત્યારે એ જ છોકરાને આ પથ્થરથી માર ખાધાનો આજંદ અને અને નાટ્યાત્મક રીતે “હે અમારા બાપ' જેવી પ્રાર્થના શીખવનાર શોરબકોર મને સાંભળવા જોઈએ. યાદ રાખ આપણા પૂર્વજો એક બુટ્યૂઢા લાંબી દાઢીવાળા ફાધરની વાત કહી. એ ફાધરે શીખવેલું રાજાના સલામતી દળના આગેવાનો હતા.'
કે આપણા દુશ્મનોને માફી આપ્યા વગર “હે અમારા બાપ' એ ટોમીભાઈ અને હું કેરાલાના સંત થોમસ ખ્રિસ્તીઓ એમ પ્રાર્થના બોલવાનો અર્થ એ છે કે, “હે પરમેશ્વર પિતા, જેમ અમે જણાતા અને પહેલા સૈકાથી નંબૂદરી બ્રાહ્મણ કોમથી ખ્રિસ્તી બનતા અમારા અપરાધીઓની ક્ષમા ના કરીએ છીએ તેમ તમે અમારા ખ્રિસ્તી કુટુંબના હતા. આવા કુટુંબોમાં સાંજે અડધા-પોણા કલાકની અપરાધોની ક્ષમા ના કરો અને અમને સ્વર્ગના પરમસુખને બદલે કુટુંબપ્રાર્થના હોય છે. દાદા-દાદીઓ, મા-બાપ વગેરે વડીલોને નરકની પીડાઓ આપો.' એ પછી એમણે સ્વર્ગ વિશેના આકર્ષક બેસવાના ખાસ આસનો હોય છે. આ કુટુંબ ભક્તિની એક ખાસ ચિત્રો અને નરક વિશેના ધૃણા ઉપજાવે તેવાં ઘણાં ચિત્રો પણ પ્રાર્થના ઈસુએ શીખવેલી “હે અમારા બાપ' એ પ્રાર્થના છે (માથ્થી બતાવેલાં. આ વાત કહ્યા પછી ટોમીએ દાદાને પૂછ્યું, “દાદાજી, ૬:૭-૧૫). એની એક કડી આ છે: “જેમ અમે અમારા કોને આવા નરકમાં જવું ગમે?' અપરાધીઓની ક્ષમા કરીએ છીએ તેમ તમે અમારા અપરાધોની દાદાએ રૂમ બહાર આવીને ટોમી પાસેથી લીધેલો પથ્થર જોનીને ક્ષમા કરો.'
બતાવ્યો. એમણે પૂછયું, તને ખ્યાલ છે આ પથ્થર ટોમી પાસે દાદાની ઈચ્છા પ્રમાણે ઘરમાં સૌથી નાના એવા ટોમી પાસે “હે ક્યાંથી આવ્યો? જૉની ગભરાઈને જવાબ ન આપતાં દાદાએ પહાડી અમારા બાપ' જેવી કેટલીક પ્રાથમિક પ્રાર્થનાઓ વડીલો વંચાવતા. અવાજમાં પૂછયું: “કેમ તેં આવું કર્યું?' જવાબમાં જોનીએ કહ્યું, પણ આજના દિવસે “હે અમારા બાપ' બોલવાની એણે સાફ ના ‘કુટુંબની ઈજ્જત માટે'. ઘરના બધા સભ્યો ઊભા રહીને આ નાટક પાડી. માબાપની અને ખુદ દાદાની આજ્ઞા માન્યા વગર એણે બીજી જુએ છે તે જાણીને દાદા મોંની ગંભીરતા છોડીને મંદ સ્વરે પ્રેમથી પ્રાર્થનાઓ વાંચવાનું શરૂ કર્યું. ઘરમાં સૌથી પ્રતિષ્ઠિત દાદાની આજ્ઞા જોનીને કહ્યું, “તું વેર વાળવાની ઈચ્છા સાથે “હે અમારા બાપ” એ તોડતાં જોઈને ગુસ્સે થઈને ટોમીની મમ્મીએ એને એક તમાચો પ્રાર્થના બોલ્યો, એથી આ પ્રાર્થનાના અર્થનો અનર્થ કેવી રીતે માર્યો. તે રડતાં રડતાં એની રૂમ તરફ નાઠો.
થયો તે તું સમજે છે? ના સમજે તો તારાથી પંદર વર્ષ નાના ટોમી દાદાએ એની મમ્મીને ઠપકો આપ્યો. પ્રાર્થનાનો કાર્યક્રમ પૂરો પાસેથી શીખી લે. તું પુખ્તવયનો થયો છે અને આવતા વર્ષે તારું થયા પછી બધા એના વિશે વાત કરતાં રહ્યાં. દાદીએ કહ્યું કે આવી લગ્ન થવાનું છે. ક્ષમા-ધર્મના પાળનારા યુગલો રોજ ઝધડતાં રહે. પવિત્ર પ્રાર્થના બોલવા ના પાડનાર ટોમીને કંઈ ભૂત વળગ્યું હશે! આવા કુટુંબોમાં શાંતિ ના રહે. કાલે સવારે તું ટોમીને લઈને મારી એની મમ્મી એક ગ્લાસ દૂધ લઈને રૂમની અંદર પ્રવેશી તે પહેલાં પાસે આવજે અને આપણે ત્રણેય પેલા છોકરાને ઘેર જઈશું. કેરીથી બારીની એક બાજુએ ઊભી રહીને ચોરીછૂપીથી ટોમી ખાટલા ઉપર ઘા કરનાર છોકરાને અને તેના માબાપને સાથે બોલાવીને આપણા શું કરતો હતો એ નિહાળવા લાગી. મોટાભાઈએ આપેલા પથ્થરને ઘેર જઈશું. કેરીથી ઘા કરનાર છોકરાને અને તેના માબાપને સાથે હાથમાં આમતેમ ફેરવતાં તે આડો પડ્યો હતો. મમ્મી આવી ત્યારે બોલાવીને આપણા ઘેર શું થયું એ કહ્યા પછી ક્ષમા-ધર્મ વિશે બેએક એણે ઝડપથી એ પથ્થર તકીયાની નીચે સંતાડી દીધો. ટોમીને વાત હું કરવાનો છું. ત્યારે જોની તને સમજાશે આપણા કુટુંબની વહાલથી દૂધ પીવડાવતી વખતે મમ્મીએ શાંત સ્વરથી પૂછ્યું કે ઈજ્જત એટલે શું.” આ ઘટના પછી બંને કુટુંબોનો સંબંધ વધારે તારા હાથમાં આ પથ્થર કયાંથી આવ્યો? આ તો અમસ્તો નિકટનો થયો અને આ બંને છોકરાઓ દિલોજાન મિત્રો બની ગયા. આંગણામાંથી લીધો, એમ કહીને એણે ગુસ્સામાં મમ્મીના બાઈબલમાં ક્ષમા-ધર્મ હાથમાંથી દૂધ લઈ પીવા લાગ્યો. મમ્મી ધીમે રહીને રૂમમાંથી બહાર આ દાખલાને પૂર્વભૂમિકા તરીકે રાખીને આ વિશે બાઈબલમાં ગઈ અને દાદાને આ વાત કરી. ઘણા પુત્ર-પૌત્રોના હઠ, ઝઘડા ઈસુ શું શીખવે છે એ જરા જોઈશું. અને શબ્દોની સાઠમારી જોયેલા દાદાને લાગ્યું કે દાળમાં કંઈક કાળું બાઈબલમાં ઈસુ ઘણી બધી દૃષ્ટાંત કથાઓ વડે પ્રભુ પરમેશ્વર છે. સ્વસ્થ મને દાદા ટોમીના રૂમમાં પ્રવેશ્યા. તેઓ ટોમીના ખાટલા કેવા દયાળુ અને ક્ષમાશીલ છે એ ભાર દઈને શીખવે છે (દા. ત. લૂક પર બેસી એના માથા ઉપર વહાલથી હાથ ફેરવવા લાગ્યા. ટોમીને ૧૫). ઈસુએ શીખવેલું કે જેમ આપણા પરમપિતા ક્ષમાશીલ છે તો દાદા તરફ ખૂબ પ્રેમ અને આદરભાવ. આવા પ્રેમાળ દાદા પાસેથી તેમ એમના બધાં સંતાનોએ પણ હોવું જોઈએ. ઉપરાંત બધા લોકોને ટોમી કોઈ પણ વાત છુપાવતો નહોતો.
ભગવાનનાં સંતાનો અને આપણા ભાઈબહેનો ગણીને હંમેશાં ટોમી પાસેથી ઘણી બધી વાતો જાણી લીધા પછી દાદાએ છેવટે માફી આપવી જોઈએ. બાઈબલના સંત માથ્થીકૃત પવિત્ર પુસ્તકમાં એને પૂછયું, “ટોમી બેટા, તું “હે અમારા બાપ' એ પ્રાર્થના કેમ ઈસુને શિષ્યો પૂછે છે, સાત વાર ક્ષમા આપવાથી બસ છે? ત્યારે