________________ Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. 1.6067/57 Licence to post without prepayment.No.MR/Tech/WPP-290/South - 290/2009-11 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001 On 16th of every month + Regd. No. MH/MR/ SOUTH-146 / 2009-11 PAGE No. 36 PRABUDHHA JIVAN DECEMBER-2010 હતું, Man can be destroyed, cannot be defeated | પંથે પંથે પાથેય ભારતી શર્મા સાથે આમ તો તો મહેબૂબ દેસાન‘ફિલ્ બુ એકેડેમી' નામક એક મારો કોઈ ખાસ પરિચય નહીં. નાનકડી શાળા શરૂ કરી હતી. આયોજન કર્યું હતું. વાર્ષિક ઉત્સવમાં કોથળા દોડ, પણ તેમના પતિ સંજય શર્મા મારા Ph. D.ના ધંધુકાથી બે એક કિલોમીટરના અંતરે અડવાળ લીંબુ ચમચી દોડ જેવી સ્પર્ધાઓમાં દોડતા વિદ્યાર્થી હતા. એ નાતે વર્ષો પહેલાં તેમણે મને રોડ પર એક નાનકડું મકાન સંજયે બનાવી આપ્યું ભૂલકાઓને પ્રોત્સાહિત કરવા ભારતી પણ તેમની તેમના ધંધુકાના ઘેર જમવા નોતર્યો હતો. એ હતું. તેમાં ભારતી શાળા ચલાવતી હતી. એ દિવસે સાથે દોડતી. કોઈ બાળક દોડતા દોડતા પડી જાય સમયે ઉજળોવાન, ઘાટીલો દેહ , બોલકણી આંખો હું તેની શાળાએ પહોંચ્યો ત્યારે ભારતી દરવાજા ત્યારે ભારતી તેની પાસે દોડી જતી અને તેને પુનઃ અને હોઠો પર સ્મિત ધરાવતી પચ્ચીસૈક વર્ષની પર મારી રાહ માં ઊભી હતી. મને જોઈ એ મારી દોડવા હિંમત આપતી, બાળક પુન: દોડતું થાય યુવતી સાથે મારો પરિચય કરાવતા સંજયે કહ્યું કાર પાસે દોડી આવી. હું તેને જોઈ નવાઈ પામ્યો, ત્યારે તેનો આનંદ ભારતીના ચહેરા પર ઉપસી ઘાટીલા દેહને બદલે ભારતીની સ્થૂળ કાયા મારી આવતો. આવી સ્પર્ધાઓ પછી ઈનામ વિતરણનો | ‘સર, આ મારી પત્ની ભારતી છે.' આંખોને ખૂંચવા લાગી. ચહેરાની નમણાશ પર કાર્યક્રમ યોજાયો, મારા હાથે દરેક ભુલકાને અને તે દિવસે ભારતીએ મને પોતે બિન ચરબીના થર જામી ગયા હતા. ચમકતી બોલકણી ઈનામો અપાયા, પછી અમે ભારતીની ઑફિસમાં ગુજરાતી હોવા છતાં પોતાના હાથે બનાવેલી આંખો નિસ્તેજ હતી. અને બંને આંખો કાળા આવ્યા ત્યારે સંજય મને મળવા આવ્યો. એ સમયે સ્વાદિષ્ટ ગુજરાતી વાનગીઓ ભાવપૂર્વક જમાડી કુંડાળાઓથી ઘેરાઈ ગઈ હતી. અલબત્ત તેના ભારતી ઓફિસમાં ન હતી. એ તકનો લાભ લઈ હતી. બસ, ભારતી સાથેની એ મારી પ્રથમ સ્મિતમાં એ જ મીઠાશ હતી. તેના આવકારમાં એ મેં સંજયને ટકોર કરતાં કહ્યું. મુલાકાત. એ પછી સંજય મને પીએચ.ડી.ના કાર્ય જ પ્રેમ હતો. મેં કારમાંથી બહાર નીકળી તેને પ્રથમ “સંજય, તુમ ભારતીકા ખ્યાલ નહીં રખતે, અંગે મળતો, જ્યારે ભારતી મને ફોન પર મળી જ કહ્યું, - દેખો ઉસકી ક્યા હાલત હો ગઈ હૈ !' લેતી. એ વાતને દસેક વર્ષ વીતી ગયા. છતાં ‘ભારતી, યે ક્યા હો ગયા આપકો ? કહાં દસ સંજય મારી ટકોર સાંભળી ગમગીન થઈ ભારતીનો ઘાટીલો દેહ, નમણો ચહેરો, બોલકણી સાલ પહેલેથી ભારતી ઔર કહાં આજકી ભારતી !' ગયો. તેની આંખોમાં ભિનાશ પ્રસરી ગઈ. તેની આંખો અને મધુર સ્મિત મારી સ્મૃતિમાં અકબંધ મારા પ્રશ્નને સંભાળી ભારતી થોડી ખચકાઈ. બદલાયેલી મુખમુદ્રાને હું અવાચક નજરે તાકી જળવાઈ રહ્યા હતા, દસેક વર્ષના અંતરાલ પછી પછી બોલી, રહ્યો. એટલે સંજયે ધીમા સ્વરે મને કહ્યું, અચાનક એક દિવસ ભારતીનો ફોન આવ્યો. એજ “સર, વક્ત વક્તકા કામ કરતા હી હૈ.' “સર, આપણે ક્યાં છુપાના, ભારતી વેનર્સ મધુર સ્વરમાં તે બોલી ઊઠી, ' અને અમે બન્ને તેની ઑફિસમાં પ્રવેશ્યાં. ગ્રેન્યુલોમેટોર્સીસ (Wegeners Granulo| ‘સર, મેં ભારતી બોલ રહી હું, મુઝે ભૂલ તો ઓફિસમાં બેસી તેણે મને પોતાની નાનકડી સ્કૂલ matorsis) કી દર્દી હૈ, યે એસા રોગ હૈ જિસમેં નહિ ગયે ?" વિશે ઉત્સાહથી માહિતી આપી. ધંધુકા ગામની ખૂનકે ગઢે હો જાતે હૈ, કીડની ઓર લીવર કામ | ‘તુઝે કૈસે ભૂલ સકતા હું, તેરા સ્વાદિષ્ટ ખાના આસપાસના ગામો ધોલેરા, પીપળી, પોલારપુર, કરના બંધ કર દેતે હૈ, ઈસકા કોઈ ઈલાજ નહીં. અભી તક મુઝે યાદ હૈ.' ભીમનાથ, જસકા, ઝીન્ઝર, અડવાળ, જાળિયા, દાક્તરોને કહે દિયા હે જીતની જિંદગી હૈ ઉસે | ‘સર, આપકો મેરી સ્કૂલ કે વાર્ષિક ઉત્સવમેં ફેદરા, રાણપુર, નાગનેશ જેવા ગામોમાંથી એકથી અપને તરીકે સે જી લેને દો. કલકી ખબર નહીં.' આના પડેગા.’ | નવમા ધોરણના વિદ્યાર્થીઓ તેની શાળામાં આવે હું સંજયની વાત સાંભળી સ્તબ્ધ થઈ ગયો. ઘણા વર્ષો પછી ભારતીનો અવાજ સાંભળી છે. બાળકો માટે ગામડે ગામડે ફરી તેમના ‘ભારતી ય જાનતી છે ?' થોડા સ્વસ્થ થતા મને આનંદ થયો છતાં સમયની સમસ્યાને કારણે વાલીઓને સમજાવવા અને એ પછી ગ્રામ્ય પુછયું. મેં તેને ના પાડી, પણ એમ માની જાય તો ભારતી સંસ્કૃતિમાંથી આવતા બાળકોનું અંગ્રેજી માધ્યમ ‘સર ઉસે સબ પતા હૈ, વો કહતી હૈ, મેં ઈસી નહિ, અત્યંત પ્રેમભર્યા સ્વરે આગ્રહ કરતાં તે બોલી દ્વારા ઘડતર કરવાનું કાર્ય કપરું છે, છતાં ભારતી બચ્ચોં કે સાથ ખેલતે ખેલતે મરના ચાહતી હું. ઊઠી, એકલે હાથે તે કરતી. અંગ્રેજી માધ્યમની શાળા એસી મોત અગર આ જાયે તો તુમ રોના મત.' આપ જબ કહેંગે તબ રખેંગે. પર આપકો હી હોવા છતાં ભારતીય સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાના આટલું બોલતાં તો સંજય ભાંગી પડ્યો, અને આના હોગા.' પાઠો બાળકોને ભણાવવાની નેમ ભારતીના પોતાના આંસુઓને ખાળવા ઑફિસની બહાર દોડી અંતે મારી અનુકૂળતા મુજબની એક તારીખ શબ્દોમાં ભાસતી હતી, અત્યંત અપૂરતી સાધન ગયો. અમે આટલી વાત કરી ત્યાં તો ભારતી આવી અમે નકકી કરી. છેલ્લા દસેક વર્ષમાં ભારતીએ સામગ્રી વચ્ચે પણ ભારતીએ સુંદર વાર્ષિક ઉત્સવનું (વધુ માટે જુઓ અનુસંધાન પૃષ્ટ 11) Printed & Published by Nirooben Subhodbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A, Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddey Cross Rd, Byculla, Mumbai-400 027. And Published at 385, SVP Rd., Mumbal-400004. Temporary Add.: 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbal-400004. Tel.: 23820296. Editor: Dhanwant T. Shah.