________________
બાલ લીલી લીલી લીલી લીલ
ક
પ્રબુદ્ધ જીવન
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૦. સત્તા કે અધિકાર પ્રાપ્ત કરવા આ વિના અન્ય દાક્તરને તેમણે કસ્તૂરબાનો નિર્ધાર કહી સાયમન
કોઈ માર્ગ નથી. માણસ પોતાની ફરજનું કે સંભળાવ્યો.
કર્તવ્યનું પાલન કરીને જ સત્તા કે અધિકાર પ્રાપ્ત દાક્તર બોલ્યા, “એ તો સ્ત્રી કહેવાય! પણ અધિકાર
કરી શકે છે. જે માણસ બીજા માણસ પ્રત્યેની ફરજ તમે તો સમજો છો ને? તેમને અહીંથી બહાર બીજે
કે કર્તવ્ય અદા કરવાનું ચૂકે છે તેને કોઈની ઉપર લઈ જવામાં જાનનું જોખમ છે અને મને લાગે છે વૈજ્ઞાનિક નવલકથાઓ લખી વિશ્વખ્યાતિ પ્રાપ્ત અધિકાર કરવાનો હક રહેતો નથી.”
કે, જો તમે એમને અહીંથી બીજે ક્યાંક લઈ જશો કરનાર ઈંગ્લેન્ડના લેખક એચ. જી. વેશે ગાંધીજીને અનેક નવલકથાઓ લખનાર એચ. જી. તો રસ્તામાં જ એ મરણ પામશે !” એકવાર પ્રશ્ન કર્યો, ‘મિ. ગાંધી! માનવીનો વેલ્સને આ સાંભળીને મનમાં થયું કે આજે પોતે “તો મરણ ક્યાં બે વાર આવવાનું છે?' અધિકાર કોના કોના પર હોઈ શકે ?' ‘અધિકાર’ વિષે એક નવું જ જ્ઞાન સંપ્રાપ્ત કર્યું ! કસ્તૂરબા તો પોતાના નિર્ણયમાં મક્કમ હતા. તેમણે ગાંધીજીએ એનો ઉત્તર નીચે મુજબ આપ્યોઃ
ત્યાંથી ચાલ્યા જવાનો નિશ્ચય કરી લીધો હતો. ‘મિ. વેલ્સ, હકીકતમાં તો કોઈનો કોઈના પર
નિર્ધાર
રસ્તામાં તેઓ ગાંધીજીને એક જ વાત કહ્યા કશો અધિકાર નથી! મારી પત્ની, મારો પુત્ર કે
કરે, ‘તમે મારી સહેજ પણ ચિંતા કરશો નહીં. મને મારા કોઈ સ્વજન પર પણ મારો કશો જ અધિકાર ડરબનમાં કસ્તૂરબા બીમાર પડ્યા. કશું જ થવાનું નથી. ખરો ભય હતો તેમાંથી તો હું નથી. આ બ્રહ્મજ્ઞાન મને ત્યારે જ લાધ્યું જ્યારે મેં માંદગીમાંથી ઊઠી શકે એ માટે દાક્તરે મુક્ત બની છું. હવે ભય છે જ ક્યાં ?' આવો કોઈ મારો અધિકાર તેમના પર ચલાવવાનો માંસનો સેરવો ખાવાની ભલામણ કરી.
બાની અપૂર્વ હિંમત જોઈને ગાંધીજી પણ ચકિત પ્રયાસ કર્યો. પણ તે દિવસથી મેં આવો અધિકાર ગાંધીજીએ બાને વાત કરી.
થઈ ગયા.
* * * તેમના પર ચલાવવાનું છોડી દીધું. એને બદલે બા બોલ્યા, “ના, મારાથી એ નહીં બને. મારા તેમના પ્રત્યેની મારી ફરજ બજાવવાનું શરૂ કર્યું. દેહને પરમાટીથી હું અભડાવીશ નહીં. એ કરતાં
પ્રબુદ્ધ જીવનની ગંગોત્રી મારા કર્તવ્યનું પાલન કરવાનો મેં પ્રારંભ કર્યો હું મરણ પામું એ વધારે સારું. દેહ વટલાવીને
૧. શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ પત્રિકા અને પછી તો મારી એ ફરજ કે કર્તવ્યના પાલન જીવવાનું મને પસંદ નથી!”
૧૯૨૯ થી ૧૯૩૨
૨, પ્રબુદ્ધ જૈન દ્વારા જ મને અધિકાર પ્રાપ્ત થયો !'
“પણ દાક્તર કહે છે કે અહીં રહીને દવા
૧૯૩૨ થી ૧૯૩૩ આ વાત બધા માટે સાચી હોવી જોઈએ કે કરાવવી હશે તો મારી સૂચનાનો અમલ કરવો બ્રિટિશ સરકાર સામે ન ઝૂકયું પ્રત્યેક માનવી પોતાના મિત્રો, કુટુંબીજનો, પડશે !”
એટલે નવા નામે સગાંસ્નેહીઓ અને દેશ-બાંધવોની સેવા કરીને, તો આપણે અહીં રહેવું નથી.'
૩. તરૂણ જૈન તેના ફળરૂપે જ સત્તા કે અધિકાર પ્રાપ્ત કરી શકે. ગાંધીજી કસ્તૂરબાનો નિર્ધાર સમજી ગયા.
૧૯૩૪ થી ૧૯૩૭
૪. પુનઃ પ્રબુદ્ધ જૈનના નામથી પ્રકાશન | સર્જન-સૂચિ
૧૯૩૯-૧૯૫૩ કર્તા
પૃષ્ટ
૫. પ્રબુદ્ધ જૈન નવા શીર્ષકે બન્યું “પ્રબુદ્ધ જીવન' (૧) ગાંધી : યુગસર્જક મહામાનવ
ડૉ. ધનવંત શાહ
૧૯૫૩ થી
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના મુખપત્રની ૧૯૨૯ (૨) ક્ષમા-ધર્મ : ખ્રિસ્તી ધર્મમાં અને અન્ય ધર્મોમાં ડૉ. ઈશાનંદ વેમ્પની
થી, એટલે ૮૧ વર્ષથી અવિરત સફર, પહેલા (૩) “સર નેઈમ લેસ’
ડૉ. રણજિત પટેલ (અનામી)
સાપ્તાહિક, પછી અર્ધમાસિક અને ત્યારબાદ (૪) ધર્મ ઃ મૃત્યુંજય મહારથી પૂ. આચાર્યપ્રવર શ્રીમદ્ વિજય
માસિક પૂર્ણચન્દ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજ
૨૦૧૦માં “પ્રબુદ્ધ જીવનનો પ૭માં વર્ષમાં (૫) પત્ર-ચર્ચા સાધુ-સાધ્વીઓના વિહાર, માર્ગ
પ્રવેશ અકસ્માત, આધુનિકતા વિગેરે સુનંદાબહેન વોહોરા
પ્રબુદ્ધ વાચકોને પ્રણામ (૬) શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘ દ્વારા
પૂર્વ મંત્રી મહાશયો ૭૫મી વ્યાખ્યાનમાળા સંપન્ન શ્રી કેતન જાની
જમનાદાસ અમરચંદ ગાંધી (૭) વ્યક્તિઓમાં રહેલા બીજભૂત વ્યક્તિત્વને
ચંદ્રકાંત સુતરિયા પ્રગટ કરે તે જ સાચી કેળવણી શ્રી ગુણવંત બરવાળિયા
રતિલાલ સી. કોઠારી (૮) જયભિખ્ખું જીવનધારા-૧૪ ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ
મણિલાલ મોકમચંદ શાહ (૯) શ્રી જૈન મહાવીર ગીતા : એક દર્શન-૧૫ પ. પૂ. આચાર્ય શ્રી વાત્સલ્યદીપ
જટુભાઈ મહેતા (૧૦) જૈન પારિભાષિક શબ્દકોશ
ડૉ. જીતેન્દ્ર બી. શાહ
પરમાણંદ કુંવરજી કાપડિયા (૧૨) સર્જન સ્વાગત
ડૉ. કલા શાહ
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ (૧૩) પંથે પંથે પાથેય : એક પુણ્યદર્શન
ભોગીલાલ શાહ
ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ
...
- ૧૦