Prabuddha Jivan 2010 Year 57 Ank 01 to 12 - Ank 02 is not available

SR No.: 525995
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2010
Total Pages: 352
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 54 MB

Page 110

૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
નવકાર મંત્રમાં ‘ન' કે ‘' : નમુક્કારો કે નમુક્કારો?
પુષ્પા પરીખ
આ વિષય બહુચર્ચિત નથી તેથી ઘણા
લોકોને પ્રશ્ન થાય કે સાચો અસર કર્યો ?
નમો અરિહંતાનું' બોલવામાં અને
રવીન્દ્રનાથ માટે વધૂની પસંદગી થઈ ગઈ અને લગ્ન લેવાયાં. સાંભળવામાં મધુર નથી લાગતું અને ‘ખ’
આ ચર્ચા માટે થોડો અભ્યાસ જરૂરી છે. જનની, બજારૂ પાતળી, દેખાવ સામાન્ય અને લગભગ ોલતાં જ ન આવડતો હોય અને તોત
આપણા એટલે કે જૈનોના જૂના ગ્રંથો, મુ. રમણભાઈના પુસ્તક 'શાન નવકારમંત્ર', તથા અન્ય લેખકોના લખેલા લેખોનો જો અભ્યાસ કરીએ તો જણાશે કે ‘’ એ મૂળ નવકાર મંત્રમાં વપરાયેલ છે અને સમય જતાં ' નો ‘[’ ‘ન' થઈ ગયો લાગે છે. આ ‘ન' થઈ જવાના પણ કારણો તો છે જ જે આપણે આગળ જતાં જોઈશું.
સૌ પ્રથમ આપણે જૂના ગ્રંથોનો વિચાર કરીએ તો આપણા ગ્રંથો પ્રાકૃત
અને અર્ધમાગધી ભાષામાં લખાયેલા છે.
નિરક્ષર એવી પુત્રી ભવતારિણીને રવીન્દ્રનાથના ભાભીઓએ પસંદ કરી રવીન્દ્રનાથ ભાવ વધુ જોવા મા નહોતા ગયા. એમણે ભાભીઓને કહી દીધું હતું, તમારે જે કરવું હોય ત કરો, મારે એમાં કશું કહેવાનું નથી.'
તેમનાથી બાર-તેર વર્ષ નાની, કાચી વયની, સીધી-સાદી ગ્રામ-બાલિકા તેમણે જરાય આનાકાની વગર સ્વીકારી લીધી તેની પાછળ કદાચ પિતા દેવેન્દ્રનાથનું વજન કામ કરી ગયું. લાગે છે. રવીન્દ્રનાથને મહર્ષિ પિતા પ્રત્યે અપાર આદર હતો.
તેમને તે અહોભાવથી જોતા. તેમની આમન્યા રાજના ધામે tell
પ્રાકૃત અને અર્ધમાગધીમાં ‘ન’ કરતાં ‘’નો ઉપયોગ વધુ જણાય છે. પ્રાકૃત એ લોકભાષા હતી. સંસ્કૃત એ બ્રાહ્મણોની એટલે કે એ એ ભોલાની ભાષા હતી જેમાં '' કરતાં ‘ન’ નો ઉપયોગ વધુ થતો હતો.
બોલતા હોઈએ તેવું લાગે છે. પાંચે પદમાં શરૂઆતમાં ‘[’ કે ‘ન’માં જરાયે વાંધો નથી લાગતો. દિ. સંપ્રદાયમાં તો આજે પણ 'ળ' નો જ ઉપયોગ કરાય છે.
ભગવતી સૂત્ર'માં પણ ‘નમો હિસાબે પ્રાચીન કાળથી જ ‘નમો‘ ‘મો’ અરિહતા' જ છે. ડૉ. રમણભાઈના બંને પદો વિકલ્પે પ્રયોજાય છે અને તેથી
બંને સાચા છે અને તેવી જ રીતે
દ્વિજેન્દ્રનાથે સાસરવાસનું નવું નામ આપ્યું ‘શાલિની’. કન્યાનું પિયરનું નામ હતું ‘ભવતારિશી! મોટાભાઈ ‘નમુક્કારો' અને 'મુરી' પણ સાચા
છે.
જો કે દરેક જગ્યાએ 'T' નો 'ન' નથી કર્યાં. જેમ કે 'નમાં અરિહંતાણં'. અહીં સંસ્કૃતની વિભક્તિનો જ ઉપયોગ કર્યો છે.
અન્ય સામયિકના તંત્રીશ્રી અને લેખકોને વિનંતિ ‘પ્રબુદ્ધે જીવન'માં પ્રગટ થતાં લેખો અને પ્રસંગો અન્ય સામયિકના ડૉ. રમણભાઈના વિચારો મુજબ તંત્રીશ્રીઓ પોતાના સામયિકમાં પુનઃ પ્રકાશિત કરે છે એનો અમને ‘શાશ્વત નવકાર મંત્ર' પુસ્તકમાં આનંદ છે. પરંતુ એ લેખના અંતે ‘પ્રબુદ્ધ જીવન' સૌજન્ય લખાય તો
જણાવ્યા પ્રમાણે 'ળ' અને 'ન'માં અમાશ આનંદમાં વિશેષ ઉમેરો થાય.
મે ૨૦૧૦
‘ન’ અને ‘’ નું વિશિષ્ટ પ્રકારનું નાદ માધુર્ય હોય છે. યોગીઓના મંતવ્ય મુજબ ‘ન' ના ઉચ્ચારણથી હૃદયમંત્રી વધુ સમય તરંગીત રહે છે. 'T' વ્યંજન જ્ઞાનનો વાચક મનાય છે તેથી તેને મંગલસ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. જૈન ધર્મના ઘણા શાસ્ત્રોમાં 'ળ' અલરનું સ્વરૂપ વ્યોમ બતાવ્યું છે અને ‘ન’નું શૂન્યમ્. નવકારમંત્રમાં આપણે ‘નર્મા’ કે
'નો' એ વંદન કરવાનો અર્થમાં વાપરીએ છીએ. એટલે વ્યોમ એટલે આકાશ અને 'ન' નકારાત્મક સૂચક તરીકે પણ વપરાય છે. ‘ન' એ આત્મસિદ્ધિ સૂચક, જલતત્ત્વનો
સૂચક, મૃદંતર કાર્યોનો સાધક અને આત્મનિયંતા છે. એ દૃષ્ટિએ પણ બંને અક્ષરો પ્રભાવી છે. પરંતુ બંનેમાં થોડો ફરક છે. ‘T’
ખાસ મોટો તફાવત નથી. મારા
‘પ્રબુદ્ધ જીવન’માં પ્રકાશિત થતા લેખોના લેખકોને પુરસ્કાર
મંતવ્ય પ્રમાણે 'ન' દૈન્યવર્ણ છે અર્પશ કરાય છે. જ્યારે ‘[’ મૂર્ધન્યવર્ણ છે. ‘ન’ બોલવામાં કોઈ તકલીફ થતી નથી એ જ સમયે અન્ય સામયિકોને પણ મોકલે છે. એટલે જ્યાં છપાય કેટલાક મહાનુભાવ લેખકો પોતાનો લેખ “પ્રબુદ્ધ જીવન’ ઉપરાંત જ્યારે ‘ળ’ બોલવામાં જીભ ઉંધી ત્યાં ભલે’ એ વિચારથી, પરંતુ આ યોગ્ય નથી. કારણ કે કેટલીક લગાડવી પડે છે. 'ળ' નાભિમાંથી બીજા સામયિકમાં પણ પ્રકાશિત થયો હોય, તંત્રીઓ માટે આ વખત આ એ લેખ ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'માં પ્રગટ થાય ત્યારે એ જ સમયે | આવે છે ‘ન' બોલવામાં સહેલું પડે. વિમાસણ પરિસ્થિતિ છે. માટે સમય જતાં ‘[’ નો ‘ન’ થઈ ગયો લાગે છે.
વાલીને નાળવામાં ઉપરના ભાગમાં
એટલે લેખક મહાશયોને વિનંતિ કે ‘પ્રબુદ્ધ જીવન’ માટે જો લેખ
મોકલો એ જ સમયે અન્યત્ર ન મોકલો.
આશા છે કે અન્ય તંત્રીશ્રીઓ અને વિદ્વાન લેખકો આ હકીકતમાં
અમને સહકાર આપશે.
-તંત્રી
શાંતિસૂચક હોવાથી સમત્ત્વભાવ
આપનાર છે. આત્મસિટિ મેળવવા
સમત્વભાવ પહેલો કેળવવો રહ્યો.
નવકારમંત્ર જૈન ધર્મનો મુખ્ય મંત્ર છે. આ મંત્રમાં અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ એ