Prabuddha Jivan 2009 Year 19 Ank 01 to 12 - Ank 03 is not available

SR No.: 525994
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2009
Total Pages: 320
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 5 MB

Page 191

ઑગસ્ટ, ૨૦૦૯
પ્રબુદ્ધ જીવન
૮. યરહસ્ય
તથા અલંકાર પર સ્વતંત્ર ગ્રંથ રચ્યા છે. શ્રી વાભટે પણ ૯. નયોપદેશ
કાવ્યાલંકાર નામે અલંકારશાસ્ત્ર રચ્યું છે. શ્રી અમરચંદ્રસૂરિએ ૧૦. અનંકાતવ્યવસ્થા
કવિશિક્ષાવૃત્તિ, કવિકલ્પના, છંદોરત્નાવલિકલા-કલાપ વગેરે ગ્રંથો ૧૧. તત્ત્વાર્થ સૂત્રવૃત્તિ
રચ્યા છે. શ્રી નમિસાધુએ પ્રખ્યાત કાવ્યાલંકાર પર ટીપ્પણ રચ્યું છે. ૮. શ્રી ગુણરત્નસૂરિ : પદર્શનસમુચ્ચયવૃત્તિ
શ્રી નરેન્દ્રપ્રભુસૂરિએ અલંકાર મહેદધિ બનાવ્યો છે. શ્રી માણિજ્યચંદ્રસૂરિએ ૯. શ્રી ચંદ્રસેન : ઉન્માદસિદ્ધિપ્રકરણ
કાવ્યપ્રકાશસંકેત બનાવ્યો છે અને કોશની રચનામાં તો શ્રી ૧૦. શ્રી ચંદ્રસેનપ્રભસૂરિ : પ્રમેયરત્નકોશ
હેમચંદ્રાચાર્યે હદ કરી છે. અભિધાનચિંતામણિ, અને કાર્ય કોશ, ૧૧. શ્રી પદ્મસુંદરગણિ : પ્રમાણસુંદર
દેશીનામમાલા, નિઘંટુ એ બધા એમણે એકલાએ જ રચ્યા છે. ઉપરાંત ૧૨. શ્રી બુદ્ધિસાગર : પ્રમાલક્ષ્મલક્ષણા
સટીક ધાતુપાઠ, સટીક ધાતુપારાયણ, ધાતુમાળા, લિંગાનુશાસન ૧૩. શ્રી મુનિચંદ્ર : અનેકાંતવાદજયપતાકાટીપ્પણ વગેરે સંસ્કૃત ભાષાશાસ્ત્રમાં મહત્ત્વના ગ્રંથો રચ્યા છે. ધનંજય ૧૪. શ્રી રાજશેખર : સ્યાદ્વાદકલિકા
કવિએ ધનંજય નામમાળા બનાવી છે. શ્રી હર્ષકીર્તિજીએ શારદીય ૧૫. શ્રી રત્નપ્રભસૂરિ : રત્નાકરાવતારિકા
નામમાલા રચી છે. બીજાઓએ પણ ઘણું કર્યું છે. ૧૬. શ્રી શુભવિજયજી : સ્યાદ્વાદભાષા
મહાકાવ્યો ૧૭. શ્રી શાંતિસૂરિ : પ્રમાણપ્રમેયકલિકાવૃત્તિ
ઘણા તીર્થકરોનાં ચરિત્રો શિષ્ટ કાવ્યોમાં લખાયેલાં છે. શ્રી દિગંબરોમાં પણ ન્યાય ઉપર લખનારા ઘણા પંડિતો થયા છે. શાંતિનાથ ચરિત્ર, શ્રી નેમિનાથ ચરિત્ર, શ્રી વાસુપૂજ્ય ચરિત્ર વગેરે યોગ અને અધ્યાત્મના ગ્રંથો
ઘણાં કાવ્યો છે. એ સિવાય શ્રી અભયચંદ્રસૂરિએ જયંતવિજય યોગબિન્દુ, યોગક્ટિસમુચ્ચય, યોગવિંશિકા, યોગશાસ્ત્ર, મહાકાવ્ય લખ્યું છે. શ્રી અમરચંદ્રસૂરિએ પદ્માનંદાલ્યુદય મહાકાવ્ય યોગશતતક, યોગસાર, સમાધિશતક, પરમાત્મપ્રકાશ, તથા બાળભારત મહાકાવ્ય રચ્યાં છે. ઉદયપ્રભસૂરિએ ધર્માલ્યુદય સમભાવશતક, ધ્યાનશતક, ધ્યાનસાર, ધ્યાનદીપિકા, ધ્યાનવિચાર, મહાકાવ્ય રચ્યું છે. કવિશ્રી જયશેખરસૂરિએ જૈન કુમારસંભવ કાવ્ય અધ્યાત્મઉપનિષદ, અધ્યાત્મબિન્દુ, અધ્યાત્મગીતા, અધ્યાત્મ- લખ્યું છે. શ્રી દેવપ્રભસૂરિ મલધારીએ પાંડવચરિત્ર મહાકાવ્ય બનાવ્યું કલ્પદ્રુમ, જ્ઞાનાર્ણવ વગેરે. સાહિત્યગ્રંથો
- શ્રી ધનંજય મહાકવિએ રાઘવ પાંડવીય મહાકાવ્ય (દ્વિસંધાન સાહિત્યગ્રંથોમાં જૈનોનો ફાળો ઘણો મોટો છે. વ્યાકરણ, કોશ, મહાકાવ્યો રચ્યું છે. શ્રી નયનચંદ્રસૂરિએ હમ્મીર મહાકાવ્ય તથા છંદશાસ્ત્ર, અલંકારશાસ્ત્ર, કાવ્ય, નાટક, કથા, પ્રબંધ વગેરે પદ્મચંદ્રજીએ ધન્નાલ્યુદય મહાકાવ્ય લખ્યું છે. વળી પદ્મસુંદરગણિએ સાહિત્યના બધા વિભાગો પર આચાર્યોએ લખ્યું છે. પાણિનિના રાયમલ્લાલ્યુદય મહાકાવ્ય તથા પાર્શ્વનાથ કાવ્ય રચ્યાં છે. તથા સંસ્કૃત ભાષાના વ્યાકરણની હરીફાઈ કરનાર સિદ્ધહેમ-વ્યાકરણ માણિકચંદ્રસૂરિએ પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર તથા નલાયન કાવ્યની રચના શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે રચ્યું છે. એના છેલ્લા અધ્યાયમાં પ્રાકૃત, અપભ્રંશ કરી છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે પણ ત્રિષષ્ટિસલાકા પુરુષ ચરિત્ર તથા વગેરે ભાષાના વ્યાકરણો પણ લખ્યાં છે. શાક્યાયનનું વ્યાકરણ દ્વયાશ્રય નામના મહાકાવ્ય લખ્યાં છે. એ સિવાય બીજાં પણ ઘણાં તો ઘણા વખતથી પ્રસિદ્ધ છે. પૂજ્યપાદ દેવનંદિનું જૈનેન્દ્ર વ્યાકરણ કાવ્યો છે. ખંડકાવ્ય, સ્તોત્ર અને સ્તુતિઓનો તો પાર જ નથી. પણ મશહુર છે. એ સિવાય બુદ્ધિસાગરાચાર્યે બુદ્ધિસાગર-વ્યાકરણ,
કવિતા જ્ઞાનવિમળગણિએ શબ્દપ્રતિભેદ વ્યાકરણ, ને શ્રીવિદ્યાનન્દસૂરિએ જૈન સાહિત્યમાં કાવ્યક્ષેત્રે પણ વિપુલ ખેડાણ થયું છે. જેમ કે, સિદ્ધસારસ્વત વ્યાકરણ રચ્યું છે. પ્રાકૃત ભાષાના બીજા પણ અનેક પૂજાઓ, ચોવીશી, રાસાઓ, ફાગુકાવ્યો, હરિયાળી, છંદ, ગીત, વ્યાકરણો જૈનાચાર્યોએ રચ્યાં છે. તામિલ અને કાનડી ભાષાના સ્તવન, સ્તુતિ, સજઝાય અને ભજનો તેમજ મહાકાવ્યના જેવી મૂળ વ્યાકરણો જૈનાચાર્યોથી જ રચાયાં છે. ને ગુજરાતી ભાષા પર વિશિષ્ટ-વિભિન્ન રચનાઓ અસંખ્ય પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે. વળી. તો સેંકડો વર્ષ સુધી એકલા હાથે જૈનોએ જ પ્રભુત્વ ભોગવ્યું છે. આ રચનાઓ ગુજરાતી, હિન્દી, રાજસ્થાની, મરાઠી, ઉર્દૂ અને અનેક કાવ્યની સંખ્યાના સુમાર નથી. અનેક કાવ્યો ઉપરાંત દ્વિસંધાનકાવ્ય, ભારતીય ભાષાઓમાં મળે છે. એક આશ્ચર્યમુગ્ધ કરે તેવી વાત એ ત્રિસંધાનકાવ્ય અને છેક સપ્તસંધાનકાવ્ય એટલે જેના શ્લોકમાંથી પણ છે કે અંગ્રેજીમાં પણ છંદોબદ્ધ કવિતાઓ લખવાનો સફળ સાત સંબંધવાળા અર્થ નીકળે અને સાતના જુદા જુદા જીવન સમજાય પ્રયાસ પણ થયો છે. તેવાં પણ રચાયાં છે. એક અષ્ટલક્ષી નામનો ગ્રંથ છે. તેમાં એક
નાટકો શ્લોકના આઠ લાખ અર્થો કર્યા છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યું છંદશાસ્ત્ર રઘુવિલાસ, નલવિલાસ, રાઘવાળ્યુદય, સત્ય હરિશ્ચંદ્ર,