________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
ધરાવતા હોવાથી ૧૯૫૦ની એમ.એ.ની પરીક્ષામાં ગુજરાતી વિષયમાં એમાં ન કરતા. સૌથી વધુ ગુણ મેળવનાર તરીકે સાક્ષર શ્રી બ. ક. ઠાકોર સુવર્ણચંદ્રક આવા શિષ્ટ સૌજન્યશીલ વિદ્વાન સન્મિત્ર એ હતા. એમની ચિરવિદાય એમને પ્રાપ્ત થયેલો. એનું એમનામાં જરાય અભિમાન નહોતું. એ હતા છતાં એમની યાદ ધૂપસળીની મીઠી સુગંધની જેમ ચિત્તમાં ને જીવનમાં મિતભાષી ને મિતવ્યથી.
કાયમ માટે ઘૂમરાયા કરશે. એ સન્મિત્ર વિભૂતિને વંદન હો ને એમના પત્રવ્યવહારમાં એ નિયમિત રહેતા. એમને લખેલા પત્રનો જવાબ આત્માને શિર શાંતિ મળો એ પ્રાર્થના. આપવા જેવો હોય તો તરત જ એ લખતા, પણ જરાય બિનજરૂરી લંબાણ
અમારા રમણભાઈ
I પૌલોમી પ્રકાશ શાહ પૂ. રમણભાઈ એક પ્રખરતત્વચિંતક હતા. તેમના મુખમાં સરસ્વતીનો હતો. વાસ હતો. સમતા અને સાદગી અને સરળતા જેના જીવના સૂત્ર હતા. તેઓ પુષ્કળ રમૂજી ટુચકા કહેતા - મને યાદ છે કે અમે નોર્વેથી એક પૂ. રમણભાઈની ચિરવિદાયથી આખા જૈન સમાજને, જૈન યુવક સંઘને પુસ્તક લાવેલા. એમણે એ વાંચ્યું અને નોર્વે સાથે પ્રેમમાં પડ્યા. અને અમને બધાને ખાડો પૂરાય પણ ખોટ ન પૂરાય એવી ખોટ પાસપોર્ટની પાંખે' પુસ્તક વાંચતા એમ જ લાગે કે આપણે એ જ દેશની પડી છે.
સફર કરી રહ્યા છીએ. મારી દીકરીના લગ્ન પ્રસંગે મને ચૂંદડી અને ચૂડી તા. ૨૪-૧૦-૨૦૦૫ના એમના દેહવિલયના સમાચાર ઈઝરાયલમાં પિયરેથી મોકલે તેવી રીતે મોકલી તે કેમ ભૂલી શકાય? આવા તો કેટલાય મળ્યા, દૂર બેઠે એમના વિચારોના વમળમાં અટવાયા અને પૂ. રમણભાઈ પ્રસંગો આંખ આગળ તાદ્રશ્ય થાય છે. સાથેની અમુક રમૂજી પળો યાદ કરીને એમના સંસ્મરણો યાદ કર્યા. પૂ. તારાબેન અમારા મંડળમાં “શ્રી આત્મવલ્લ મંગલ મંદિરમાં મારા અહોભાગ્ય હતા કે પૂ. તારાબેન અને પૂ. રમણભાઈ મને એક અમારી સાથે ટ્રસ્ટીગણમાં છે - પૂ. રમણભાઈ હંમેશાં અમને દરેક પુત્રી માનતા હતા. વર્ષોથી વાલકેશ્વર પર રેખા બિલ્ડિંગમાં રહેતાં અને કાર્યમાં પ્રોત્સાહિત કરતાં. મંડળની દરેક પ્રવૃત્તિમાં રસ ધરાવતાં - આજે સામે જ દોલતનિકેતનમાં હું રહેતી. દરરોજ બપોરે ૧૨ વાગ્યાના સુમારે એમનો રમૂજી સ્વભાવ - મને તો સુખડી ગાંઠિયા બહુ ભાવે - એ શબ્દો પતિ, પત્ની પૂજા કરવા જતાં. રમણભાઈ તારાબેનનો ખૂબ ખ્યાલ મારા કાનમાં ગૂંજે છે. રાખતા, તારાબેનના પગની તકલીફના હિસાબે રસ્તો ઓળગવા હાથ અમે પ્રબુદ્ધ જીવનની આતુરતાપૂર્વક રાહ જોઈએ. દરેક લેખમાં પકડીને મદદ કરતા. ઘણીવાર હું પણ મોડી જતી ત્યારે પૂછું કે રમણભાઈ હરહંમેશ નવીન વિષયની સરળ રીતે છણાવટ કરી હોય. ગયા પર્યુષણ કેમ તમે દરરોજ આ સમયે! તો રમૂજમાં કહેતા કે ભગવાન આપણા વ્યાખ્યાનમાળામાં એમનો ફક્ત અવાજ સાંભળીને હૃદય ભાવવિભોર માટે આ સમયે ફ્રી હોય (ગિરદી ના હોય) એટલે તેમના સાથે ડાયરેક્ટ થયેલ, હવે તેમનાં પ્રભાવશાળી અવાજ વ્યાખ્યાનમાળામાં સાંભળવા વાતો કરી શકાય. ખૂબ શાંતિથી અને સમતાપૂર્વક પૂજા અને ચૈત્યવંદન નહિ મળે તે વિચારે છે, ગમગીન બને છે. દરેક વ્યાખ્યાનનો સારાંશ કરતા.
થોડા વાક્યોમાં કહેવો એ જ એમના જ્ઞાનની લાક્ષણિક્તા હતી. મારી મોટી પુત્રી ચી. મનિષા (જે આજે આ દુનિયામાં નથી - ૬ વર્ષ આજે પૂ. રમણભાઈનું શરીર આપણી વચ્ચે નથી પણ આત્મા તો પહેલા મૃત્યુ પામી છે) સ્કૂલમાં જતી. કરાટે બ્લેક બેલ્ટ હતી. જ્યારે છે. એમણે જ આત્મા વિષે ઘણું જ્ઞાન કરાવેલ. એમની અંતિમ પળોની શીખતી ત્યારે રમણભાઈ રસ્તા પર પણ કરાટે એકશન કરે અને પૂછે કે વાતો બેન શૈલજા પાસેથી સાંભળી – પોતે જ્ઞાની અને ઋષિપુરુષ હતા બેટા જોજે સાસુનો સાડલો કરાટેથી ના ફાડતી. મશ્કરી કરી તેને ખૂબ તેથી તેમનો આત્મા તો જરૂરથી અને ખાત્રીપૂર્વક કહી શકીએ કે ઉચ્ચ સ્થાને જ પ્રોત્સાહન આપતા. નાના સાથે નાના થવું એવો એમનો સ્વભાવ બિરાજમાન હશે. પ્રભુ એ આત્માને પરમ શાંતિ બક્ષો ! .
ડૉ. રમણભાઈનું વક્તવ્ય જીવનનો એક લ્હાવો
1 ભારતીબહેન શાહ પૂ. રમણભાઈની વિદાયથી જૈન સમાજનો એક મહાન સિતારો ખરી તેઓ એક પ્રેમાળ, ધર્મશ્રદ્ધાળું, ઉત્તમ વિચાર ધરાવતા, ગંભીર પડ્યો છે. એમની ખોટ અચૂક લાગશે. એમનો એ હસતો ચહેરો, તેજસ્વી પરગજુ અને જ્ઞાનના તો ભંડાર હતા. એમનું જ્ઞાન તો એવું હતું કે મુખ ક્યારે પાર ભુલાશે નહિ.'
દુનિયાના કોઈપણ વિષય પર તેઓ સહજતાથી ચર્ચા કરી શકતા. જૈન યુવકસંઘની વ્યાખ્યાનમાળામાં હું છેલ્લા ૩૫ વર્ષથી જાઉં છું. આપને કાંઈના સમજાય ને એમની પાસે ગયા હોઈએ તો એવી એકપણ વ્યાખ્યાન મેં છોડ્યું નથી. પહેલી હરોળમાં જ હું બેસું છું. દરેક સરળતાથી સમજાવી દે કે આપણા દિલ દિમાગમાં એ છવાઈ જાય. વર્ષે નવા નવા વક્તાઓને જુદા જુદા વિષયો આપીને આપણી સમક્ષ હસતાં હસતાં ઘણી અઘરી સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી દે. એમનું વ્યાખ્યાન એ લાવ્યા છે. આપણને સાંભળવાની એ તક મળી તે બદલ રમણભાઈનો સાંભળવું એક અનુપમ લહાવો હતો. સરળતાથી, સચોટ દાખલાઓ આભાર. તેઓ વર્ષ દરમિયાન સારા વક્તાઓ લાવવા ખૂબ જ મહેનત સાથે, કડીબદ્ધ (પોઈન્ટ ટુ પોઈન્ટ) અને હળવી રીતે અપાતું એમનું કરતા. હું તો એક સામાન્યગણની શ્રોતા છું. ક્યારેક કોઈ વ્યાખ્યાન ન વ્યાખ્યાન સાંભળવું એ એક જીવનનો લહાવો હતો. પ્રબુદ્ધ જીવનમાં સમજાય તો પણ તે વક્તાનું વક્તવ્યને અંતે સંક્ષિપ્ત પણ માર્મિક એમનો તંત્રીલેખ વાચવાની ખૂબ મજા આવતી. એની તે રાહ જોતી સમાલોચના આપતા. આખી વસ્તુનો નીચોડ ખૂબ જ સરસ રીતે કહેતા. જ્યારે એ પત્રીકા (મેગેઝિન) આવે? તેઓ જે વિષય પર લખે તે ખૂબ જ આ મંચ પરથી મને તો ઘણું જાણવા એ શીખવા મળ્યું છે, તે બદલ ઉંડાણથી, વિસ્તારપૂર્વક સમજાવતા. વ્યક્તિ માટેનો લેખ હોય તો એની અંત:કરણથી રમણભાઈનો આભાર.
બધી જ નાનીમોટી આદતો અને પ્રસંગો આલેખતા. એટલું ઝીણવટથી