Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 59

તેને વાત ક
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
સૌજન્યમૂર્તિ સાહેબ
મો. દેવબાળા સંઘવી
કેળવણીના ક્ષેત્રે જેમની ચર્ચાથી-પાંચમી પેઢી આજે કાર્યશીલ છે રવા સાહેબને યાદ કરતાં એક એવી એનેકવિધ પાસાવાળી વ્યક્તિ દૃષ્ટિ સમક્ષ આવે છે કે બુદ્ધિ, હૃદય અને દેહ આપોઆપ નમન કરી છે.
રૂઈયા કૉલેજમાંથી ગુજરાતી સાથે સ્નાતક થયા બાદ ઈ.સ.૧૯૫૭માં એમની પહેલી મુલાકાત ઝેવિયર્સ કૉલેજના અધ્યાપક તરીકે થયેલી. અભિનંદન આપતાં એમણે નામ દઈ બોલાવી ત્યારે મને નવાઈ લાગી હતી. પણ એ પરિચય, એ વાત્સલ્યસભર સ્મિત અને વિદ્યાર્થીઓ સાથેના સૌજન્યસભર વર્તનની પછી વધારે ને વધારે ગાઢ થયેલ અનુભવ આજે લગભગ ૪૮ વ૨સે પણ એકસરખો જ રહ્યો છે. એમના સૌજન્યનો, એમના સમદર્શીપણાનો, એમના અનેકવિધ પાસાના વ્યક્તિત્વમાં એમણે સાધેલા સુમેળનો જેમ જેમ પરિચય મળતો રહ્યો. તેમ તેમ મારો આશ્ચર્યસભર આદરભાવ વધતો રહ્યો.
એમ. એ. ના વિદ્યાર્થી તરીકે, પછી એમ. એ. ના અધ્યાપનમાં એમના સંશિક્ષક તરીકે અને પછી પીએચ.ડીના વિદ્યાર્થી તરીકે અને પીએચ.ડી.ના નિબંધના ગાઈડ અને પરીક્ષક બનતાં એમના સહશિક્ષક બનવાનું સૌભાગ્ય મને મળ્યું હતું. શિક્ષણના ક્ષેત્રે આટલા લાંબા પ્રવાસમાં મને એમના સૌજન્યપૂર્ણ સ્વભાવની સ્મૃતિ જ આજે ભાવાર્દ કરી મૂકે છે.
પીએચ.ડીના ગાઈડ તરીકે એમના સમષ્ટિ સૌજન્યી વ્યવહારનો પરિચય મારા હૈયામાં કોતરાઈ ગયી છે. મારા અધ્યાપન જીવનના ઉત્તરકાળે મને પીએચ.ડી. કરવા માટે પ્રેરી, વિષયની પસંદગીમાં ખૂબ ખૂબ સમય અને શક્તિપૂર્વક સહાય કરી, મેં શોધનિબંધનું કાર્ય શરૂ કર્યું - બે કે ત્રણ વર્ષમાં જ પૂર્ણ કરવાના નિશ્ચય સાથે અને પ્રથમ પગથિયે જ એક મુશ્કેલી આવી. સાધ્વીજી મોક્ષગુણાશ્રીને વિસ્તાર આદિની અનુકૂળતા પછી ન રહે તેથી તેમના મુંબઈ વાસ દરમિયાન જ તેમનો મહાનિબંધ પૂર્ણ કરાવવાની પરિાિતિ ઊભી થઈ. હું તેમને સ્થાને હોત તો ‘તમે આટલી તૈયારી આવી પદ્ધતિએ કરો પછી આપણે તમારો નિબંધ લઈએ.’ ત્યાં સુધી હું સાધ્વીજી મહારાજના નિબંધ પૂરો કરાવી દઉં, એમ વિચારીને કહ્યું હોત. પરંતુ એમર્શ મને પરિસ્થિતિ જણાવી અને મારી જો એટલો સમય થોભવાની તૈયારી હોય તો તેઓ
સાચીજી મહારાજનું કાર્ય કરી લે એમ પૂછયું, જાશે કે સંમતિ માળી, કરેલા નિર્ણયમાં ફેરફાર કરવાની પૂરેપૂરી, અધિકારપૂર્ણ સત્તા હોવા છતાં આવું સૌજન્ય. આવી સ્વ પર નિયમન રાખવાની શિસ્ત અને સમદર્શિતાનો વિરલ જ કહી શકાય એવો અનુભવ મારા હર્ષ કોતરાઈ ગયો. પછી તો મારા ગાઈડ તરીકે એ વ્યક્તિની અનેકવિધ ગુણસમૃદ્ધિનો ભંડાર ખૂલતો ગયો અને મારા સાહેબ માટેનો મારો આદરભાવ વૃદ્ધિ પામતો રહ્યો.
મારા ઘરની સામે એક સદાફલી આંબાનું ઝાડ છે. શરદ ઋતુમાં આંબે મોર આવ્યો છે. આંબાના ઝાડ પર વર્ષમાં મોટા ભાગે કેરીઓ લટકતી જોવા મળે છે. અજાણ્યાને આ જોઈને કૌતુક થાય છે. આંબો મંજરીઓથી મરચા કરે છે. શરદની પ્રશાંત સવારનો ઉષ્માભર્યો તડકો
સોનેરી મંજરીઓ સાથે વાતો કરે છે.
પૂજ્ય રમણભાઈનું જીવન બારમાસી વસંત જેવું હતું. ફાશુકાવ્યો
એમને ગમતાં હતાં અને એ ફાગ જીવનમાં મહેક્યો હતો. પ્રાથમિક શાળાના અમારા શિક્ષકોને અમે માધવજી માસ્તર, અનંતરાય માસ્તર, મોહનલાલ માસ્તર એ રીતે ‘માસ્ત૨’ તરીકે ઓળખતા ને બોલાવતા. માધ્યમિક શાળામાં માસ્તર શબ્દ ભાઈ બનીને આવ્યો. સોનીબાઈ, જોશીભાઈ, ધનભાઈ, મુંબઇમાં ભળવાનું આવ્યું તો ભાઇએ સરનું રૂપ લી. ઠાકર સર, પંડ્યા સર, ચૌગુલે સર, વાસ સર. રમણભાઈ માટે 'સારેબ' શબ્દ આવ્યો અને માત્ર સારંબોલાવતા
૫૯
જૈન ધર્મ અને સાહિત્યની એમણે કરેલી અનેકવિધ સેવાનું મૂલ્યાંકન કરવાની અનધિકા૨ ચેષ્ટા કરવાનું સાહસ ન કરવા ઈચ્છું તો ય સંખ્યાબંધ મહાનિબંધોના ગાઈડ - પરીક્ષક, અનેકવિધ વિષયો પરના એમના લેખન - પ્રકાશનના દીપક સમા એમના ગ્રંથો, 'પ્રબુદ્ધ જીવન' અને પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાના એમના લેખો - વ્યાખ્યાનો, જૈન સાહિત્ય સમારોહ દ્વારા વિવિધ સ્થળે અને વિવિધ સમય - વિષય પરના એમનાં વિદ્વત્તાપૂર્ણ નિબંધ – ચર્ચાઓને તો સ્વયં પ્રકાશિત દીવડાની જેમ કોઈના અંધ નિર્દેશની ગરજ જ નથી, છતાં યાદ તો આવી જ જાય ને !
અપ્રમત્ત યાત્રિક
એન. સી. સી. ઓફિસર તરીકે કડક શિસ્ત પાળવા – પળાવવા છતાં સ્વભાવે - વ્યવ્હારે સહુ સાથે મૃદુ – મમતાસભર સ્નેહપૂર્ણ અધિકા૨ અને સત્તાન પદે હરવા છતાં વિનય, વિવેક- નમ્રતાથી સદાય સભર, ભાતભાતના વ્યક્તિઓ સાથે અનેકવિધ પ્રકારના પ્રસંગોમાં આવવા છતાં પોતાના વ્યવહારમાં મૃતા અને સૌજન્યની સદા સાચવી કરનાર, સત્યના આગ્રહી છતાં કડવાશને ટાળવામાં સફળ રહી વિલ સંતુલન સિદ્ધ કરનાર વ્યક્તિ તરીકેની તેમની છબી મારા સ્મરજાપર્ટ ઉપસે છે ત્યારે પણ જાશે મને નાતાપૂર્વક કહેતાં સંભળાય છે, 'દેવબાળા, આવું બધું મારામાં જોનાર તમારી મારા માટેનો સ્નેહ છે, હકીકતમાં આવું ઓટલું હું સિદ્ધ કરી શક્યો નથી. હજી પાાં સોપાનો બાકી છે.' આવી સતત વિકાસશીલ દૃષ્ટિ ઉર્ધ્વપંથે નોંધીને નમ્રતા -વિવેક - સૌજન્ય - સમદર્શિતા અને નીતિમત્તામાં ઉશપ ન થાયનાર વ્યક્તિની વિરલ ગુણ: સમૃદ્ધિને સ્મૃતિ પટે અંકિત થવામાં શી વાર લાગે ? શબ્દો ઉષ્મા પડે છે મારા, સાહેબનો પરિચય આપવામાં શક્તિની કમી લાગે છે મને સાહેબ વિશે કંઈ જાવવામાં-કારા મારું મન જે અનુભવે છે તે વર્ણવવાનું શક્ય નથી.
૩ ગુલાબ દેઢિયા
રમણભાઈ એ જ નામ જ્ઞાન થાય છે. સાહેબ શબ્દનો અર્થ સમજાયો ત્યારે લાગ્યું કે આ સંબોધન છોડવું નથી.
એમનો વિદ્યાર્થી છું. કોઈ ભૂલ કરીએ, ક્યાંક અટવાઇએ, ક્યાંક સમજ સાહેબના વિદ્યાર્થી બન્યા એટલે બન્યા. છેલ્લાં ત્રીસેક વર્ષથી હું
ન
પડે, અવઢવ નડે ત્યારે મનમાં તો એ જ ધરપત કે સાહેબ છે ને ?
પૂછો એટલે જવાબ મળે. ક્યારેક તો સ્મરણથી કામ થઈ જતું. શિક્ષકોની બાબતમાં હું શ્રીમંત છું. એવા ગુરુજનો મળ્યા છે કે ગૂંચો પડે તોપણ બહુ ડર નથી લાગતો. અંધારાની ગાંઠ છોડી શકાય છે. શરદ અને શિક્ષકની કુંડળીમાં સભરતા હોય છે.
સમૂહમાં જુદા તરી આવે એવી રમાભાઈની ઊંચાઈ હતી. એમની બાજુમાં આપણે ઊભા એ તો આપી પણ ઊંચા દેખાઈએ એ એમની ઊંચાઈનો જાદુ હતો.