________________
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬
* પ્રબુદ્ધ જીવન
શ્રી રમણભાઈ–પ્રેરક અને પ્રબુદ્ધ વ્યક્તિત્વ
પૂ. યોગેશભાઈ શ્રી રમણભાઈનું વ્યક્તિત્વ એક પ્રબુદ્ધ વ્યક્તિત્વ હતું. શ્રી તેઓ પ્રત્યક્ષ છે. મારા અનુભવ મુજબ કહી શકું કે તેમનો જેને ધર્મ અને રમણભાઇના પરિચયમાં આવવાનું ઘણીવાર બનેલું. એમના વિષે શું જૈનેત્તર ધર્મનો અભ્યાસ ઊંડો હતો તે હું બરાબર જાણું છું. તેમના કહેવું? મને શબ્દો નથી મળતા. એમનો હસતો ચહેરો, શાંત સ્વભાવ, માર્ગદર્શન સાથે સમાજની ઘણી વ્યક્તિઓએ જૈન ધર્મના વિષયો ઉપર મુખ ઉપર સૌમ્યતા ક્યારેય ભૂલી શકાય તેમ નથી. એમણે જે જેન પીએચ.ડી.ની ડીગ્રી પ્રાપ્ત કરેલ છે. એમની સાથેના સંબંધથી અમને સમાજની સેવા કરી છે તે અવર્ણનીય છે. એમના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં જે પણ ઘણો લાભ થયેલ છે. તેમના સરળ અને વાત્સલ્યપૂર્ણ વ્યક્તિત્વને વિદ્વતા અને તત્ત્વજ્ઞાન ભર્યા લેખો આવતા તે સમસ્ત જેન અને જૈનેત્તર લીધે જે કોઈ વ્યક્તિ તેમના પરિચયમાં આવે તો તે તેમને કદી ભૂલી સમાજને ખૂબ જ ઉપયોગી અને સત્યનો રાહ ચિંધનાર બની રહેતા. શકતી નહીં. તેમના અવસાનથી જૈન સમાજ અને સાહિત્ય જગતને તેમની ઊંડી સમજ અને ધર્મ વિષયક સાત્ત્વિક લખાણ અદભૂત છે. પડેલી ખોટ કદી પૂરી શકાશે નહીં. ભલે તેઓ દેહથી ચાલ્યા ગયા હોય પણ તેમના સાહિત્યમાં તો આજેય
શ્રીમદ્ રાજચંદ્રભવન ટ્રસ્ટ, ઈડર
આવા સ્નેહી રમણભાઈ હંમેશાં યાદ રહેશે...'
Eી સાધુ પ્રીતમપ્રસાદ દાસ દાદર સ્વામિનારાયણ મંદિરમાં પ્રમુખસ્વામી મહારાજ પધાર્યા હતા. તો એક મેગેઝિનમાં છાપવા આપેલો લેખ બીજે ન આપવો એવો સ્વામીશ્રીનું આગમન થાય ત્યારે અનેક મહાનુભાવો એમને મળવા, શિષ્ટાચાર હોય છે. તેથી ૨મણભાઈએ જવાબમાં લખ્યું, ‘તમારો લેખ દર્શન કરવા આશીર્વાદ લેવા પધારે.
ખૂબ સારો છે. તેને હું ચોક્કસ છાપવાનો છું. માટે બીજે છાપવા ન એ સમયે યજ્ઞપુરૂષ વ્યાખ્યાનખંડનો હલ નવો જ તૈયાર થયો હતો.
મોકલશો. જવાબ લખવામાં થોડી ઢીલ થઈ છે તો માફ કરશો.' આ એ સમયે સંપ્રદાયના વિદ્વાન હરિભક્ત શ્રી હર્ષદભાઈ દવેના આમંત્રણથી
નમ્રતા પણ મને સ્પર્શી ગઈ. જેન યુવક સંઘના પ્રમુખ તથા “પ્રબુદ્ધ ડો. રમણભાઈ શાહ અત્રે દર્શને પધારેલા. પ્રવચન પણ કરેલું. પ્રમુખ જીવન'ના તંત્રી હોવાથી એમને નાના મોટા ઘણાં કામકાજ હોય છતાં સ્વામીજીનું સાનિધ્ય હોય એટલે સહેજે દરેકને એમને મળવાનું કે એમના મને જવાબ લખી. નમ્રતા દાખવે એ બહુ મોટો ગુણ કહેવાય. જ ખાસ દર્શન કરવાનું ઘેલું લાગ્યું હોય.
ત્યારબાદ ભગવાન સ્વામિનારાયણ દ્વિશતાબ્દી મહોત્સવના ઉપક્રમે રમણભાઈએ એ સમયે હર્ષદભાઈ દવે તથા વિદ્વાન સંત પૂ. .
* બોટાદ પાસેના સારંગપુર ગામે સાહિત્યનું જ્ઞાનયત્ર યોજેલું. જેમાં વિવેકસાગર સ્વામીને કહી રાખેલું કે “પ્રમુખસ્વામી મહારાજને મળ્યા
સ્વામિનારાયણ સંત સાહિત્ય અંગે વિદ્વાનોએ પોતાના પ્રતિભાવ આપેલા. પછી મારે પ્રીતમપ્રસાદ સ્વામીને ખાસ મળવું છે.'
ત્યારે યશવંત શુકલ, રઘુવીર ચૌધરી, ભોગીલાલ સાંડેસરા, હરીન્દ્ર દવે એ સમયે મારી ઉંમરે પણ નાની અને આવા વિદ્વાનોનો પરિચય
તથા રમણભાઈ શાહ વગેરેનું સાન્નિધ્ય માણવા મળેલું એવું યાદ છે. પણ ઓછો. ત્યારે લેખો લખવાનું શીખતો હતો. તેથી એક લેખ લખીને
એમનું પુસ્તક પાસપોર્ટની પાંખે' ભાગ-૧ જેમ જેમ વાંચતો ગયો પ્રબુદ્ધ જીવન'માં મોકલેલો. તેના અનુસંધાનમાં રમણભાઈ મને મળવા
તેમ તેમ વધુ રસ પડતો ગયો. એ બાબતમાં એમની સાથે ટેલિફોન માગતા હતા. તેમણે મને શોધી કાઢ્યો. પછી એકાંતમાં બોલાવીને ખૂબ લાગણીથી દ્વારા
વીને ખબ લાગણીથી દ્વારા વાતચીત થતી ત્યારે ઘણું જાણવાનું મળતું. વાત કરી કે તમારા લેખમાં આટલી બાબતોની ખામી છે. બહુ લાંબો
જૈન યુવક સંઘની પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં ઉપરાઉપરી બે વર્ષ લેખ છે. થોડો ટૂંકાવીને આપો તો સારું. હું જરૂર છાપીશ.”
વ્યાખ્યાન માટે તેમણે આમંત્રણ પાઠવ્યું. વળી કહ્યું કે તમારા ગયા વર્ષના સાચી વાત, અને એકાંતમાં કહેવાની રમણભાઈની આ રીત મને પ્રવચનમાં મજા આવી હતી. આ વખતે પણ પધારો એવું આગ્રહભર્યું બહુ સ્પર્શી ગઈ. તેમણે ખાસ ભલામણ કરીને તે લેખ મગાવીને છાપ્યો. આમંત્રણ છે. એમની વક્તાની ઓળખાણ આપવાની રીત બહુ સ્પર્શી
ફરી એકવાર જૈન રામાયણના આધારે એક લેખ “પ્રબદ્ધ જીવન' ગઈ. ખાસ તો વક્તાના વક્તવ્યને અન્યાય ન કરનારી, વક્તાનો સમય માટે મોકલ્યો ત્યારે ૩-૪ મહિના વીતી ગયા પણ કોઈ જવાબ ન ન ખાઈ જાય તેવી રીતે સહેજે યાદ આવે છે. આવા સ્નેહી રમણભાઈ મળ્યો. એટલે રમણભાઈને મેં લખ્યું. ‘તમારે લેખ ન છાપવો હોય તો હંમેશાં યાદ રહેશે. પાછો મોકલશો, જેથી અન્ય મેગેઝિન માટે ઉપયોગી થઈ શકે.” ખાસ
પ્રબુદ્ધ જીવનના પ્રબુદ્ધ શ્રાવક ડૉ. રમણભાઈ
1 શશિકાંત કે. મહેતા ડૉ. રમણભાઈ મારા એક આત્મીય બંધુ હતા. વર્ષો પહેલા, (પ્રાયઃ દિવસે જ આવવાનું થાય તો આમંત્રણ સ્વીકારી શકું તેવી નમ્રભાવે વાત ૩૨/૩૩ વર્ષ પહેલા) તેઓ સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીમાં ગુજરાતીમાં કોઈ કરી. તેઓએ તે રીતે આમંત્રણ આપ્યું. વિદ્યાર્થીની ડૉક્ટરેટ લિસિસનો વાઈવા લેવા આવેલ ત્યારે મારે ઘરે મુંબઈ જૈન યુવક સંઘમાં પ્રવચન માટે જવું એ મારા જીવનની એક આવ્યા અને મુંબઈ જૈન યુવક સંઘમાં પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં એક અનોખી ઘટના બની હતી. મેં કોઈ દિવસ જાહેર પ્રવચનમાં જવાનું પ્રવચન આપવા આવવાનું નિમંત્રણ આપેલ. પર્યુષણ પર્વમાં સામાન્ય વિચારેલ જ નહીં. મારા જીવનમાં ધર્મ પ્રવચનોની આ પહેલવહેલી રીતે આરાધના માટે બહાર જવાનું મન ન થાય તેથી જો મને પહેલા શરૂઆત ડૉ. રમણભાઈના આગ્રહથી શરૂ થઈ. જે હું કોઈ દિવસ ભૂલી