________________
ગઈ.
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬ એમ.એ.નો અભ્યાસ શરૂ કર્યો. દરેક વિષયના નિષ્ણાત પ્રાધ્યાપક પાસે છેલ્લી વાત થયા પછી ચાર પાંચ દિવસે તેઓ કૉલેજ પૂરી થયા શીખવા જવાનું હોવાથી રોજ સવારે અને સાંજે જુદી જુદી કૉલેજોમાં પછી મને મળવા આવ્યા. આટલા બધા મહિના નકામા ગયા એ વિશે જવાનું થતું. અને આ રીતે મને જગતની વિશાળતાનો અનુભવ મળવા કંઈ પણ ઠપકો આપ્યા વિના, બધું ભૂલીને કામ ત્વરાથી શરૂ કરવા ખૂબ લાગ્યો. હું અભ્યાસ કરવા કૉલેજની લાયબ્રેરી-પુસ્તકાલયમાં જતી. ઉત્સાહ આપ્યો. એમની વાતથી મારા બાને પણ ખૂબ સારું લાગ્યું હતું. અને ઘણીવાર ડૉ. રમણભાઈ અને તારાબહેનને મળી નિર્દોષ પ્રવૃત્તિની મને પણ ટાઢક વળી હતી. વાતો કરતી.
: પ્રભુ કૃપાથી તથા રમણભાઇએ આપેલા ઉત્સાહથી, બીજા જ દિવસથી એમ.એ.ના વર્ષો દરમિયાન ઘણીવાર મને ડૉ. રમણભાઈ પૂછતાં મેં ખંતપૂર્વક અભ્યાસ કરવાનું ચાલુ કર્યું. ઉપલબ્ધ ગ્રંથોનો અભ્યાસ કે, સરયુબેન, એમ.એ. થયા પછી તમે પીએચ.ડી. કરશો ? કરશો તો રોજના છએક કલાક કરતી ગઈ. અને દિવસના આઠેક કલાક તેમાં સારું રહેશે.' એ પ્રત્યેક વખતે હું તેમને જવાબ આપતી કે “સર, તમે ગાળવા સુધી આગળ વધી. એક મહિના પછી સરને કૉલેજમાં મળી, પીએચ.ડી.ના ગાઈડ નિમાશો ત્યારે હું તમારી પહેલી વિદ્યાર્થિની થઈશ.” તેમના માર્ગદર્શનથી સામાન્ય સાંકળિયું તૈયાર કર્યું. અને સૌથી પહેલું ત્યાં સુધી આગળ કરવાનો મારો વિચાર નથી.' અને અમારો સંવાદ પ્રકરણ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના જીવન વિશે લખવા ધાર્યું. અને એ જ પ્રકરણથી અહીં અટકી જતો. ઈ. સ. ૧૯૬૦ માં એમ.એ. પાસ થયા પછી તેમની લખવાનું શરૂ કરવા તેમણે મને સૂચવ્યું. સાથેનો મારો સંપર્ક ઓછો થયો, માત્ર બે-ત્રણ વખત તેમને મળવા ઈ. સ. ૧૯૬૪ના મે મહિનાના અંતભાગમાં મેં લખવાની શરૂઆત તેમના ઘરે ગઈ હતી, તે જ હતો.
કરી, અને લગભગ વીસેક પાના લખાયા પછી મેં તેમને લખાણ તપાસવા ઈ. સ. ૧૯૬૩ના ઓક્ટોબરમાં મને ડૉ. રમણભાઈ તરફથી વિનંતિ કરી. આ વખતે મને ખૂબ તાવ આવતો હતો, અને વજન પણ ખુશખબર મળ્યા કે તેઓ યુનિવર્સિટીમાં પીએચ.ડી. માટેના ગાઈડ ઘણું ઘટી ગયું હતું, તેથી મને કૉલેજમાં બોલાવવાને બદલે સર મારી નિમાયા છે. અને તેમણે મારા આગળના અભ્યાસ વિશે પૂછાવ્યું હતું. પાસે ઘરે આવ્યા હતા. મારું લખાણ જોયું, થોડું વાંચ્યું, અને પછી મને એ વખતે હું અમદાવાદ હતી, વિચાર કરી, નિર્ણય લઈ ડિસેમ્બર માસની મીઠાશથી કહ્યું, “સરયુબેન આને બદલે આમ લખો તો વધુ સારું નહિ ! શરૂઆતમાં હું મુંબઈ આવી. અને ડૉ. રમણભાઈને કૉલેજમાં મળવા આમ કહી થોડાં વચનો સુધારી આપ્યા.' અને થોડાંક સૂચનો કર્યા.
તેમના ગયા પછી એ દષ્ટિથી મેં મારું લખાણ વાંચ્યું, અને મને મારા આરંભમાં સામાન્ય વાતચીત કરી, મેં તેમને પીએચ.ડી. કરવાનો ઉપર શરમ ઉપજી. મેં લખેલાં બધાં પાનાં ફાડી નાખ્યાં. ફરીથી લખવાનો મારે નિર્ણય જમાવ્યો. તે માટેની થોડી સમજણ આપી તેમણે જણાવ્યું કે નિર્ણય કર્યો. આ લખાણ સારૂં નથી.' એમ ઠપકો આપવાને બદલે મને મારી નીચે પાંચેક વિદ્યાર્થીઓએ પીએચ.ડી. કરવાનું યુનિવર્સિટીમાં જ નિર્ણાયક બનાવી, લખાણ માટે અમુક સૂચનો આપી નવીન રીતે નોંધાવી દીધું છે. આથી નોંધણીની બાબતમાં હું પહેલી રહી શકી નહિ. ઉત્સાહિત કરી; એ તેમના માનવતાના ઉત્તમ ગુણાનો મને અપૂર્વ લાભ
એ પછી અમે કયા વિષય પર અભ્યાસ કરવો તેની વિચારણા પર મળ્યો. ' આવ્યા. તેમણે મને સ્વતંત્રપણે વિષય નક્કી કરવા જણાવ્યું, અને મેં બીજા દિવસે લખાણ સારું અને વ્યવસ્થિત થાય તે માટે મનોમન તેમને મુખ્ય વિષય સૂચવવા વિનંતી કરી. આમ વિષય નક્કી ન થવાને પ્રભુને ખૂબ પ્રાર્થના કરી, સરને મારા લખાણથી સંતોષ થાય એવી કારણે અમે બે દિવસ વિચાર કરી નિર્ણય કરવા ધાર્યું. મેં ઘેર આવી માગણી કરી, થયેલા દોષની ક્ષમા માગી અને હું લખવા બેઠી. વિચાર્યું કે મને શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર માટે ખૂબ પૂજ્યભાવ તથા અહોભાવ નિયમિતપણે લખાણ તથા વાંચન વધારતી ગઈ. સાથે સાથે શ્રી મહાવીર છે, અને તેમના થકી જીવનનું ધ્યેય મળશે એમ લાગે છે, તો તેમના પ્રભુને અને રાજપ્રભુને લખાણ વ્યવસ્થિત તથા ઉત્તમ થાય તે માટે વિશે વ્યવસ્થિત અભ્યાસ કરું તો મને લાભ થાય. પણ આ આધ્યાત્મિક પ્રાર્થના કરતી હતી. આ રીતે ચાલીસેક પાના લખાયા પછી સરને વિષય તેમને ગમશે કે કેમ, તે જાણવા તેમનું સૂચન લેવા નક્કી કર્યું. બતાવવા કૉલેજમાં ગઈ. બે-ત્રણ દિવસ પછી તેઓ આ લખાણ વિશે નિયત સમયે તેમને મળવા કૉલેજમાં ગઈ. હું વિષય માટે કંઈ બોલું કે જણાવશે એમ કહી આગળનું કાર્ય વધારવા મને સૂચના આપી. પૂછું તે પહેલાં જ તેમણે મને જણાવ્યું કે,
દિવસ પછી તેમનો ફોન આવ્યો, અને આશ્વર્ય વ્યક્ત કર્યું કે સરયુબેન ! તમને શ્રીમદ્ રાજચંદ્રમાં ખૂબ રસ છે, અને મને પણ ‘એકાએક તમારું લખાણ કેવી રીતે સુધરી ગયું !' તેનાથી પ્રભુને પ્રાર્થના કોઈ આધ્યાત્મિક વિષય પર નિબંધ લખે તેવી ખૂબ જ ઇચ્છા છે, પરંતુ કરી કાર્ય કરવાથી કેવું સુંદર ફળ નીપજે છે તેની છાપ મારા મન પર તેવા વિદ્યાર્થીઓ મળવા દુર્લભ છે. તેથી તમે આ વિષય પર વિચાર તો પડી. અને કાર્ય કરવાની રીત સાંપડતાં મારો ઉત્સાહ વધ્યો. મારી પણ અધ્યાત્મના અભ્યાસની ઇચ્છા પૂરી થાય.” મારે તો ભાવતું'તુ પછીથી મારો અભ્યાસ અને લખાણ વધતાં ગયાં, મારું ઓતપ્રોતપણું અને વૈદે બતાવ્યું. જેવું તયું. જે વિચાર્યું હતું તે તેમને જણાવ્યું. આમાં તેમાં વધતું ગયું. જીવનનું ધ્યેય આત્માને જગતની જંજાળમાંથી પ્રભુનો કોઈ ઉત્તમ સંકેત હશે એવી લાગણી અનુભવી. અમે કોલેજમાંથી છોડાવવાનું છે, એ નક્કી થયું. આ અભ્યાસ માત્ર જીવન સુધારવા માટે ? સીધા યુનિવર્સિટી પર ગયા. ત્યાં ફોર્મ ભરી “શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર-એક છે. એ નિર્ણય પાકો થયો, અને એ લક્ષથી અભ્યાસ તથા લખાણ કરતી અભ્યાસ' એ વિષય પીએચ.ડી.ના અભ્યાસ માટે નોંધાવ્યો. ગઈ. લખાણ માટે મને મુ. રમણભાઈનું માર્ગદર્શન નિયમિત મળતું ' આટલું નક્કી થયા પછી તેમણે મને રાજપ્રભુ માટે જેટલા ગ્રંથ, હતું, પણ તેઓ લખારા કરવામાં અંશ માત્ર મદદ કરતા ન હતા. તેઓ લખાણો આદિ મળે તેના વાંચન તથા અભ્યાસ કરી ટાંચણ કરી લેવા કહેતા કે લખવું એ તારું કર્તવ્ય છે, મઠારવું એ મારું કર્તવ્ય છે. આમ સૂચવ્યું. આ સમયગાળામાં મારે શારીરિક, આર્થિક, કોટુંબિક, સામાજિક તેઓ પોતાના કર્તવ્યપાલનમાં ખૂબ ચુસ્ત હતા, અને મને મુંઝવણ આવે આદિ ઘણી મુશ્કેલીઓ હતી એટલે ઇ. સ. ૧૯૬૪ના એપ્રિલ મહિના તો શું કરવું તેની સમજ પડી ગઈ હતી, તેથી તેવી અપેક્ષા પણ મારે ન સુધી મારાથી કંઈ જ કામ થઈ શક્યું ન હતું. આ કાળમાં મારે એક બે હતી.. . : : ' . . . : વખત ડૉ. રમણભાઈ સાથે ફોનમાં વાત થઈ હતી. તેથી મારી નિષ્કિયતા છે. જ્યારે જ્યારે વચનો ન સમજાય, શું લખવું, કેમ લખવું તે ન સૂઝે તેમના લક્ષમાં આવી.
ત્યારે હું શ્રી મહાવીર ભગવાન અને રાજપ્રભુને પ્રાર્થના કરતી. અને