Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 236

પ્રબુદ્ધ જીવન
પરમ પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંત શ્રી યદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહબ (પૂર્વનામ મુનિશ્રી ધર્માવિજય)ના 'પ્રસ્તાવના સંગ્રહ' નામના આ ગ્રંથશિરોમણિને આવકારતાં હું અત્યંત હર્ષ અનુભવું છું. પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજશ્રીએ પોતાના દીર્ઘ જીવનકાળ દરમિયાન લખેલી ભિન્ન ભિન્ન ગ્રંથોની સિત્તેરથી વધુ પ્રસ્તાવનાઓનો આ સંગ્રહ છે. આઠસો પાનાંનો આ દળદાર ગ્રંથ રૂપરંગાદિ કલેવ૨ની દષ્ટિએ નૂતન છે, પણ એમાં આપવામાં આવેલી સામગ્રી જૂની પણ મૂલ્યવાન અને સાચવવા જેવી છે. કાળ વીતતાં આ ગ્રંથનું કર્તવ જૂનું થશે પણ એમાં આપેલી સત્ત્વશીલ સામગ્રી તો નવા જેવી જ અને મૂલ્યવાન રહેશે.
પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતે આ પુસ્તકની સંક્ષિપ્ત પ્રસ્તાવના લખવાનું મને કહ્યું તે ગમ્યું છે તે એટલા માટે કે એમનો પહેલવહેલો પરિચય મને પ્રસ્તાવનાના નિમિત્તે જ થયો હતો. ઉપાધ્યાય શ્રી યોનિજયના ‘જંબુસ્વામી રાસ'ના મારા સંપાદન માટે વિ. સં. ૧૯૧૭ (ઇ. સ.૧૯૬૧)માં એમર્શ પુરીવચન લખી આપ્યું હતું. એ વર્ષોમાં મહારાજશ્રીએ 'ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજય સ્મૃતિગ્રંથ તૈયાર કર્યો હતો અને શ્રી યશોવિજયજીની કૃતિઓનું સંપાદન-પ્રકાશન તેઓ કતા અને કરાવતા હતાં. વસ્તુતઃ 'જંબુસ્વામી રાસ'નું સંપાદન કાર્ય એમની ભલામણથી જ સૂરતના શેઠ નગીનભાઈ મંછુભાઈ સાહિત્યોદ્વાર ફંડ તરફથી મને સોંપવામાં આવ્યું હતું અને તે માટે પૂજ્ય ઉપાધ્યાય મહારાજે સ્વહસ્તે લખેલી 'જંબુસ્વામી રાસ'ની હસ્તપ્રત એમણે મને
મૈમવી આપી હતી.
તા. ૧૬સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૬
તત્ત્વજ્ઞાનના ક્ષેત્રે, ભાષાસાહિત્યના ક્ષેત્રે એમના ગુરૂ ભગવંતોએ એમને પ્રવેશ કરાવ્યો. એથી સંસ્કૃત, પ્રાકૃત ભાષા, વ્યાકરણ, કોશ ઇત્યાદિમાં એમણે પ્રભુત્વ મેળવ્યું. પ. પૂ. શ્રી મોહનસૂરીશ્વરજી મહારાજે એમને ધૃત સંગ્રહણીની ગાથાઓ કંઠસ્થ કરવાની છે રકા કરી હતી. આગમોના અભ્યાસ ઉપરાંત પૂર્વાચાર્યોના સમર્થ ગ્રંથોનું અધ્યયન પણ એમણે કર્યું છે. જૈન ઇતિહાસ અને ભાષાવિજ્ઞાનના તેઓ અભ્યાસી છે. જૂની જૈન દેવનાગરી લિપિમાં લખાયેલી હસ્તપ્રતો તેઓ સરળતાથી વાંચી શકે છે. શિલ્પકલા અને ચિત્રકલામાં એમનું પ્રભુત્વ, એમની માલિક સૂઝ અત્યંત પ્રશંસાપાત્ર છે. આમ બાહ્ય કલાઓના તેઓ જેમ મર્મજ્ઞ છે તેમ એમની આંતરિક સાધના પણ ઊંડી છે. મંત્રવિજ્ઞાન, યંત્રસાધના, ધ્યાન, ઇત્યાદિના તેઓ માત્ર અભ્યાસી જનહિ, આરાધક છે. માતા શ્રી પદ્માવતીના તેઓ પરમ ભક્ત, પરમ કૃપાપાત્ર છે. આમ પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતની પ્રતિભા અનોખી છે. આજે ૮૮ વર્ષની ઉંમરે પણ તેમની સાધના ચાલુ જ છે.
આ ગ્રંથમાં પહેલી પ્રસ્તાવના ઈ. સ. ૧૯૩૯ની છે અને છેલ્લી પ્રસ્તાવના ઇ. સ. ૨૦૦૦ની છે. એકસઠ વર્ષના ગાળામાં, પોતાના સંખ્યાબંધ સ્વતંત્ર ગ્રંથોના લેખન-પ્રકાશનની સાખે, પ્રસ્તાવનાઓનું આટલું બધું વિપુલ લેખનકાર્ય થઈ શક્યું એ પોતાના આરાય દેવીઓ--માતા સરસ્વતી દેવી અને માતા પદ્માવતી દેવીની કૃપા વગર ન થઈ શકે. જીવનની ઉત્તરાવસ્થામાં શક્તિઓ જ્યારે ક્ષીણ થવા લાગે ત્યારે તો આશ્ચર્ય થાય કે આટલું બધું લેખનકાર્ય પોતે કર્યું હશે ! આજે એવું લખવું હોય તો ન લખાય. પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતે બાલ્યવયમાં દીક્ષા લીધી ત્યારથી જ એમના ગુરુ ભગવંતો પ. પૂ. શ્રી મોહનસૂરીશ્વરજી, પ. પૂ. શ્રી પ્રતાપસૂરીશ્વરજી અને પ. પૂ. શ્રી ધર્મસૂરીશ્વરજીની સતત કૃપા મળતી રહી હતી. એથી જ એમની બહુમુખી પ્રતિભાનું બીજ્જવલ રહેતર થયું હતું.
પૂ. મહારાજશ્રીની પ્રતિભા બહુમુખી છે. એમની બહુશ્રુતતાનાં દર્શન જેમ એમના સંર્ધામાં નિહાળી શકાય છે તેમ એમની પ્રસ્તાવનાઓમાં પણ નિહાળી શકાય છે. એમનો જીવ કવિની સર્જકનો છે અને પ્રતિભા વિદ્વાન તત્ત્વજ્ઞ સમીક્ષકની છે. દીક્ષા લીધી તે પૂર્વે બાલ્યાવસ્થામાં તેઓ અચ્છા નૃત્યકાર હતા અને જિનમંદિરમાં રાત્રિભાવનામાં સરસ નૃત્ય કરતા. વિવિધ વાજિંત્રો વગાડતાં એમને આવડતું. રાગ-રાગિણીના-શાસ્ત્રીય સંગીતના તેઓ જાણકાર છે. દીક્ષા પૂર્વે અને પશ્ચાત્ સ્તવનાદિ કાવ્યકૃતિઓની એમણે રચના કરી છે. એમી નાટકો-સંવાદો લખ્યા છે અને ભજવ્યા છે. દીક્ષા પછી
પુજ્ય મહારાજશ્રીએ નાની વયે દીક્ષા લીધી હતી અને પ્રારંભથી જ એમને તત્ત્વજ્ઞાનના ગહન વિષયોમાં રૂચિ પ્રગટ થઈ હતી અને તે સમજવા માટેની બૌદ્ધિક તીક્ષ્ણતા પણ એમનામાં હતી. એટલે એમનું લેખનકાર્ય એટલું વહેલું શરૂ થઈ ગયું હતું. વળી તેઓ પોતાના ગુરુ ભગવંતોને લેખનકાર્ય-સ્વાધ્યાયાદિમાં સહાય કરતા રહ્યા હતા; ગ્રંથોમાંથી સંદર્ભો મેળવી આપવા, નકલ કરવી ઇત્યાદિ કાર્ય તેઓ કરતા. એટલે જ છ-સાત દાયકા પહેલાંના કોઈ કોઈ ગ્રંથોમાં ‘વિદ્વાન ભાલમુનિ પોવિજય' એવો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. એ સમયના ભાવનગરના ખ્યાતનામ શ્રાવક લેખક અને શાસ્ત્રજ્ઞ શ્રી કુંવરજી આણંદજી એમની પ્રતિભાથી આકર્ષાયા હતા અને એમણે પણ પોતાના કોઈક ગ્રંથોમાં 'બાલમુનિ' માટે પ્રશંસાના ઉદ્ગાર કાઢવા છે. આમ નાની ઉંમરથી જ મારાજશ્રીની એક સિદ્ધહસ્ત લેખક તરીકે જૈન-જૈનેતર સાહિત્યજગતમાં ખ્યાતિ પ્રસરી ગઈ હતી. એટલે કેટલાયે લેખકો પોતાના ગ્રંથની પ્રસ્તાવના મહારાજશ્રી પાસે લખાવવા ઝંખે એ સ્વાભાવિક છે.
પ્રસ્તાવનાઓ વિવિધ પ્રકારની હોય છે અને તે પણ લેખકે પોતે પોતાના ગ્રંથ માટે લખેલી અથવા લેખકે બીજા પાસે લખાવેલી હોય છે. પ્રાસ્તાવિક નિવેદન, આશીર્વચન ઇત્યાદિ પ્રકારની સંક્ષિપ્ત પ્રસ્તાવનાઓ ઘણી વાર માત્ર ઔપચારિકતા પૂરતી જ હોય છે. જિજ્ઞાસુ વાચક એવી પ્રસ્તાવના ન વાંચે તો પણ એને ખાસ કશું ગુમાવવાનું હોતું નથી કેટલાક ગ્રંથોની અભ્યાસપૂર્ણ માહિતીસભર પ્રસ્તાવના લેખકે કે સંપાદકે પોતે લખેલી હોય છે. અથવા એ વિષયના સમર્થ વિદ્વાન પાસે ઉપોદ્ઘાતરૂપે લખાવેલી હોય છે. એવી વિસ્તૃત પ્રસ્તાવના નવો પ્રકાશ પાડનારી, ગ્રંથને સમજવા માટે ચાવીરૂપ હોય છે. આંગ્લ લેખકે બર્નાર્ડ શોએ પોતાનાં નાટકોની પ્રસ્તાવના પોતે જ લખી છે. ક્યારેક તો નાટક કરતાં પ્રસ્તાવના મોટી બની છે, જાણે માથા કરતાં પાઘડી મોટી. પરંતુ એ પ્રસ્તાવના વાંચ્યા પછી એમનાં નાટકોનું રહસ્યોદ્ઘાટન વધુ સુંદર થાય છે. કેટલીક આવી પ્રસ્તાવનાઓ મૂળ કૃતિ વાંચતાં પહેલાં વાંચવા જેવી હોય છે. કેટલીક