Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 221

તા. ૧૬ ઓગસ્ટ ૨૦૦૬
જૈનદર્શનમાં મોઢ પ્રાપ્ત કરવા માટે સમકિત ધારણ કરીને મિથ્યાત્વનો સર્વથા ત્યાગ કરવાની પાયાની સિદ્ધાંત છે. આત્મા સમકિત પામે એટલે કર્મવા ભવભ્રમા કરે તો અન્ય જીવાત્માઓની તુલનામાં મોક્ષપ્રાપ્તિની લાયકાત હોવાથી વહેલા મોક્ષગતિને પામે છે. સમકિત અને મિથ્યાત્વ પરસ્પર વિરોધી શબ્દ છે. સમકિત વિશે તો જૈન સમાજમાં જાણકારી હોય તે સ્વાભાવિક છે પણ તેની સાથે સમકિતને નિર્મળ કરવા, ટકાવી રાખવા માટે મિથ્યાત્વનો ત્યાગ કરવો જ પડે. ‘મન્સ જિણાણું'ની સજ્ઝાયમાં ‘મિચ્છે પરહરહ ધરહ સમ્મત શબ્દ પ્રોગ થયો છે તેમાં મિથ્યાત્વનો ત્યાગ અને સમકિતને ધા૨ણ ક૨વા માટે શ્રાવક શ્રાવિકાને ઉપદેશ વચન તરીકે સ્વાધ્યાય રૂપે ચિંતન-મનન અને અંતે આચરણ કરવા માટે પ્રતિપાદન થયું. છે. મિથ્યાત્વના સ્વરૂપ અને આ તેખમાં ભવ્યાત્માઓના ઉપકારને માટે કેટલીક માહિતી આપવામાં આવી છે.
વસ્તુના સ્વરૂપને વિપરીત રીતે સમજવું કે શાસ્ત્રમાં જે રીતે જણાવ્યું હોય તેનાથી વિરુદ્ધ માનવું તે મિથ્યાત્વ છે. આવો જ્ઞાનનો ભાવ એ પણ મિથ્યાત્વ છે. મિથ્યાત્વ એ મહાભયંકર પાપ છે. અઢાર પાપસ્થાનક' વિશે દૈવિસ-રાઈ-પી' ચોમાસી અને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં આલોચના કરવામાં આવે છે તેમાં ૧૮ શું પાપથાનક મિથ્યાત્વ શક્ય છે. તેનો અર્થ એ છે કે કુદેવ, ક્રુગુરુ અને કુધર્મની ઋષિ રાખવી. તેનો મનમાં ડંખ રહે તે શક્ય છે. શક્ય એ આંતરિક મનઃસ્થિતિ છે. અને તે પાપકર્મના બંધરૂપ છે. આ શાને કાઓ આત્મા કર્મોથી લેપાય છે. એટલે આ પાપસ્થાનકનો ત્યાગ કરવો, અન્ય કોઇએ તેનું સેવન કર્યું હોય તો તેની અનુમોદના એટલે સમર્થન કરવું નહિ અને અન્ય વ્યક્તિને તેના સેવન કરવા માટે પ્રેરણા આપવી નહિ. પ્રતિક્રમણમાં આાચના કરતાં ઓ પાઠ બોલાય છે પણ તેનું હાર્દ સમજાય તો સાચું પ્રાયશ્ચિત્ત થાય છે.
છે.
अदेवे देव बुद्धिर्या, गुरु धीर मुरोच वा । अधर्मे धर्म बुद्धि, मिथ्यात्व तद् विपर्ययात् ॥
પ્રબુદ્ધે જીવન
મિથ્યાત્વનું સ્વરૂપ
ઇ ડૉ. કવિન શાહ
દેવના બુર્ઝા જેમનામાં ન હોય તેમાં દેવપજ્ઞાની બુદ્ધિ કરવી, ગુરુના ગુણો ન હોય છતાં ગુરુપાની ભાવના રાખવી અને અધર્મ વિશે ધર્મપણાની બુદ્ધિ રાખવી તે સત્યથી વિપરીત હોવાથી મિથ્યાત્વ
न मिध्यात्व समं शर्त मिध्यात्व समं विषम् । न मिध्यात्व समी रोगो न मिध्यात्व समं तम् ॥
આ જગતમાં શત્રુઓ ઘણાં છે પણ મિથ્યાત્વ જેવી અન્ય કોઈ શત્રુ નથી. વિષ વિવિધ પ્રકારનું હોય છે પણ મિથ્યાત્વ જેવું બીજું કોઈ વિષ નથી. રોગ અનેક પ્રકારના હોય છે તેમાં મિથ્યાત્વ જેવી બીજો કોઈ રોગ નથી. અંધકાર અનેક પ્રકારનો છે પણ મિથ્યાત્વ જેવો અન્ય કોઈ અંધકાર નથી.
મિથ્યાત્વ એટલે જૈનદર્શનના તત્ત્વજ્ઞાનમાં અાહા. શ્રી સમા સૂત્તમાં મિથ્યાત્વ વિશે જણાવ્યું છે કે હા ! ખેદ છે કે સુગતિનો માર્ગ નહિ જાણવાથી મૂઢમતિ ભયાનક ભવરૂપી મોર વનમાં લાંબા સમય સુધી ભમતો રહ્યો. ગ.. ૬૭
જે જીવ મિથ્યાત્વથી ગ્રસ્ત થાય છે તેની દષ્ટિ વિપરીત થઈ જાય છે. જેવી રીતે જ્વરગ્રસ્ત મનુષ્યને મીઠો રસ પણ ગમતો નથી તેવી રીતે મિડદૃષ્ટિ જીવને ધર્મ ગમતો નથી. ગા. ૬૮.
તીવ્ર કષાયુક્ત બની મિથ્યાદષ્ટિ જીવ શરીર અને જીવન એક માને છે. એ બધિાત્મા છે. ગા ૬૯.
તત્ત્વ વિચાર પ્રમાણે જે નથી ચાલતી તેનાથી મોટી મિથ્યાદષ્ટિ બીજો કોણ હોઈ શકે? એ બીજાને શંકાશીલ બનાવી પોતાના મિથ્યાત્વનો વધારો કરે છે. ગા. ૭૦.
મિથ્યાત્વના ઉપરોક્ત વિચારને અનુલક્ષીને તેના કેટલા પ્રકાર છે તેની માહિતીથી આ વિશે વધુ સ્પષ્ટતા થાય તેમ છે.
મિથ્યાત્વના ત્રણ પ્રકાર : ૧. અનાદિ-અનંત—એટલે કે અભથ્થ આત્માને મિથ્યાત્વ અનાદિ કાળનું છે જે કદી દૂર થતું નથી. ૨. અનાદિ-સાંત. જાતિ ભવ્ય સિવાયના ભવ્ય આત્માને મિથ્યાત્વ અનદિકાળનું હોય છે. પણ તેનો અંત આવે છે. ૩. આદિ સાંત જે ભવ્યાત્મા સમકિત પામીને મિથ્યાત્વ પણ પામેલા છે તેમના મિથ્યાત્વનો અંત આવવાનો છે.
ચાર પ્રકારનું મિથ્યાત્વ-૧. પ્રરૂપણા-જિનભાષિત વચનથી વિપરીત દેશના-પ્રતિપાદન કરવું. ૨. પ્રવર્તન લૌકિક અને લોકોત્તર મિથ્યાત્વની કરણી કરે, ૩. પરિણાય. મનમાં જૂઠી હઠવાદ રાખે અને કેવલીભાષિત નવતત્ત્વાર્થમાં અશ્રદ્ધા રાખે. ૪. પ્રદેશ-આભાની સાથે સત્તામાં એલા મોહનીય કર્મની સાત પ્રકૃતિ.
પાંચ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ-૧. અભિગૃહીક. પોતે ગ્રહણ કરેલા અધર્મને છોડે જ નહીં. ૨. અનભિગૃહીક સર્વ ધર્મોને સરખા માનવા. ૩. અભિનિવેશિક. ખોટું જાણવા છતાં ખાન-પાન~માન આદિ પામવાની લાલસાને કારણે મિથ્યાત્વનો ત્યાગ કરે નહિ. ૪. શોષિક. સર્વજ્ઞના વચનમાં સત્ય કે અસત્યની શંકા રાખવી. ૫. અનાશિક. અશી જીવોને અનુપયોગપણે વર્તે છે તે. અજાણપણાને કારણે સમજાય નહિ-પૃથ્વીકાયાદિ જીવોને આ મિથ્યાત્વ હોય છે.
મિથ્યાત્વના છ પ્રકાર : ૧. લૌકિક દેવગત-રાગી-દ્વેષી કુદેવને દેવ તરીકે માનવા. ૨. લૌકિક ગુરૂ ગત-અનેક આરંભ સમારંભથી યુક્ત સંસારના સંશીઓને ગુરુ તરીકે માનવા. ૩. લોક ધર્મગત-મિથ્યાત્ત્વનાં પર્વો, હોળી, બળેવ, ગ્રહણ, દશેરા, દિવાસો વગેરે પર્વોને લોકોત્તર બુઢિથી માને અને ઉજવે. ૪. લોકોત્તર દેવત-વીતરાગ દેવને આ લોક અને પરલોકના પૌદ્ગલિક સુખની અપેક્ષાથી માનવા. ૫. લોકોત્તર ગુરુગત કંચન અને કામિનીના