Prabuddha Jivan 2006 Year 17 Ank 01 to 12 - Ank 04 is not available

SR No.: 525991
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2006
Total Pages: 318
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 185

૧૬ જુન, ૨૦૦૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
મનકમુનિની દીક્ષા, સ્વર્ગગમન અને દશવૈકાલિક સૂત્રની રચનાના વીરનિર્વાણ સં. ૯૮માં સ્વર્ગવાસ પામ્યા. જૈન શાસનમાં સર્વ પ્રથમ સમયે શ્રી પ્રભવસ્વામી વિદ્યમાન હતા, તેમ માની શકાય. તેઓ પૂર્વમાંથી શ્રુતસારનું સંકલન કરનાર બન્યા. શ્રી શખંભવસૂરિશ્વરજી, જૈન શાસનના પ્રભાવક અને યુગપ્રધાન
* * * આચાર્ય મહારાજ હતા. ૨૮માં વર્ષે દીક્ષા ગ્રહીને ૩૯માં વર્ષે આચાર્ય જૈન ઉપાશ્રય, ૭ રૂપ માધુરી સોસાયટી, સંઘવીના પદારૂઢ થયા. ૩૪ વર્ષનું કુલ સંયમી જીવન જીવીને ૬૨ વર્ષની વયે રેલ્વે ક્રોસીંગ પાસે, નારણપુરા, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૧૩.
શ્રી અજિતશાંતિમાં છંદોનું વૈવિધ્ય
- 1 બિપિનચંદ્ર હીરાલાલ કાપડિયા જૈન ધર્મમાં સંસ્કૃત અને પ્રાકૃતાદિ ભાષાઓમાં રચાયેલું સાહિત્ય ધારા વહેતી જોઈ નાના ત્રણ વર્ષના (જશવંતે) બાળકે રૂદનનું કારણ વિપુલ વૈવિધ્ય ધરાવે છે. તેમાં પદ્ય અને ગદ્ય બંનેમાં ખૂબ ખૂબ સાહિત્ય પૂછ્યું. માએ કહ્યું કે મારે વ્રત છે કે ભક્તામરનો પાઠ કર્યા પછી કશું રચાયેલું છે. તે સાહિત્યમાંથી પ્રસ્તુત લેખમાં મર્યાદા બાંધી નવસ્મરણ પણ ખાવું કે પીવું. ત્રણ વર્ષનો નાનો બાળક જેણે તે સાંભળી કંઠસ્થ જેનું પઠન નિયમિત રીતે કરનારો એક વર્ગ છે જેનું પઠન દરરોજ બે કર્યા–તે તેને કહે છે કે હું બોલું છું તે તું સાંભળ. બાળકે ભક્તામરના વાર ધાર્મિક વૃત્તિ ધરાવનારો વર્ગ કરે છે. આ બંનેમાં ૪૪-૪૪ ૪૪ શ્લોકો બોલી માતાને પારણું કરાવ્યું, કેમકે દરરોજ માની સાથે એકસરખાં શ્લોકો છે, બંને એક જ છંદમાં વસંતતિલકામાં રચાયેલાં તે ૪૪ શ્લોકો પ્રતિદિન સાંભળતા તે કંઠસ્થ કર્યા હતા. છે. બંનેના કર્તા સુપ્રસિદ્ધ કવિઓ માનતુંગ સૂરીશ્વર તથા કુમુદચંદ્ર પ્રસ્તુત લેખમાં વિવિધ છંદોમાં રચાયેલ અજીતશાંતિમાં આવેલાં છંદો (સિદ્ધસેન દિવાકર) છે. વળી ભક્તામરની ૧૨ થી ૨૦ (૯) ગાથાઓ વિષે જણાવું તે પૂર્વે એક રમૂજી ઘટના જણાવું. સંવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં સૂરિમંત્રગર્ભિત છે. જો કશું ન બને તો નવ ગાથાઓ ગણવાથી અપૂર્વ અજીતશાંતિ, સાત લાખ અને અઢાર પાપસ્થાનકો બોલવા માટે ઘી બોલાતું સુખ અને શાન્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.'
- જે વધાર બોલે તેને લાભ મળતો. એક ભાઈ જે મારી બાજુમાં હતા તેઓ અજિતશાંતિમાં અમુક વિશિષ્ટ અપ્રચલિત છંદો ઉપલબ્ધ થાય છે સુંદર કંઠે અજીતશાંતિ બોલે પણ તેમાં આવતાં આ છંદો પણ સાથે સાથે જેનો પ્રયોગ ખાસ થતો નથી અને તે રીતે એક વિશિષ્ટ ભાત પાડે છે. બોલે. મેં તેમને કહ્યું કે આ તો છંદોના નામો છે. શ્લોકોના ભાગ નથી. તેમને છંદશાસ્ત્રમાં વિવિધ પ્રકારના છંદો વિષે માહિતી ઉપલબ્ધ થાય છે. મારા કથન પર વિશ્વાસ ન થવાથી મને કહ્યું કે રામવિજયજી ગચ્છાધિપતિને જૈન તેમજ જૈનેતર કવિઓ, મુનિ ભગવંતોએ પણ છંદશાસ્ત્રનો વિશિષ્ટ હું પૂછાવું છું. પ્રત્યુત્તર આવતા તેણે મને કહ્યું કે તમો સાચા છો. પાઠશાળામાં અભ્યાસ કર્યો હોય છે. છંદશાસ્ત્રીય એક ગ્રંથનું સંપાદન વિલ્સન પણ કેવું અજ્ઞાન પ્રવર્તતું હોય છે! કૉલેજના ખ્યાતનામ પ્રોફેસર વેલણકરે કર્યું છે જે ભંડારકર રિસર્ચ આટલી ચર્ચા પછી અજીતશાંતિમાં વિવિધ છંદો વિષે ટૂંકમાં ઈન્સ્ટિટ્યૂટે પ્રકાશિત કર્યું છે, જેમાં આ છંદો વિષયક માહિતી છે કે જણાવું - નહીં તે હું જાણતો નથી. ૧૯૪૪ થી ૪૬માં તેમના માર્ગદર્શન નીચે અપરાંતિકા ૩૪, કુસુમમાલા ૧૫, ખિનિજ ચય ૧૭, ગાહા ૨, બે જ વર્ષમાં મેં સોલ ઈન ધી ટ્વેદ પર થિસિસ દ્વારા પીએચ.ડી.ની ૩૬, ૩૭-૪૦; ખિત્તયં ૨૪, ૨૫, ચિલેહા ૧૩, ચિત્તકખરા ૨૭, ડીગ્રી મેળવી. તે દરમ્યાન રાત્રિ ભોજનનો ત્યાગ હોવાથી વિશિષ્ટ દીવયં ૨૬, ભાસુરય ૩૦, ભુજંગ પરિરિંગ અં ૧૬, નારાયુઓ ૧૪, રીતે મેં મુંબઈ સ્થિત મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની શાખા જે એલ્ફીન્સ્ટન ૧૮, ૩૧, નંદિસર્ય ૨૯, માગહિઆ ૪, ૬, રણમાલા ૨૩, રોડ પર આવેલી છે તેમાં રહી અભ્યાસ કર્યો હતો. તે દરમ્યાન મારી રાસાલધાઓ ૧૦, રાસાનંદિ અય ૧૨, વાણવાસિઆ ૩૩, વિજું પડોશમાં જોગાનુજોગ રમણભાઈ ચી. શાહ આર્ટ્સ વિભાગમાં પ્રથમ વિલસિએ ૨૧, વેઢઓ ૯, ૧૧, ૨૨, લલિઅય ૧૮, ૩૨, સિલોગો વર્ષો દરમ્યાન સાથે રહ્યા હતા તે આ રમણભાઈ અત્યારે જૈન ધર્મના ૩, સંગય યં ૮, સુમુહં ૮. ખ્યાતનામ સુપ્રસિદ્ધ દાર્શનિક વિષયોના લબ્ધપ્રતિષ્ઠિત અભ્યાસી, આ પ્રમાણેની ઉપર જણાવેલી માહિતીનો આધાર ‘શ્રી નવસ્મરણ વિદ્વાન, સર્વશંકાદિનું સુસ્પષ્ટ રીતે વિવેચન તથા માર્ગદર્શન કરાવી સ્તોત્રાદિ આરાધના'ના કર્તા-સંપાદક પૂ. આચાર્ય દેવ શ્રી શકે તેવા સુપ્રસિદ્ધ, નામાંકિત, સરળ, સ્વસ્થતાપૂર્વક અભ્યાસ કરાવી વિજયજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજના કર્તાના પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં પૃષ્ઠ શકે તેવા વિદ્વાનની કલમમાંથી ૪૪ વર્ષો પ્રબુદ્ધ જીવનમાં નિસ્વાર્થ ૧૫-૨૫ માં ઉપલબ્ધ થઈ શકે છે. સેવા બજાવી ગ્રંથો તથા લેખો દ્વારા જૈન સમાજની અનન્ય નિસ્વાર્થ વિક્રમાદિત્ય રાજાના સમયમાં સિદ્ધસેન દિવાકર જે મને
કલ્યાણ મંદિરની છેલ્લી ગાથામાં કુમુદચંદ્ર તરીકે ઓળખાવ્યા છે તે નવસ્મરણના બંને સ્મરણ ભક્તામર તથા કલ્યાણ મંદિરમાં જે એક મહાન, વિદ્વાન, પ્રભાવક આચાર્ય હતા. બંને ૭ અને ૮ પ્રસિદ્ધ અનુક્રમે ૭મા અને ૮મા સ્મરણો છે. બંને સ્મરણો અદ્વિતીય છે. બંનેમાં સ્તોત્રો છે. છતાં પણ ભક્તામરનું પઠન, અધ્યયન, આરાધનાદિ, ૪૪-૪૪ શ્લોકો વસંત તિલકામાં છે. બંનેના કર્તાએ આશ્ચર્યકારી પૂજા પણ કેમ વધારે થાય છે. બંને સ્તોત્રો 'ઉક્તાવસંતતિલકા ઘટનાઓ કરી છે. મંદિરમાં પ્રતિમા પર પગ ચઢાવવાની ઘટનાથી તભજાજગૌગઃ” વસંત તિલકા છંદમાં લિપિબદ્ધ કરાયેલાં છે. બંનેમાં રાજાએ માનતુંગને કેદ કરી ૪૪ લોખંડની સાંકળોથી બાંધ્યો. માનતુંગે છેલ્લો શ્લોક અન્ય છંદમાં છે. ભક્તામરના એક એક શ્લોક દ્વારા ૪૪મા શ્લોકે ૪૪-૪૪ સાંકળો કલ્યાણમંદિર નવ સ્મરણોમાં ૮મું સ્મરણ છે. અષ્ટ કર્મોનો ક્ષય તોડી આશ્ચર્યકારી ઘટનાથી સૌને ચમત્કત કરી દીધાં. તેવી રીતે થતાં કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. શું કલ્યાણ મંદિર ૮મું સ્તોત્ર ૮ કર્મોનો ભક્તામર વિષે કહેવાય છે કે સૌભાગ્યદેવી માતા ૪૪ શ્લોકો બોલ્યા ઉપશમ, ક્ષયોપશમ કે ક્ષય કરી શકે તેવી અભિલાષાપૂર્વક શું તેનું પછી મોંમાં કશું સવારે નાંખતા. એક વખત અણધાર્યો વણથોભ્ય પઠન-પાદન યોગ્ય ગણાવી શકાય ને? વરસાદ ત્રણ ત્રણ દિવસ પડ્યો. માતાને ત્રણ ઉપવાસ થયા. ચોથા નાના જશવંતે ભક્તામરના ૪૪ શ્લોકો બોલી માતાને સહર્ષ પારણું દિવસે પણ નાના બાળક સાથે દેરાસર ગયેલી માતાની આંખમાં અશ્રુની કરાવ્યું. શ્રી હીરવિજયસૂરિના સમુદાયમાં એમના શિષ્યો-પ્રશિષ્યોમાંથી