________________
પ્રબુદ્ધ જીવન -
૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૬ કોઈ સંસ્થા માટે ફંડ એકઠું કરી તેને મદદ કરવાની હતી. આ પ્રવૃત્તિમાં વડીલોનો પણ આશીર્વાદ સાથે સહકાર મળ્યો. તેમની ધર્મશ્રદ્ધા, ઉત્તરોત્તર સફળતા મળી. અત્યાર સુધીમાં લગભગ અઢી કરોડ જેટલી સિદ્ધાંતનિષ્ઠા અને લેખનશક્તિ જોઈને મારા સસરા અને મારા પિતા રકમનું દાન લોકોએ કર્યું.
બન્નેએ તેમને વેપાર કરવાનું ઉત્તેજન ન આપ્યું પરંતુ અધ્યાપન અને વિવિધ લોકોપયોગી અને ઉત્તમ પ્રવૃત્તિઓને કારણે સંસ્થાની સુવાસ ધર્મસાહિત્યના લેખન માટે પ્રોત્સાહન આપ્યું. મારા પિતાશ્રીની પ્રબળ પ્રસરવા લાગી. યુવક સંઘને કારણે રમણભાઈનો, પોતાનો વિકાસ ઇચ્છા હતી કે તેમનાં લખાણો દ્વારા પરદેશમાં જૈન ધર્મનો પ્રચાર થાય. ઘણે થયો. ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'ના અગ્રલેખો નિમિત્તે સાહિત્ય અને ધર્મનો આજે એ ઇચ્છા ઘણે અંશે ફળી છે. મારા પિતાશ્રી દીપચંદભાઈ મુંબઈ ઊંડો અભ્યાસ થયો જે તેમના ચારિત્ર્ય વિકાસમાં બહુ ઉપકારક થયો. જૈન યુવક સંઘના સક્રિય કાર્યકર્તા હતા અને સાત વર્ષ સુધી સંઘના તેમના લેખો દીપચંદ ત્રિભોવનદાસ શાહ પુસ્તક પ્રકાશન ટ્રસ્ટ'માંથી મંત્રીપદે રહ્યા હતા. તેમના સ્વર્ગવાસ પછી મારા માતુશ્રી ધીરજબેને પુસ્તક રૂપે છપાયા, પુસ્તકો અને કેસેટો પરદેશ પહોંચી. તેમનું મિત્ર મોટી રકમ યુવક સંઘમાં આપી. સંઘે તે રકમમાંથી “સ્વ. દીપચંદ વર્તુળ વિકસતું ગયું. સંઘના પ્રમુખપદથી મુખ્ય લાભ એ થયો કે સંઘની ત્રિભોવનદાસ શાહ પુસ્તક પ્રકાશન ટ્રસ્ટ' સ્થાપ્યું. આજે તેમાંથી લગભગ દરેક વ્યક્તિ તેમને પ્રેમથી, સદ્ભાવથી, સન્માનથી અવિરોધીપણ જુએ ર૩ પુસ્તકો છપાયાં છે. પરદેશમાં રમણભાઇનાં પુસ્તકો સારી સંખ્યામાં અને મૂલવે છે. વડીલોના આશીર્વાદ અને સમવયસ્કનો પ્રેમ તે તેમનું વંચાય છે. મારા પિતાશ્રીનું સ્વપ્ન આ રીતે ફળ્યું છે. પ્રબુદ્ધ જીવનના મોટું સદ્ભાગ્ય છે, મોટી ઉપલબ્ધિ છે.
લેખો અને તેનું સંપાદન, બીજા માસિકો, વર્તમાનપત્રો માટે જૈન ધર્મના સંઘના મેનેજર શ્રી મથુરાદાસ ટાંક અને કર્મચારીગણ પણ તેમના લેખો અને પુસ્તકો લખવાનું કામ તેમણે માનાઈ રીતે કર્યું છે. કદી પ્રત્યે ખૂબ લાગણી રાખે છે, કર્મચારીઓના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને તેમાંથી ધન ઉપજાવ્યું નથી. પોતાના પુસ્તકોની છૂટે હાથે લહાણી કરી નિર્ણય લેવાનું તેમનું વલણ હતું. યુવક સંઘમાં કાર્યવાહક સમિતિ છે. સંપ્રદાય કે ગચ્છ ભેદ જોયા વિના, કોઇ પણ ફીરકાના, અન્ય એકમતથી કામ કરે છે. બને તેટલું સારું થાય તેને માટે પ્રયત્નો કરે છે. ધર્મના પણ સાધુ-સાધ્વીઓને, પંડિતોને, લેખકોને ધર્મમાં રસ લેતી પ્રભુને પ્રાર્થના કરીએ કે આ રીતે તેનો ઉત્તરોત્તર વિકાસ થતો રહે, કોઈપણ વ્યક્તિને તેમણે હોંશથી પુસ્તકો આપ્યાં છે. ઉપાધ્યાય
અમારા વડીલો પ્રત્યે તો આદરમાન હોય જ પરંતુ કોઇપણ વૃદ્ધજનો યશોવિજયજી કૃત અધ્યાત્મસાર અને જ્ઞાનસાર, જિનતત્ત્વ, પ્રભાવક પ્રત્યે રમણભાઈ માનની લાગણીથી જુએ. મારા સાસુ પૂ. રેવાબા અને સ્થવિરો, તિવિહેશ વંદામિ, ભગવાન મહાવીરનાં વચનો, જિનવચન પૂ. સસરા સ્વ. ચીમનલાલ અમૃતલાલ શાહ માટે તેમણે લખેલા અંજલિ વગેરે પુસ્તકોની સાધુ-સાધ્વીઓમાં ખૂબ માગ છે, અને તેમણે ભાવપૂર્વક લેખો ઘારાને પ્રેરણારૂપ બન્યા છે. રમણભાઈ મારાં દાદા, મારાં નાની, આ પુસ્તકો મોકલ્યાં છે. રમણભાઇના આ કાર્યને હું અમારું ઘણું મોટું અને મારાં માતા-પિતા પ્રત્યે ખૂબ આદર ધરાવતા. મારાં માતા-પિતાની સદ્ભાગ્ય સમજું છું. કોઇપણ વ્યક્તિ ધર્મની બાબતમાં અને પોતાના માંદગીમાં તેમની ખૂબ સંભાળ લીધી તેથી મારા બા ખૂબ પ્રસન્ન થઇને સુખદુઃખ બાબત કંઈપણ પૂછે તો તે પૂછનાર વ્યક્તિને સંતોષ થાય તે કહેતા કે ભગવાનને પ્રાર્થના કરું છું કે ભવોભવ મને આ જમાઈ મળે. રીતે શાંતિથી તેને સમજાવે, થાકે નહિ. રમણભાઈ કહેતા કે જ્ઞાનના ત્યારે હું હસતાં હસતાં કહેતી કે સાથે મને નહિ માગો?' ક્ષેત્રે ઉદાર રહેવું, આવડતું હોય તો કંઈ ગોપવવું નહિ. ઉદાર રહીએ.
રમણભાઇ પૂણયશાળી હતા. અમારા બન્નેના કુટુંબીજનોનો સ્નેહાદર તો જ્ઞાનાવરણીય કર્મોનો ક્ષય થાય. પામ્યા. અમારા બન્ને વેવાઈઓ તેમને પરમ મિત્ર અને સ્નેહી-સ્વજન ગુજરાતના ગામડાના એક અપંગ છોકરાએ ગુજરાતી પાઠ્ય માને છે. અમેરિકામાં વસતા, ઘણે દૂરથી પણ અમારી અત્યંત પ્રેમપૂર્વક પુસ્તકમાં “પગરખાંનો ગોઠવનાર' વાંચીને આનંદ દર્શાવતો પત્ર સંભાળ રાખતા અમારાં પુત્ર અને પુત્રવધૂ ચિ. અમિતાભ અને સી. રમરાભાઇને લખ્યો. તેને રાજી કરવા ‘પાસપોર્ટની પાંખે'ના ત્રણ ભાગ સુરભિ અને અહીં અમારી નજીક રહેતાં દીકરી અને જમાઈ સી. શૈલજા મોકલ્યા. એના ગામ બાજુ જવાની તક મળી ત્યારે પોતાની સાથેના અને ચિ, ચેતનભાઈ અમારા આ ચારે સંતાનો અમારા માટે ઈશ્વરના મિત્રોને લઈ તેને ગામ જઈ તેને બને તેટલી સહાય કરી. આ પ્રસંગ આશીર્વાદરૂપ છે. અમારી નજીક રહેતા હોવાથી શલજા અને તેના નાના ગામમાં ઉત્સવરૂપ બની રહ્યો. તાજેતરમાં વાંકાનેરથીશકીલ ચેતનભાઈએ અમારી ઘણી જ સંભાળ લીધી. માંદગી દરમિયાન નાનાથી નામના વિદ્યાર્થીનો રમણભાઇના પાસપોર્ટની પાંખના લેખના વખાણ મોટામાં મોટી જરૂરિયાતનું ધ્યાન રાખ્યું. રમણભાઈના જીવનના અંર્તિમ કરતો પત્ર આવ્યો. તેને પણ ત્રણ ભાગ મોકલી આપ્યા. આ વિદ્યાર્થીએ સમયે શૈલજા તેમની પાસે હોવાથી તેમને થયેલા વિશિષ્ટ દર્શનના શબ્દોને તો પોતાના મિત્રોમાં આ પુસ્તકોને વંચાવ્યા. રમણભાઇના સ્વર્ગવાસની સાંભળી શકી-તે તેનું મોટું સદ્ભાગ્ય.
ખબર વર્તમાન પત્રમાં વાંચતા તેને ખૂબ દુ:ખ થયું અને તેણે પોતાનો રમણભાઇમાં વેપારી કુનેહ અને વહીવટી કુશળતા હતી. ધાર્યું હોત શોક વ્યક્ત કરતો અને રમણભાઇને ભાવભરી અંજલિ અર્પતો પત્ર તો એક સફળ વેપારી બની શકત. પરંતુ જીવનવહેણ કંઈક વધુ શુભ લખ્યો.
અને સાત્વિક કાર્ય અર્થે જુદી દિશામાં વળ્યું. શાળાના અભ્યાસ દરમિયાન અત્યંત ગહન અને ગંભીર વિષય પર લખનાર અને શિસ્તપાલન - આઝાદીની ચળવળને કારણે તેમનામાં દેશભક્તિ જાગી. સમય મળતાં આગ્રહી રમાભાઈ બાળકો સાથે પણ મુક્તમને રમી શકે. જાત જાતના
૫. ગાંધીજી, કાકા સાહેબ વગેરેના જીવનલક્ષી સાહિત્ય અને કે, મા, જાદુની, પત્તાની, દોરીની, પથ્થરની રમતો બાળકોને શીખવે. મુનશી, ૨. વ. દેસાઈ વગેરેની નવલકથાના વાંચનથી તેમની જીવનદષ્ટિ બાળમાનસર્ગ બરાબર પારખે. ઘડાઈ. મેટ્રિકની પરીક્ષામાં ગણિત અને વિજ્ઞાન પરીક્ષામાં અતિ ઉજ્જવળ દસ વર્ષ પહેલાં અમારા નવા વર્ષના દોહિત્ર કેવલ્યના જન્મદિનની પરિણામ છતાં કૉલેજમાં આર્ટ્સમાં એડમિશન લઈ B.A. અને M.A. પાર્ટીમાં અમે બન્ને અમારા ચાર વર્ષના પૌત્ર અર્ચિતને લઇને અમારી માં ગુજરાતી અને સંસ્કૃત સાહિત્યનો અભ્યાસ કરી સફળ અધ્યાપક દીકરી શૈલજાને ત્યાં ગયાં. જુદી જુદી રમતો રમવા નવ વર્ષના કેવલ્યના બન્યા. એ સમય દરમિયાન આચાર્ય ઉદ્યોતનસૂરિ લિખિત મિત્રો જોડીમાં ગોઠવાઈ ગયા. અર્ચિત એકલો પડી ગયો. રમણભાઈ કુવલયમાળા'નો અનુવાદ કરતાં જેનધર્મનાં રહસ્યો જાણવાની તાલાવેલી તેની મૂંઝવણ સમજી ગયા. ઊભા થઈ તેની પાસે જઈ તેના જોડીદાર લાગી. અને તે માટે પુરુષાર્થ આદર્યો. અધ્યાપન છોડી વેપાર કરી ઘણી બની ગયા. અર્ચિત ખૂબ ખુશ થયો. રમત ઠીક ઠીક સમય સુધી ચાલી વધારે કમાણી કરવાની ઘણી મોટી તક છતાં તેમણે તે કર્યું નહિ. તેમને જાતજાતની રમત-દોડવાની, ખો દેવાની, ગાવાની, ડાન્સ કરવાની,