________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૫-૧૦-૨૦૦૦
- “રેકી' (રીકી) નિસર્ગોપચારનું એક અંગ છે ?'
[E ડૉ. મહેરવાન ભમગરા આપણા દેશના રેકી યા રીકીના વિદ્યાર્થીઓ અને ચિકિત્સકો પોલા કરતાં રહે છે. એમનું પુસ્તક “એમ્પાવરમેન્ટ થ્રુ રીકી’ પંદર ભાષાઓમાં હોરેનના નામથી અને કામથી પરિચિત હશે જ, કારણ આપણા દેશમાં પ્રકાશિત થઈ ચૂક્યું છે. દાયકા પહેલાં રીકીને દાખલ કરનારાં એ બહેન સર્વ પ્રથમ વિદેશી રોકી પોલા હોરનનો પોતાનો મેડિકલ ઈતિહાસ કોઈ પણ અસાધ્ય દર્દના માસ્તર હતાં. જન્મ અમેરિકન હોઈ, પોલાએ સાઈકોલોજિસ્ટ બનવાની દર્દીને પ્રેરણા આપે એવો છે. એમને વાઈ (‘એપીલેપ્સી') નો રોગ વર્ષો ટ્રેનિંગ લઈને તેની પ્રેકટિસ અમેરિકામાં શરૂ કરી હતી. પરંતુ એ સુધી પરેશાન કરતો રહ્યો, જેને માટે ડૉક્ટરોએ ફરમાવેલાં ડ્રગ્સ એ દરમ્યાન એક ડૉક્ટરે એમનું ધ્યાન યુનિવર્સલ લાઈફ-ફોર્સ એનરજી' ' લેતાં રહ્યાં, કારણ બીજા કોઈ ઈલાજની એમને ખબર નહોતી. એમને યાને પ્રાણ-ઊર્જા-ચિકિત્સા અથવા જેને ‘પ્રાણિક હીલિંગ' પણ કહે છે, એક વેળા કેન્સરની ગાંઠ પણ થયેલી, જે “મરીને એમણો સર્જિયનની તેના તરફ ખેંચ્યું. પોલા આ ચિકિત્સા તરફ ખૂબ જ આકર્ષાયાં અને સલાહ અનુસાર કપાવી નાખેલી, પરંતુ ત્યાર પછી એમને અન્ય ચિકિત્સા એનો ઊંડો અભ્યાસ કરી એમાં માસ્ટર બન્યાં. રીકી વિષે એમણે ઘણું પદ્ધતિઓની અકસીરતા વિષે જાણકારી મળી ચૂકી હતી. કમનસીબે બધું લખ્યું છે, ઘણી કાર્યશાળાઓ પણ યોજી છે, અને હજારો દર્દીઓને બીજી વેળા પાછી કેન્સરની જ ગાંઠ થઈ, જે માટે એમણે સર્જરી ન એનો લાભ મળ્યો છે. પોલા હોરન ગયે વર્ષે એપ્રિલમાં મુંબઈ આવ્યાં કરાવતાં, કાચા (રાંધ્યા વિનાના) ખોરાક, જેવા કે ફળ યા ફળરસ, હતાં, તે એમનાં નવાં પુસ્તકનાં પ્રકાશન અંગે જે પુસ્તકનું ટાઈટલ છે: કાચાં કચુંબર, શાક-તરકારીઓના રસ, કાચા અંકુરિત ધાન્ય, વગેરે રીકી: ૧0૮ પ્રશ્નોત્તર'.
આરોગીને એ ટ્યુમર જે મેલીગ્નન્ટ હતી તેને દૂર કરી હતી. કાળજીપૂર્વક પરંતુ પોલા હોરન રીકીનો જ પ્રચાર કરે છે, એવું અહીંના રીકી ખાનપાન, રહેણીકરણી, વગેરેમાં સુધારો કરવા છતાં એમને ત્રીજી માસ્ટરો માનતા હોય, તો તે માસ્ટરો ભીંત ભૂલે છે. પોલા તો સ્વાશ્રયી વાર પણ મેલીગ્નન્ટ ટ્યુમર થઇ, જેને માટે ફરી પાછો કાચો આહાર ચિકિત્સા પદ્ધતિઓનો પ્રચાર કરે છે, જેમાં રીકી ઉપરાંત અનેક ચિકિત્સા- અપનાવ્યો, પરંતુ વધારામાં રીકી પણ કર્યું અને સ્વસ્થ થઈ ગયાં. આ પદ્ધતિઓ આવરી લે છે. ડૉક્ટરો, દવાઓ, હાઈ-ટેકનોલોજી આધારિત કેન્સરની ગાંઠો વિષે નિખાલસતાથી વાત કરતાં, પોલાબેન કહે છે કે મેડીકલ ડાયાગ્નોસ્ટિક પદ્ધતિઓ, આશ્ચર્યચકિત થઈ જવાય એવી રોગ પાછળનાં મૂળ કારણોની તપાસ જાતે જ શક્ય હોય એટલી કરવી વહાડકાપ, વગેરે પર ઓછામાં ઓછું અવલંબન રાખી આપણે આપણી જોઈએ, અને નહિ કે ફક્ત પેથોલોજિકલ રિપોર્ટ પર, યા કોઈ તંદુરસ્તીની જાળવણી જાતે જ કરતાં શીખીએ, એ વાત પર જ હોરનબેન સ્પેશિયાલિસ્ટના અભિપ્રાય પર જ આધાર રાખી એની સલાહનો ઉતાવળે ભાર મૂકે છે. એમને મન તો રીકી એટલે આપણા સ્વાથ્ય અંગે આપણે અમલ કરવો. ખોટા ખાનપાનની આદત તો સર્વ-વ્યાપી છે, જેને કારણે જ બહાર પાડેલું “જાત-મહેનત-ઝીંદાબાદ'નું જાહેરનામું! પોલા હોરન જ અનેક રોગો ઉત્પન્ન થાય છે. માનસિક સંતુલન ગુમાવી દેવાને તો નૃત્ય-ચિકિત્સા પણ શીખ્યાં છે, અને માર્શઅલ આર્ટ પણ ! કારણે, કે માનસિક આઘાતને કારણે પણ ઘણા રોગો ઉદ્ભવે છે. માટે કેટલાંક દર્દીઓને આવી ચિકિત્સાઓ પણ એ ફરમાવે છે. એ ‘ટાઈ- રોગનાં જે કારણો પ્રમાણિકતાથી જાત-અન્વેષણ કરીને શોધી શકાય તે ચી’ પણ શીખ્યાં છે, અને તે પણ ક્યારેક પ્રિસ્ક્રાઈબ કરે છે! નેચરોપેથોની શોધીને તેને જડમૂળથી દૂર કરવાં જોઈએ. પોલાબેન કહે છે: “મારી જેમ પોલા અપક્વ આહારના પણ ભારે હિમાયતી છે, જે બાબત એમનું કેન્સરની એક ગાંઠ મારા વહાલા ભાઈનાં અકાળે થયેલા અવસાન
એમપાવરમેન્ટ શૂ રીકી' પુસ્તક વાંચીએ તો ખબર પડે. એલોપેથિક આઘાતને કારણે થઈ હતી, એમ હું માનું છું. બીજી વેળાની ગાંઠ મારા ડૉક્ટરોની જેમ “એ પીલ ફોર એવરી ઈલ'ની ફોર્મ્યુલામાં પોલાબેનને પ્રેમી સાથેનો સંબંધ તૂટી જતાં જે ડિપ્રેશન મને આવ્યું, તેને કારણો થઈ સહેજ પણ વિશ્વાસ નથી. આધુનિક કક્યુમર યુગમાં પોલા માને છે કે હતી એવું મારું નિદાન છે. ઘણા કિસ્સાઓમાં કેન્સર યા અન્ય મહારોગ આપણે વેલ-ઈન્ફોર્ડ કન્ઝયુમર બનવું જોઈએ, અને ગમે એટલો નિષ્ણાત આપણા પ્રિયજનની ચિરવિદાય યા અન્ય પ્રકારના માનસિક આઘાતને . ડૉક્ટર કેમ ન હોય, એમનાં સલાહ-સૂચન કદી પણ બ્રહ્મ-સત્ય માની કારણે થતા જોવા મળે છે. લવ-ફેઈલ્યોરને કારણે ક્યારેક હાર્ટ ફેઈલ કે સ્વીકારી લેવાની ભૂલ કરવી ન જોઈએ. રસ્તામાં મોટરગાડીના જેવી દુર્ઘટના પણ બનતી હોય છે, કોઈ પ્રિયજન પ્રત્યેના પ્રચંડ આક્રોશને અકરમાતમાં હાડકાં ભાંગી જાય અને ટ્રોમા-સરજરી કરાવવી પડે તેમાં કારણે પણ કોઈ મોટા રોગમાં કોઈ અગત્યનું અંગ-હૃદય, જઠર, તાત્કાલીન ચિકિત્સા “રીકી’ ન હોય એ વાત સ્વીકારવી પડે, પરંતુ આંત, પેન્ક્રીઆસ યા અન્ય-સપડાઈ જાય એવું બને છે. મગજની કોઈ ઘણીખરી બીમારીઓમાં એલોપેથિક ઉપાયોની, દવા, ગોળી, ઇંજેક્શનો, રક્તનળી તૂટી જઈને પક્ષાઘાત, લકવો પણ થઈ શકે છે.' વગેરેની કોઈ જ આવશ્યકતા નથી, એ પણ જાણી લેવું એટલું જ જરૂરી પોલાબેન માનવમાત્રની પરતંત્ર રહેવાની વલણની સખ્ત શબ્દોમાં
ઝાટકણી કાઢે છે. એ કહે છે કે આપણો ગાડરીઆ પ્રવાહમાં તણuઈ લોકો પોતાની બીમારીઓ કે મોટી માંદગીઓના ઈલાજ, નિર્દોષ ન જતાં, પોતાનાં જીવનની લગામ, પોતાના જ હાથમાં રાખી, રવતંત્ર ચિકિત્સા પદ્ધતિઓમાં શોધે, અને શારીરિક, માનસિક, તેમજ આધ્યાત્મિક વિચાર-શૈલીથી સમગ્રજીવનનું આયોજન કરવું જોઈએ. ધાર્મિક ગણાતી દષ્ટિકોણથી-ઉપચારો કરીને સંપૂર્ણ સ્વાથ્ય મેળવે, એ માટે પોલા માન્યતાઓ હોય તેને પણ અંધ-વિશ્વાસથી સ્વીકારવી ન જોઈએ, હંમેશ હોરન ઘણા દેશોમાં પ્રચાર અર્થે ફરતાં રહે છે; એમનાં મિત્રો અને ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે પંચ ત્યાં પરમેશ્વર નહિ, શેતાન પણ હોઈ શકે, ભૂતપૂર્વ દર્દીઓ એમની શિબિરોનું આયોજન વર્ષોવર્ષ ભિન્નભિન્ન દેશોમાં બહુમતી સાચી નહિ, જૂઠી પણ હોઈ શકે. તે જ પ્રમાણો ગમે તેટલો