Page Text
________________
તા. ૧૬-૧૨-૯૩
પ્રબુદ્ધ જીવન
જીવન વ્યવહારમાં શું ખૂટે છે ?
0 સત્સંગી બાહ્ય રીતે જીવનવ્યવહાર રૂડોરૂપાળો પણ ભાસે છે. ગાડીઓ, બસો, વિસર્જન થતું હોય છે અને રાષ્ટ્રપતિ શાસન સ્થપાતું હોય છે. આ પ્લેનો વગેરે સમયપત્રક પ્રમાણે દોડાદોડ કરે છે, સરકારી ઓફિસો પરિસ્થિતિમાં જે સમય, શક્તિ અને દેશનાં નાણાંનો દુર્વ્યય થાય છે તે સમય પ્રમાણે કામ કરે છે. શાળા કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓ ચાલે છે, કેવળ અક્ષમ છે એવી આ ગંભીર પરિસ્થિતિ ગણાય. પરીક્ષાઓ લેવાય છે, પરિણામો બહાર પડે છે, અદાલતોમાં કેસ લડાતા આ પરિસ્થિતિનાં મૂળમાં માર્ગદર્શનના અભાવનું વાતાવરણ હોય છે. અને ન્યાયમૂર્તિઓના ચૂકાદા બહાર પડતા હોય છે. લોકસભા જવાબદાર ગણાય. મહાત્મા ગાંધીજીએ જેમ સહદતાથી લોકોને તૈયાર અને ધારાસભાઓમાં સત્ર દરમ્યાન ખરડાઓ પસાર થતા હોય છે અને કર્યા તેવી પ્રણાલિકા અવિરતપણે ચાલુ રહી હોત તો આજે આવી પ્રધાનો વહીવટ કરતા હોય છે, બજારોમાં માલની લેવેચ થતી હોય છે, પરિસ્થિતિ ન જ થઈ હોત. અલબત્ત દરેક નેતા ગાંધીજી બની શકે નહિ, સમાજમાં ધાર્મિક, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, પરહિતવાદી, મનોરંજક વગેરે પરંતુ વ્યવહારિક દૃષ્ટિએ પણ નેતાઓ પોતાના સાથીદારોને તાલીમ અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓ ચાલતી રહે છે, વર્તમાનપત્રો, સામયિકો, નિયમિત આપી શક્યા હોત. ચાર દાયકા પછી પણ એકડો ઘૂંટવા જેવી પરિસ્થિતિ બહાર પડે છે, પુસ્તકો પણ બહાર પડતાં જ રહે છે, હોસ્પિટલોમાં ઊભી રહી છે! અલબત્ત માર્ગદર્શનનો પ્રશ્ન ઘણો ગંભીર અને વિચારપૂર્ણ અને ખાનગી ડોક્ટરો પાસે અનેક દર્દીઓની સારવાર ચાલતી રહે છે. છે. એવું બને છે કે માણસ કોઈ યુવાનને આશ્રય આપે, આર્થિક સહાય આ સઘળા જીવન વ્યવહારથી કેટલાક ગ્રામજનો તો દિડમૂઢ થઈ જાય કરે, તેને નોકરી આપાવે તેને હૂંફ અને સાંત્વના આપે, તેના અન્ય અને કેટલાક શહેરીજનો પણ ભારતની પ્રગતિનું ગૌરવ છે.
પ્રશ્નો ઉકેલવામાં સહાયભૂત બને વગેરે વગેરે. પરંતુ માણસ તેના હાથ પરંતુ ગાડીઓ, બસો, વિમાનો વગેરેના ભયંકર અકસ્માતો બનતા નીચે કામ કરતા માણસને સહૃદયી માર્ગદર્શન આપવામાં, તેને તે ક્ષેત્રમાં હોય, સરકારી ઓફિસોમાં કામનો નિકાલ ન થતો હોય, શિક્ષણની ફાવટ આવે એવી રીતે તૈયાર કરવામાં, તે ક્ષેત્રમાં સૂઝ કે હૈયાઉકલતા ગુણવત્તા નૈરાશ્ય ઉપજાવે, અદાલતોમાં ન્યાયનો વિલંબ થતો રહે, આવે એવી દૃષ્ટિ આપવામાં એવી ખિન્નતા અનુભવે છે કે પોતાના લોકસભા અને ધારાસભાઓમાં ઝગડાઓ જ ચાલતા હોય,સમાજની ક્ષેત્રની પ્રગતિ ન થાય તો તે ચલાવી લેવા તૈયાર છે, પરંતુ તેની હાથ અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં પ્રદર્શનનું તત્વ મુખ્ય રહેતું હોય, વર્તમાનપત્રો નીચેના માણસ કે માણસોને પોતાની હરોળમાં તેઓ સ્થાન ધરાવે એવી આર્થિક કમાણીનું મુખ્ય ધ્યેય રાખતાં હોય, સારી વાચનસમાગ્રી આપતાં તાલીમ તે આપતો નથી. આમ ન કરવા પાછળ માણસની દલીલ એ સામયિકો ચાલતાં ન હોય જયારે મનોરંજક સામયિોથી પૈસાની સારી હોય છે કે પોતાના જેવો માણસને તૈયાર કરવામાં આવે તો પોતાની કમાણી થતી હોય, વેપારીઓ ભેળસેળ અને યેનકેન પ્રકારેણ વધારે કિંમત ઘટી જાય અને એવું પણ બને કે તૈયાર થયેલો માણસ પોતાનું નફામાં જ રસ ધરાવતા હોય, ડોકટરો ધનવાન દર્દીઓની સારવારમાં સ્થાન લઈ લે અથવા તો તેની સામે જ તેવું કામ શરૂ કરીને તેનો જ રસ લેતા હોય અને અર્થોપાર્જનમાં જ મુખ્ય રસ હોય, વિશેષમાં જબ્બર સ્પર્ધક બને. આ પ્રકારની દહેશત દરેક પ્રકારનાં ક્ષેત્રમાં મુખ્ય ભ્રષ્ટાચાર, લાંચરૂશ્વત વગેરેનો મહિમા વધતો રહેતો હોય એ બધું કાન માણસ અને મુખ્ય વહીવટકર્તાને પક્ષે રહે છે. પર અથડાય ત્યારે આ રૂડારૂપાળા લાગતા જીવનવ્યવહાર પ્રત્યે સામાન્ય એક સામાન્ય દાખલો લઈએ. એક યુવાનને સરકારી કે ખાનગી માણસને પણ દુ:ખદ આશ્ચર્ય થયા વિના રહે નહિં. ' સંચાલનની ઓફિસમાં જુનિઅર કારકુન તરીકેની નિમણુંક મળે છે. આ
આ ભીતરની આધાતજનક પરિસ્થિતિનો ખ્યાલ આવે છે ત્યારે યુવાનને કારકની કામનો અનુભવ નથી, તેની પાસે માત્ર ડિગ્રી છે. જે આપણને લાગી આવે છે અને વિચારતાં ભાન થાય છે કે આ ચાલતા સીનિઅર કર્મચારીઓ, હેડ કલાર્ક, ઓફિસ સુપપિન્ટેન્ડન્ટ વગેરે હોય રહેલા જીવનવ્યવહારમાં કંઈક મહત્વનું ખૂટે છે. આ જે ખૂટે છે તે છે. તે સૌ નવા આગંતુક પ્રત્યે ઘડીક કાહલ દાખવે તો ઘડીક કરડી નજર માર્ગદર્શન, રસ્તો બતાવવાની ઉમદા અને પવિત્ર ફરજને જે દેશ સમગ્ર નાખતા રહે. નોકરી મળવાના આનંદ સાથે આવેલો યુવાન પહેલે જ વિશ્વ માટે પ્રકાશરૂપ બન્યો છે અને રસ્તો બતાવી શકે તેમ છે તે જ દિવસે નર્વસ બનતાં શીખે છે. આ યુવાનને પછી કંઈક કામ પણ દેશમાં માર્ગદર્શનના અભાવનું વાતાવરણ છે એમ જાણીને આધાત લાગે સોંપવામાં આવે અને તે માટે થોડીક ઝડપી સૂચના પણ આપી દેવાય. છે. મહાત્મા ગાંધીજીએ જવાહલાલ નહેરુને તેમના વારસદાર ઠરાવ્યા તેને જરૂર હોય છે હંકભર્યા માર્ગદર્શનની, તેને જરૂર હોય છે તેના કામની હતા, પરંતુ જ્યારે નહેરુની ઉમર વધતી જતી હતી ત્યારે પત્રકારો,
સમજ પડે એવી સમજાવટની અને તેને આશા હોય છે કે તેની ભૂલ વિચારકો, રાજકારણીઓ વગેરે એક જ પ્રશ્ન પૂછતા હતા, નહેરુ પછી
થશે તો કરડી નજરને બદલે સહાનુભૂતિથી ભૂલ સુધારવામાં આવશે. કોણ?' સૌ કોઈને એક જ જવાબ દેખાતો હતો-શૂન્યવકાશ. રાજકીય નેતા
પરંતુ તેને મોટે ભાગે સ્વયંશિક્ષણનો સિદ્ધત અપનાવવો પડે છે. અન્ય
છે પોતાના સાથીદારોના સહકારથી પ્રજાને દોરવણી આપે છે એ સાચું.
કર્મચારીઓએ પણ સ્વયંશિક્ષણના સિદ્ધાંતથી ઓફિસનો સમય વ્યતીત પરંતુ નેતાની બીજી ફરજ એ છે કે પોતાના જવા પછી શૂન્યવકાશ ન સર્જાય તે માટે પોતાના સાથીદારોને નેતા તરીકે તૈયાર કરે. મહાત્મા
કર્યો હોય છે. આ પરિસ્થિતિ હોય ત્યાં કિસ્સાઓ પેન્ડીંગન રહે તો
બીજું શું થાય ? જરૂરી કાગળ શોધતાં બે ત્રણ દિવસ નીકળી જાય તો ગાંધીએ પ્રજામાં ચેતન રેડવા સાથે નેતાઓ, કાર્યકરો વગેરે સહદયતાથી
નવાઈ નહિ અને પછી તે કાગળની શોધ બિનજરૂરી ગણાય તો તેમાં તૈયાર કર્યા. પરંતુ તેમના પછી આવી ઉમદા પ્રષિા થંભી ગઈ. પરિણામે,
આશ્ચર્ય પામવા જેવું ન રહે. હમણાં દોઢ વર્ષ પછી જ લોકસભાની ફરી ચૂંટણી થઈ અને તેમ છતાં ત્રિશંકુ લોકસભા બની અર્થાત્ લઘુમતી સરકાર ક્યારે સંસદમાં વિશ્વાસનો
. સંભવ છે કે આ પરિસ્થિતિને કારણે તાલીમ અને ખાતાકીય મત ગુમાવી બેસે એ કહી શકાય નહિ તેમજ જે વડા પ્રધાન બને
પરીક્ષાઓ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યા હોય પરંતુ જે બાબત ઘરેડ તરીકે તેમને પોતાના સાથીદારોના વિશ્વાસની પણ ખાતરી રહેતી નથી. રાજ્ય
આવે છે. ત્યારે તેમાં ચૈતન્ય આવતું નથી. શિક્ષકોની વાત લઈએ તો સરકારો માંડ પાંચ વર્ષ પૂરાં કરતી હોય છે. અવારનવાર વિધાનસભાનું
હક ઠીક સમયથી બીનતાલીમી શિક્ષકોને નોકરી માટે પણ સ્થાન જ,
| SR No. | 525978 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1993 Year 04 Ank 01 to 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 136 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 13 MB |