Prabuddha Jivan 1992 Year 03 Ank 01 to 12

SR No.: 525977
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1992
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 19 MB

Page 1

૧૯૯૨ |
ર્ષ : ૩
અંક : ૧
૦ તા. ૧૬-૧-૧૯૯૨ Regd. No. MH. By/ South.54 Licence No. : 37: - ૦૦૦ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર ૦૦૦
'LLI
૦૦૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯ થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ૦૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૩૦ ૦૦૦
- તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
- રાણકપુર 1 હમણાં ફરી એક વાર રાણકપુરની યાત્રા કરવાનો અવસર સાંપડયો જોઈને જે વર્ણવ્યાં છે તે પરથી તે સમયની સમૃદ્ધિ કેટલી બધી હશે તેનો
તો. કોણ જાણે કેમ પણ રાણકપુરનું આકર્ષણ અને વિશેષ રહ્યું છે. રાણકપુરના વાસ્તિવિક ખ્યાલ આપે છે. કવિ લખે છે કે ભગવાનના કરકમલમાં સોનાનું જિનમંદિરની પ્રતિષ્ઠા કરવાનાર યુગપ્રધાન જૈનાચાર્ય શ્રી સોમસુંદરસૂરિના બિજોરું. મૂકવામાં આવતું ને કેસરના પિંડની જેમ એવું આકર્ષક લાગતું કે - હસ્તે પ્રતિષ્ઠિત થયેલાં એક ધાતુ પ્રતિમા કલ્યાણ પાર્શ્વનાથ ભગવાન મુંબઇમાં મારો મનરૂપી ભ્રમર ત્યાંથી ખસતો નહિ. ' ચોપાટીના દેરાસરમાં મૂળ નાયક તરીકે બિરાજે છે. એ પ્રતિમાના દર્શન- કવિએ વર્ણવેલાં આભૂષણો અને સુવર્ણમંડિત કળશો અને પૂજા કરતી વખતે શ્રી સોમસુંદરસૂરિનું અને એ દ્વારા રાણકપુરના જિનમંદિરનું સુવર્ણમંડિત દંડ આ બધું ક્યાં ગયું? ક્યારે ગયું? શા માટે ગયું? ઈતિહાસની અવશ્ય સ્મરણ થયા કરે છે. કેવો ભવ્ય હશે એ જમાનો ! કેવી સમૃદ્ધ હશે બધી કડીઓ મળતી નથી, પણ ઔરગંઝેબનાં આક્રમણો દરમિયાન અને . એ પ્રજા ! અને કેવા ભાવિક હશે એ સમયના રાજાઓ અને મંત્રીઓ ! ત્યાર પછી દકાળ વગેરેની પરિસ્થિતિમાં એમાંથી ઘણું લૂંટાઈ ગયું હશે. ચડતી-પડતી-ચડતીનું ચક્ર માનવજીવનના ઇતિહાસમાં કેવું ચાલ્યા કરે છે. કેટલુંક કદાચ ભંડારી દેવામાં આવ્યું હશે. પડતીના દિવસો ચાલુ થયા હશે! રાણકપુરની ફરી ચડતીના દિવસો ચાલવા લાગ્યા છે એમ હવે લાગે છે. ત્યાં મંદિરને કારણે જ પાસે વસાવેલું સમૃદ્ધ નગર રાણપુર ભગ્નાવશેષ બની ચાલીસેક વર્ષ પહેલાં રાણકપુર ગયો હતો ત્યારે સાદડીથી ડુંગરાળ કાચા ગયું હશે. આજે એ નગરનું નામનિશાન નથી રાણકપુરની આસપાસની રસ્તે જીપમાં બેસીને જવાનું થયું હતું. મંદિરથી એક ક્લિોમીટર દૂર જીપમાંથી ધરતીનું ખોદકામ થાય તો અનેક અવશેષો મળી આવવાનો સંભવ છે. ઊતરી પગે ચાલી, નદીના પાણીમાં અને કાંકરિયાળી રેતીમાં ચાલી સામે રાણકપુરના મંદિર વિશે એની પ્રતિષ્ઠા પછી લખાયેલી એક કવિતા . કિનારે દેરાસરમાં ગયા હતા. આખા દિવસ દરમિયાન અમે પાંચેક યાત્રીઓ પ્રમાણે તેમાં ચોત્રીસ હજાર જિનપ્રતિમા હતી. એકાદ સૈકા પછી કવિ હતા. ભોજન લેવાના હોઇએ તો લખાવવું પડે અને તો ચૂલો સળગે. કોઇ સમયસુંદરે વર્ણન કર્યા પ્રમાણે ત્યાં બે હજાર જેટલી પ્રતિમા હતી. આક્રમણ
5 દિવસ તો એવા હોય કે જયારે આખા દિવસ દરમિયાન કોઈ યાત્રી અને અંધાધૂધીના કાળમાં કેટલીયે પ્રતિમાઓને ભંડારી દેવામાં આવી હશે, આવ્યાં જ ન હોય. ત્યાર પછી વારંવાર રાણકપુરની યાત્રાએ જવાનું થયું છે, અથવા અન્યત્ર ખસેડી લેવામાં આવી હશે અથવા નષ્ટ થઈ ગઈ હશે. ઘણીવાર મારા મિત્ર શ્રી શૈલેશ કોઠારી સાથે. કારણકે મારી જેમ એમને પણ સમૃદ્ધિ પછી પડતીનો કાળ આવ્યો. ત્યજી દેવાયેલા એ મંદિરની આસપાસ રાણકપુરનું આકર્ષણ ઘણું છે. મારા બીજા એક મિત્ર શ્રી રાજેન્દ્ર ધીઆતો ગીચ જાડી ઊગી નીકળી, રસ્તા વિકટ બની ગયા. ચોર લૂંટારુંઓને માટે વીસેક વર્ષથી દિવાળી રાણકપુરમાં જ કરે છે. આજે જેમ શંખેશ્વર અને અન્ય સંતાઇ જવાની એ જગ્યા બની ગઈ. અવાવરુ મંદિરમાં દિવસે અંધારામાં કેટલાંક તીર્થોની પૂનમની યાત્રનો મહિમા છે તેમ રાણકપુરના મંદિરની રહેવા માટે ચામાચીડિયાઓએ વાસ કર્યો. મંદિર અંધકારમાં ડૂબી ગયું. પ્રતિષ્ઠ પછી એની પૂનમની યાત્રાનો મહિમાં પ્રચલિત થઈ ગયો હતો. એ રાણકપુરનું મંદિર વિધર્મીઓના આક્રમણ કાળ દરમિયાન ઘણા સમય દિવસોમાં બળદગાડાં સિવાય અન્ય વાહનો ખાસ નહોતાં અને એકલદોકલ સુધી એમને એમ રહ્યું સદ્ભાગ્યે વિધર્મીઓ તરફથી આ મંદિરના સ્થાપત્યને મુસાફરી કરવામાં ચોરલૂંટારુના જોખમો રહેતાં ત્યારે લોકો સંધ કાઢીને જતાં. અને ક્લાકારીગીરીને ખાસ બહું ખંડિત કરાયું નથી. ડુંગરાઓની અને દર પૂનમે રાણકપુરમાં ઘણા સંઘો એકત્ર થતા. કોઈ એક કવિએ વિ. સં. ઝાડીઓની વચ્ચે મંદિર આવ્યું હોવાને કારણે દૂરથી તરત એ દેખાઈ આવે ૧૫૫૭ પહેલાં રાણપુરમંડન ચતુર્મુખ આદિનાથ ફાગ' નામની રચના કરી એવું પણ નથી. કેટલાય વર્ષો સુધી મંદિર ઉજજડ અને અપૂજ રહ્યું. ' છે. તેમાં તેઓ લખે છે :
- પાંચેક દાયકા પહેલાં મંદિરની સાફ સફાઈ અને જીર્ણોદ્ધારનું કામ અઠોત્તરસુ દેહરી એ હરી લઈ મોરું ચીંત,
શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી હસ્તક આવ્યું. ત્યારે આ ચામાચિડિયાઓને સિહરિ સોવન દંડ ક્લસ એ, વિલસએ ધજ લહયંતિ
મંદિરમાંથી કેવી રીતે કાઢવાં તે અહિંસાને વરેલા જૈનો માટે મોટો પ્રશ્ન હતો. ચિહું દિસિ તું સંધ આવએ ઊલટિ, ઉલટિયા અનંત રે ધૂણી કરીને ચામાચિડિયાંને કાઢવાનું યોગ્ય લાગતું નહોતું. એમ કહેવાય છે પૂનિમ યાત્રા મનિ આણી, જાણી વિશેષ વસંત રે.'
કે શેઠે કસ્તુરભાઇ લાલભાઇએ કેટલાક સાધુ ભગવંતો સાથે વિચાર વિનિમય કવિએ વર્ણવ્યા પ્રમાણે અને અન્ય કવિઓએ નોંધ્યા પ્રમાણે કરીને એવું નક્કી કર્યું કે મંદિરમાં આખો દિવસ જોરથી ઢોલ નગારાં વગાડતાં રણકપુરના જિનમંદિરની ૧૦૮ દેવકુલિઓ સુવર્ણદંડ અને સુવર્ણ કળશથી રહેવું. નગારાના મોટા અવાજને લીધે દિવસે બહાર ચાલ્યા ગયેલાં ચકતી હતી, કવિએ ભગવાનનાં મુગટ અને અન્ય આભૂષણો, નજરે
-