________________
-
પ્રબુદ્ધ જીવન
-
તા. ૧-૧-૮૮
છે. માટી *
અ
તથા
(
આદ85 |
અનિવાર્ય છે. એ સંજોગોમાં રશિયા સાથેના I. N.P.ના આ કાર્ય ચાલુ થાય એમાં પણ વ્યવહારુ મુશ્કેલીઓ કેવી કરાર આવકારદાયક છે. અમેરિકાના શેરબજારમાં જે ભયંકર છે અને કેટલી આવશે એ કહી શકાય નહિ. વળી એ બંને ઊથલપાથલ થઈ છે અને મેટી મંદી આવી છે તેને | મહાસત્તાઓને આ બાબતમાં ગલતમાં રહેવાનું જરા પણ તરફથી પણ લેકનું ચિત્ત ખસેડ્યા માટે અને ઇરાનને પરવડે નહિં. એટલે આ વખતે થયેલા કરારને ઉભય પક્ષે ગુપ્ત રીતે શસ્ત્રો પૂરાં પાડવાના કૌભાંડને કારણે તથા આદરપૂર્વક – પ્રામાણિકતાથી અમલ થાય તે જ તે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં પિતાના ટેકેદાર એવા બે ન્યાયમૂતિઓને શાંતિની દિશામાં એક નકકર પગલું ગણાશે. બંને મહાસત્તાઓએ બેસાડવાની નિષ્ફળ કોશિશને કારણે વગોવાયેલા પ્રમુખ રેગનને પિતાપિતાનાં રાષ્ટ્રમાં આંતરરાષ્ટ્રીય નિરીક્ષકો સમક્ષ અમેરિકન પ્રજામાં કપ્રિયતા ટકાવી રાખવા માટે આ શિખર શસ્ત્ર વિસર્જન કરવાની અને બંને પક્ષે નકકી કરેલાં અણુપરિષદ હિતકારક જણાઈ છે. એમાં એના રિપબ્લિકન પક્ષ મથકનું વીસ કલાકની નેટિસમાં જાતનિરીક્ષણ કરવા દેવા કરતાં વિરોધી ડેમોક્રેટ પક્ષને વધુ ટેકે મળે છે.
માટે પણ સંમતિ દર્શાવી છે એ આ દિશામાં એક અત્યંત - આમ, આ શિખર પરિષદમાં રશિયા અને અમેરિકાએ મહત્ત્વનું પગલું ગણું શકાય. અલબત્ત, આ હજુ શરૂઆત જ મધ્યમકક્ષાનાં ક્ષેપાસ્ત્રોના આંશિક વિસજનને માટે કરાર છે. ગોબચેવે કહ્યું છે, We can be proud of planકર્યા છે એ સુખદ ઐતિહાસિક ઘટના છે. એથી યુરેપના ing this sapling.But it is probaly still too દેશેએ રાહત અનુભવી છે.
early to bestow laurels upon each other.” અમેરિકાએ યુરેપની ધરતી ઉપર સેવિયેત યુનિયનની I. N. K.ની સંખ્યામાં ક્રમિક ઘટાડા માટે રશિયા અને આસપાસ બ્રિટન, જર્મની, સ્પેન વગેરે દેશમાં પિતાનાં લશ્કરી
અમેરિકા વચ્ચે કરાર થયા છે તેમાં સૌથી મહત્વની મથકે સ્થાપેલાં છે કે જ્યાંથી મધ્યમકક્ષાનાં ક્ષેપકાસ્ત્રો સેવિયેત
બાબત તે કરારના વારતવિક અમલીકરણની છે. જેની સાક્ષીએ જળ કાણ, હિરેન છિએ મધ્ય કક્ષાનાં કાં અને કયારે J. N. F. ઘટાડવામાં આવશે તેની વિગતે ક્ષેપાસ્ત્રો યુરોપના બધા દેશોને તાકીને ગોઠવેલાં છે. તે બધાં
નક્કી થઈ છે. સેવિયેત ધરતી ઉપર વિદેશી નિરીક્ષકેની યુરોપના દેશને ઘડીકમાં સંહાર કરી શકે એમ છે, એટલે સાક્ષીએ J. N. F.નું વિસર્જન કરી સંખ્યા ઘટાડવામાં રશિયાનું એક નંબરનું દુશ્મન તે અમેરિકા હોવા છતાં યુદ્ધને આવશે. આમ છતાં અમેરિકા સેવિયેત રશિયાને હંમેશા અવિપહેલો ભોગ યુરોપના દેશ બને. આમ બે મહાસત્તાઓના યુદ્ધ
શ્વાસની દષ્ટિએ જોતું આવ્યું છે. સેવિયેત રશિયાની નીતિ-રીતિ વચ્ચે ઘાણ નીકળી જાય યુરોપનાં રાષ્ટ્રોને. આથી આ કરારથી પણ હંમેશાં બહુ. ગહન અને રહસ્યભરેલી રહ્યા કરી છે, યુરેપનાં રાષ્ટ્રને માનસિક રીતે કંઈક શાંતિ, રાહત અને રશિયા સરમુખત્યારશાહીને કારણે પિતાની ગુપ્ત માહિતીને આશા અનુભવવા મળી છે.
વર્ષો સુધી દબાવી રાખી શકે એમ છે, જ્યારે અમેરિકા લેકઅમેરિકાએ મધ્યમ અંતરનાં અણુઅસ્ત્રો યુરોપના દેશમાં
શાહી દેશ હોવાથી એની સંરક્ષણની બાબતે પણ ઘડીકમાં જે ગઠવ્યાં છે, તેનું એક જ સમયે જો સદંતર વિસર્જન કરવામાં
જાહેર ચર્ચાને વિષય બની જઈ શકે છે. એટલે યુરોપીય, આવે તો યુરોપીય રાષ્ટ્રોને પિતાના સંરક્ષણની બાબતમાં અમેરિકા
દેશમાં ગોઠવેલાં ક્ષેપકાસ્ત્રોના વિસર્જનની વાત જાહેર ઉપરથી વિશ્વાસ ઊઠી જાય. અમેરિકાનું વર્ચસ્વ ઘટી જાય. યુરોપીય
ન થઈ શકે છે, પરંતુ રશિયામાંથી તે વિદેશી નિરીક્ષક દ્વારા. રાષ્ટ્રોમાં મહેમાંહે ભાગલા પડી જાય અને કોઈ રાષ્ટ્ર રશિયા
બહાર આવેલી માહિતી એના મર્યાદિત રવરૂપમાં રહેવાની. તરફ ઢળી પણ જાય. બીજી બાજુ મધ્યમ અંતરનાં અણુઅો દુનિયાના ઘણા દેશો વચ્ચે યેલા સુલેહ- કરાશે જે કાયમ રાખવામાં આવે અને વધારવામાં આવે તે પણ પાછળથી ભંગ થાય છે. ઇતિહાસે આવું અનેકવાર બનતું ભવિષ્યના આયુદ્ધની દષ્ટિએ તેની ઉપગિતાં બહુ ઓછી જોયું છે. સંજોગે બદલાતાં, તાકાત વધતાં કે ઘટતાં પિતાના રહે. લાંબા અંતરનાં અવકાશી અને સબમરીનનાં અસ્ત્રોના રાષ્ટ્રના સંરક્ષણને, કરારના નામે, હોડમાં મૂકવાનું મેટાં રાષ્ટ્રોને વિકાસ પછી તે જૂનાં (outdated) અને નિરર્થક પણ બની જાય. પસંદ ન પડે. માને કે સોવિયેત યુનિયન, કરારને અમલ આ સંજોગોમાં આવતાં સાત કે દસ વર્ષ સુધીમાં J.N.Fનું. 'કેઇપણું બહાના હેઠળ અચાનક અટકાવી દે તે યુરોપીય દેશે. ક્રમિક વિસર્જન બંને પક્ષે સલાહભર્યું ગણાય. આ પરિસ્થિતિમાં માટે પરિસ્થિતિ વિષમ બની જાય. આ સામે તકેદારીનાં પગલાં ગેબચેવે જે તત્પરતા બતાવી અને વચલો ભાગ કાઢયે છે, નહિ લેવાય એમ ન કહી શકાય. તે પણ મહાસત્તાઓનું તે પ્રશંસનીય છે અને વિશ્વના તાત્કાલિક હિતમાં છે.
રાજકારણ ક્યારે અચાનક વળાંક લે એ કહી શકાય નહિ, રશિયા અને અમેરિકા વચ્ચે અણુશના આંશિક વિસર્જનની સામાજિક જીવનમાં કંઇક ખૂટું થાય તે ન્યાયને આશ્રય લેખ, વાત, તે ઘણાં વર્ષોથી ચાલ્યા કરતી હતી, પરંતુ કાણુ કે કેટલે
શકાય છે, પરંતુ વિશ્વના રાજકારણમાં (ન્યાયાલયે સ્થપાયું હોય , વિશ્વાસ કરે તે પ્રશ્ન મહત્ત્વનો રહ્યા કર્યો છે. સેવિયેત યુનિયન
- તે પણ) બળિયાના બે ભાગ જેવી રાજનીતિ રહ્યા કરે. અમેરિકા પિતાની ધરતી ઉપર પિતાનાં ગુપ્ત મથકે સુધી બહારના
કે રશિયા કઈ પણ એક રાષ્ટ્ર કરારને ભંગ કરે તે તેને * . માણસને આવવા દેવા ઈચ્છે નહિ અને એવી જ મને દશા
સાચે ચુકાદો આપીને અમલ કરાવી શકે એવી એની ઉપરની " અમેરિકાની રહે એ પણ સ્વાભાવિક છે. બેમાંથી એક દેશ પહેલ
કે સત્તા નથી.. ૩ કરે અને પિતાનાં અણુશરનું વિસર્જન થવા દે ત્યારપછી - અણુવિજ્ઞાન અને અવકાશ સંશોધનનું ક્ષેત્ર દિવસે દિવસે 1. બીજે દેશ કંઈ પણ બહાનું કાઢે, ગલ્લાતલ્લા કરે કે ટકી - વ્યાપક બનતું જાય છે. મહાસત્તાઓને પણ પિતાની જૂની . જાય છે. દુનિયામાં ત્રીજી એવી કોઈ મેટી સત્તા નથી કે જે થઈ ગયેલી સંશોધન પદ્ધતિ અને સામગ્રી નાનાં સાથી રાષ્ટ્રને આ કરારનું પાલન કરવા માટે તેને ફરજ પાડી શકે. એક જ . ખાનગીમાં વેચી દેવામાં હવે કર કે વિશ્વમતને ક્ષોભ બહુ રહ્યો
સમયે બંને દેશમાં સાથે સાથે શસ્ત્રના વિસજનનું રે ! . . .": ( પૃષ્ઠ ૧૦૪ ઉપર ) , ' :: :