________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
૨૦૮
સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી ભારતે પોતાની સકૃિતિક અમિતા પ્રભાવ જેવા અને જેટલા આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે પાડવા ોએ, તેટલા પાડયા નથી. રવતત્ર ચીન માટે એમ નહિ કહી શકાય.
દુશ્મન રાજ્ય કે પ્રજાના ઉત્તમ ગુણા ન પનાવવા જોઇએ એવી માન્યતા સાચી નથી, એ અપનાવવામાં પણ ભયથાને નથી હાર્તા એમ નહિ. ભારત દુનિયાના સૌથી મેટા લેાકશાહી દેશ છે. પરંતુ એને આઝાદીનાં આર ભથી એવી નેતાગીરી સરકારી સ્તરે સાંપડયા કરી કે જેને કારણે વહીવટી તંત્રમાંથી અંગ્રેજી ભાષાને તિલાંજલિ આપી શકાઇ નહિ. એવી જ રીતે ક્રિકેટને બદલે રાષ્ટ્રીય રમતાને જે ગૌરવભયુ સ્થાન અપાવવુ જોઇએ તે પણુ માપી શકાયું નથી.
દુનિયાની અડધા કરતાં વધુ પ્રજાને ક્રિકેટમાં બિલકુલ રસ નથી. કરાડા લેકા દુનિયામાં એવા છે કે જેમણે ક્રિકેટનું નામ સુદ્ધાં સાંભળ્યું નથી, અમેરિકા, રશિયા, જમ'ની ફ્રાન્સ, ઇટલી, ચીન, જાપાન, કારિયા વગેરે દેશમાં ક્રિકેટને જરાપણુ સ્થાન મળ્યું નથી. કુટખેલ, હોકી ખેઝમાલ, ટેબલ ટેનિસ વગેરે રમતા ઉપરાંત જીમખાનામાં દર રમવાની (Indoor) રમતા તથા તરવું, ટાડવુ, કુત્તુ, વજન ઊંચકવું વગેરે પ્રકારની, શરીર કસાય એવી રમતાને મહત્વનું સ્થાન અપાય છે. એથી કુંવાન પ્રજાનું શરીર ધડતર સારુ થાય છે અને એ પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ તરફ્ તેનુ મન આકર્ષાય છે. દેશની શરીર સંપત્તિની દૃષ્ટિએ એ આવશ્યક છે. ભારતના યુવાનેાની શરીર સ ંપત્તિ એકદરે જોઇએ તો જરા પણુ પ્રશ ંસાપાત્ર રહી નથી. ભારત માટે તો બ્યાયમવીરાને વધુ પ્રસિદ્ધિ અપાય અને એ માટે અતરરાજ્ય સ્પર્ધા વગેરે પ્રકારની પ્રોત્સાહક નવી નવી યેાજના એમને માટે ધડાય એ આવશ્યક છે. ભારતની આર્થિક સ્થિતિ નૈાં ઓછી ખર્ચાળ અને ગરીબમાં ગરીબ ધરનિ છેાકર પણ ભાગ લઇ શકે એવી ખેખા, હુતુતુ, આટાપાટા, મલ્લકુસ્તી, લાઠીદાવ, લેઝીમ, ધાગાસન વગેરેને વધુ મહત્ત્વ આપાની જરૂર છે શહેરી નખીરા દ્વારા એનુ જે ગૌરવ બકાડી દેવાયું છે તેને પુનઃ સ્થાપિત કરવાનુ તબ સરકારનું, શાળા-કોલેજોનું, સામાજિક સંસ્થાઓનું છે. રાષ્ટ્રીય ચળવળ વખતે ગાંધીજી અને અન્ય નેતાઓ દ્વારા અખાડા પ્રવૃત્તિને પ્રચાર ખાખા દેશમાં જે વધી ગયા હતા તે આઝાદી પછી તરત એસરી ગયા એ ખેદની વાત છે.
છેલ્લા કેટલાટ સમયથી ટેસ્ટ મેચેનુ પ્રમાણુ ધણુ વધી ગયું છે. ભારતમાં બહુારથી ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યુઝીલેન્ડ, પાકિસ્તાન, વેસ્ટઇન્ડિઝ, શ્રીલંકા વગેરે દેશના ટેસ્ટ મેચ માટે નિમંત્રણ અપાય છે. તેવી જ રીતે ભારતના ખેન્નાડીઓને તે તે દેશમાં ક્રિકેટની ટેસ્ટ મેચા રમવા માટે મોકલવામાં આવે છે.
પાંચ દિવસની ટેસ્ટ મેચ ઉપરાંત એક દિવસની ‘વર્લ્ડ કપ’ માટેની મેચ પણુ હવે રમાવી શરૂ થઈ ગઇ છે. આમ આમ લગભગ જુદી જુદી મેચ મળાને ફકત ભારતના જ સૌથી વધુ દિવસ ક્રિક્રેટ માટે વપરાવા વાગ્યા છે. ફૂટમાલ, ડાકી કે અન્ય રમતા થાડા કલાક માટેની હોય છે. ક્રિકેટ આખા દિવસની મેચ છે. એટલે અન્ય રમતગમતા કરતાં ક્રિકેટ જોવામાં પ્રેક્ષકાના ક્ર કામેન્ટ્રીાં ભળનારાઓમાં લગભગ આખા દિવસ વપરાય છે. તેમ ભારતના બધા નવરા માણુસેને ફુરસદ ક્ર નિર્માતના સમયે જ વપરાય છે એમ હું કહી શકાય. કામના કન્નાકાનો સમય પણ એમાં ઘણા વપરાય છે. કે વેડફાય છે. એ
તા. ૧-૫-૮૭
હકીકત છે.
એક બાજુ લાખા કે કરેડા લેકને આનંદ અનુભવા મળે છે, તે બીજી બાજુએ લાખા કરેડે લેકા દ્વારા કામના જે કિમતી સમયને દુષ્ટય થાય છે તેને હિસાબ મૂકવામાં આવે તા સમગ્ર દેશને સમયની દૃષ્ટિએ લ માટુ નુકસાન થઈ રહ્યુ છે તેમ નિષ્પક્ષ પણે અને પ્રામાણિકપણે વિચારનાર લેકાને લાગ્યા વિના રહેશે નહિ જે ક્રિટના રસિયા ઘેવા કે વ્યસની છે તેને ગળે આ દલીલ ન ઊતરે એ સ્વાભાવિક છે.
ક્રિકેટની મેચ જોવા સાંભળવા લોકોનો જે સમય વપરાય છે. એથી કેટકેટલી આફ્સિાના કામના કલાકો બગડે છે એ તા નિવિવાદ હકીકત છે મેચ રસાકસી ભરી હોય ત્યારે કેટલીક સરકારી કચેરીઓમાં, ખેામાં-લિમિટેડ કંપનીઓની આફ્રિસેસમાં, કારખાનાઓમાં માણુસા ટ્રાન્ઝિટર લઈને ામેન્ટ્રી સાંભળવા એસી જાય છે અને પેાતાના રજરૂપ કાર્યમાં ધ્યાન આપતાં નથી, અથવા નહિ જેવુ જ ધ્યાન આપે છે. શાળા કાલેજોમાં કેટલાય વિદ્યાથી'એ વગ'માં હાજરી આપતા નથી. ચાલુ વગે' કાનમાં ઇપસેાન ભરાવી કમેન્ટ્રી સાંભળવાના પ્રયાસા થાય છે. અભ્યાસના કલાકા બગડે છે, આ રીતે આખા દેશમાં લાખા લેાકેાનાં કેટલા બધા 'મતી કલાકા વેડાઇ જાય છે! ઉપરાંત એથી કામચેરી અને અશિસ્તનું પ્રમાણ વધતુ જાય છે. સરવાળે દેશની નીતિમત્તાનુ ધાણુ, જે બહુ ઊંચું નથી તે પણ ઘણું નીચુ ઊતરે છે, આપણે ક્રિકેટ મેયની પરિસ્થિતિથી કાં વર્ષોંથી એટલા બધા ટેવાઈ ગયા છીએ કે હવે આવી કોઇ ટીકાત્મક વાતનુ બહુ મહત્ત્વ આપણુને સમજાતું નથી, પરંતુ જે દેશમાં એક્સિના કામના કલાકાના પૂરેપૂરા હિસાબ આપવાના રહે છે તેવા પ્રગતિશીલ લેાકાની નજરે તે આપણે ત્યાં ભારે Criminal સમય ઋગાડ થઇ રહ્યો છે એમ લાગ્યા વગર રહેરો નહિ.
ભારતમાં ક્રિકેટ માટેના નાદ, ધેલછા કે ગાંડપણુ પહેલેથી જ વધુ પ્રમાણમાં રહ્યાં છે. છેલ્લા કેટલા સમયથી તે ક્રિકેટને સરકારી પ્રેત્સાહન અતિશય મળતુ રહ્યું છે. પરિણામે ક્રિકેટમાં રસ લેનારની સ ંખ્યા ઉત્તરશત્તર વધતી રહી છે. કેટલીક સંખ્ય તે દેખાદેખીથી, ગમાર ન ગણવાની બીક થી કે વાતના કક વિષય મેળવાની વૃત્તિથી વધતી ગઇ છે. લેડાને રસ પડે છે માટે છપા પણ ક્રિકેટના સમાચારોને હવે વધુ પડતુ મહત્ત્વ. આપર્તા રહ્યો છે. એવુ વધુ પડતું મહત્ત્વ સરકારી કે બિનસરકારી એવાં વિવિધ સ્તરે અપાય છે. તેથી અન્ય રમતગમતાને આડકતરી રીતે ઓછુ પ્રાત્સાહન મળે છે એવુ તે તે ક્ષેત્રેની રમતામાં કે વ્યાયામ પ્રવૃત્તિમાં પડેલા ઘણા વિચારકાને લાગે છે.
જે રમતગમતને રેડિયે, ટી વી., છાપાં સામયિા વગેરે માધમે દ્વારા વધુ પ્રસિદ્ધિ અપાય તેવી રમના તરફ કુરતી રીતે નવેા યુવાનવગ' વધુ આકર્ષાય. અન્ય રમતગમતે વધુ પ્રાધાન્ય ન અપાતું હાવાના કણે એ ક્ષેત્રેમ સારા યુવાને નથી આર્ષાયા એ સરકારને ચાટે ચિંતાને વિષય બનવા જોઇએ. સરકારે પેાતાનાં માધ્યમા દ્વારા અન્ય રમતના શ્રેષ્ઠ ખેાડીઓને વધુ પ્રસિદ્ધિ આપવી જોઇએ. દેશના લાડીલા રમતવીરામાં માત્ર ક્રિકેટવીરા જ નહિ અન્ય ખેલાડીઓને પણ સારું સ્થાન મળે (અનુસધાન પૃષ્ઠા ૨૧૭ ઉપર)
2