Prabuddha Jivan 1979 Year 42 Ank 01 to 16

SR No.: 525964
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1979
Total Pages: 158
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 16 MB

Page 151

તા. ૧૬-૧૨-૭૯
શુદ્ધ જીવન
- નવી કેળવણીના નિર્માતા
ઓછી નથી. ઈન્દિરા ગાંધી સાથે કયારે નહિ ભળી જાય તેનું કહેવાય નહિ, પણ જનસંઘ સંગઠિત પક્ષ રહ્યો છે. તેનામાં એક પણ પંફા પલટો થયો નથી. તેના આગેવાનોએ સંયમ જાળવ્યો છે. જનતા
ગુજરાતમાં નવી કેળવણીના ચીલા પાડનાર ત્રિમૂર્તિમાંના છેલ્લા પક્ષને પરતી સંખ્યામાં બહુમતી મળે તે જગજીવનરામે બેવફા શ્રી હરભાઈનું અવસાન થયું છે. થવાની જરૂર ન રહે અથવા તેને પ્રયત્ન કરે છે, તેને આગેવાન
સ્વરાજ પ્રાપ્તિના મંથનકાળમાં કેળવણીનું ધ્યેય, તેને તરીકે હઠાવવા જોઈએ અને જનસંઘ તથા અન્ય પક્ષો-કોંગ્રેસ-એ,
કાર્યક્રમ, તેની પદ્ધતિઓ મંથન થાય તે સ્વાભાવિક હતું. કાંગડી, રહેલ સમાજવાદી, વિગેરે, તેમ કરી શકે. અત્યારે બીજો કોઈ
ગુરુકુળ, શાંતિનિકેતન, એની બીસેંટની હિંદુ કોલેજ - બધાં આ વિકલ્પ નથી. કેઈપણ સંજોગોમાં જનતા પક્ષ કે તેને કોઈ આગે
મંથનના મેટાં ઉદાહરણ છે. વાન ઈન્દિરા ગાંધી સાથે સીધી કે આડકતરી રીતે સમજતી કે સમાધાન ન જ કરે, એ આપણે જોવું જોઈએ. તેના ઉમેદવારો પાસેથી
| ગુજરાતમાં આનાં બે ઉદાહરણ ગણાશે; એક ભાવનગરનું
દક્ષિણામૂર્તિ અને બીજું ગાંધીજીએ સ્થાપેલ ગુજરાત વિદ્યાપીઠ એવી બાંહેધરી માગવી જોઈએ. જરૂર પડે તો વિરોધ પક્ષ તરીકે
તેમાં પણ દક્ષિણામૂર્તિએ કેળવણીના કાર્યક્રમ અને પદ્ધતિ બાબતમાં બેસે પણ સત્તા મેળવવા આપખુદી બળે સાથે સમાધાન ન જ થાય.
જે નવો ચીલે પાડો તેની ગુજરાતના શિક્ષણ પર અમીટ છાપ લેકશાહી બચાવવાને આ એક જ માર્ગ છે. કોઈ પક્ષ પાસે કાન્તિકારી
પડી. આ કાર્યને ત્રણ ધુરંધરો-નાનાભાઈ, ગિજુભાઈ અને હરભાઈ. આર્થિક કાર્યકમ નથી. બધા સમાજવાદની વાતો કરે છે છતાં ગરીબાઈ, બેકારી, મોંઘવારી, ઓછી કરવા, જે ઝડપી અને મક્કમ પગલા લેવા
ત્રણેએ મળીને શિક્ષણ વ્યવસ્થામાં ભણનારાને કેન્દ્રમાં મૂકવ્ય. જોઈએ તે લેવાની કોઈ પક્ષની તૈયારી જણાતી નથી. સ્થાપિત
હરેક તબકકે શીખનારને કેન્દ્રમાં રાખવાનું વાતાવરણ નિર્માણ કર્યું. હિતે અને મેટા ઉદ્યોગપતિ કે મૂડીદાર, સીધે નહિ હતે. આડકતરી
અને હરભાઈએ ઉમેર્યું - શીખનાર એટલે શીખનારનું મન. રીતે, કદાચ ઈન્દિરા ગાંધીને ટેકો આપશે. અત્યારે આપખુદી શાસન.
કારણ કે વિદ્યા તો મન ગ્રહણ કરે છે, મન તેને અવગણે છે
તજે છે. ભણનારનું મન જે ભણવામાં ન હોય તો તેને ટટ્ટાર બેસાડી માંથી બચવાના વિચાર કરવાનો જ રહે છે. આ પ્રકારની લોકશાહી
કે, પાટિયા સામે તેની આંખ ઠેરાવે તે પણ તે વિદ્યા ગ્રહણ કર. અને આવી ચૂંટણી આપણા દેશને અનુકૂળ છે કે નહિ તે પાયાને નથી. તેનું મન બીજે જ છે. આંખ કાન ખુલ્લાં હોય પણ મન પ્રશ્ન ઉભો થાય છે. અત્યારે તેને વિચાર થઈ શકે તેમ નથી. દેશ અભિમુખ ન હોય તે વિઘા તેને સ્પર્શતી નથી. મોટી કટોકટીમાંથી પસાર થઈ રહ્યો છે. આ કટોકટી માત્ર રાજકીય ' હરભાઈનું યાદગાર પ્રદાન બાળક, કિશાર, યુવક અવસ્થાનહિ, પણ આર્થિક, સામાજીક અને નૈતિક પણ છે. પ્રજાના પિતાના
એમાં મનને વિકાસ કેમ થાય છે, તે વિકાસના અનિવાર્ય કાયદાઓ
છે અને તેને જાણ્યા વિના શિક્ષક થવાનું તે નિરર્થક વ્યાયામ છે, તે ભગીરથ પુરુષાર્થ વિના આ કટોકટી ને પાર કરવી સહેલી નથી.
સિદ્ધ કરાવવાનું હતું. - વર્તમાન ચૂંટણી પુરતું, ઈકોનોમિસ્ટના જે લેખને મેં ઉપર નાનાભાઈ, ગિજુભાઈ બંનેને પણ આ આગ્રહ હતો, પણ * ઉલ્લેખ કર્યો છે, તેમાં અંતે કહ્યું છે તે તાત્કાલિક માર્ગ જણાય છે. મનને વિકાસ, તેની સારી - મીઠી, પ્રાથમિક, વિકસિત, સંસ્કૃત, Last summer, this newspaper endorsed Jagjiwan
વિકૃત અવસ્થાઓ વિષે હરભાઈએ વિગતે લખ્યું, સમજાવ્યું, જરૂર Ram as the least bad leader for India. Given the
પડયે આગ્રહ રાખ્યા. શિક્ષણ - માનસના આ અભ્યાસમાં મેં તેમને debased standards of Indian Politics to-day, he
વિશિષ્ઠ ફાળો, જાતીય અને વિજ્ઞાનનું મહત્વ સમજાવવાને હતે. remains that, inspite of his flirtation with Mrs.
ગિજુભાઈએ જેમ મેંટેસરીને ગુજરાતમાં ઊતર્યો તેમ હરભાઈએ Gandhi, And, for all his failures of courage during
-ક્રોઈડને ગુજરાતમાં આણ્યા. the Emergency, he could be something else too;
-ક્રોઈડની માનસચિકિત્સા પદ્ધતિ કામવૃત્તિને જ બધી પ્રવૃત્તિને the least unreliable bulwa rk in or out of Govern
આધાર માનવાનું તેનું નિદાન, તે વિષે નાના - નાના મતભેદો ment, against a return to autocracy. This is what યુરોપમાં પણ થયા અને છે, તેનાં ચોંકાવનારાં છતાં ચિંતનના મૂળમાં Indian voters must be looking for in an election
જનારા વિધાનનાં અર્થઘટનો વિશે પણ જુદું કહેનારા હતા અને છે, which offers no clear moral choice. Now that Party
પણ વ્યકિતને કે સમાજની સંસ્કૃતિ કે વિકૃતિના મૂળમાં કામવાસlabels and alliances have become all but meaning
નાની ધૃણા, દમન, રૂંધન, તે વિષે કેળવાતી બિનજરૂરી લજજા less, the best a voter can do is to opt for the anti
તેના ઉધ્વીકરણના ઉપાય - આ બધાંએ મહત્વને ભાગ ભજવ્યો છે. Indira candidate with the best prospect of saving
તેમાં –ક્રોઈડ પછીથી કોઈને શંકા નથી રહી. આ પરત્વે –ક્રોઈડ his soul in the inevitable parleys with the devil.
પહેલાંની દુનિયા અને તે પછીની દુનિયામાં મૂળભૂત ફેર પડયે જ છે,
સાંસ્કૃતિક મંથનમાં એની સલાહ પર ધ્યાન દેવાનું સૌ સ્વીકારે છે. ગયા ઉનાળામાં, આ અખબારે જગજીવનરામને ભારતના
હરભાઈને ફાળે -ફ્રોઈડની આ વાત સમજાવવાને છે. સૌથી ઓછા અવગુણી નેતા તરીકે ગણાવ્યા હતા. ભારતીય રાજ
તેમનાં બધાં અર્થઘટનો કે વિધાને કે આગ્રહ સાથે પૂરા સંમત કારણનાં ધોરણોની જે અધોગતિ થઈ છે એમાં શ્રીમતી ગાંધી થવાની જરૂર નથી. કોઈ પણ નવા વિચાર કે હિલચાલમાં અતિશયતા. સાથે મળવાના એનાં પ્રયાસે છતાં યે, તેઓ આવા હોય જ છે. તેવું તેમાં પણ નીકળે, પણ તેમને અર્બ આપવાનું નેતા તે રહે જ છે. કટેકટી દરમિયાન તેઓ હિંમત બતાવી શકયા
કારણ એ છે કે, એમણે આ અશ્ય ઈમારતને દરવાજો તોડ;
કામવાસનાના મનોવિજ્ઞાનના અભ્યાસે એમને અનેક યુવક નહોતા છતાં યે તેઓ સરકારની બહાર કે અંદર એક હથ્થુ
યુવતીઓના વિશ્વાસપાત્ર માર્ગદર્શક અને મિત્ર બનાવ્યા હતા. સત્તાને પુન: આવતી અટકાવી શકે એવું પ્રતિરોધક બળ આવું સદભાગ્ય કોઈને જ સાંપડે છે. તેઓ બની શકે તેમ છે. આ વખતની ચૂંટણીમાં ભારતીય આ અભ્યાસે જ એમને તન્દુરસ્તીના કેળવણીશાસ્ત્રી બનાવેલા. મતદારને કોઈ સ્પષ્ટ નૈતિક પસંદગી કરવાનું મળી શકે તેમ નથી.
હરભાઈ પાસે સૌ નિર્ભયતાથી જઈ શકતું.
દિલ ખેલીને વાત કરી શકતું અને કાંઈક ને કાંઈક આશ્વાસન એટલે તેઓ પણ આ ચૂંટણીમાં આટલી જ અપેક્ષા રાખતો હશે. મેળવી શકતું . અત્યારે પક્ષ અને જોડાણ લગભગ અર્થહીન બની ગયાં છે. ત્યારે તેમની પાસે જનારાને અનુભવ હતો કે, નિરુત્સાહ - નિરાશા મતદારો સાથેના અનિવાર્ય મુકાબલામાં પોતાને બચાવવા માટે તેમની જોડે વાત કર્યા પછી ઓછાં થઈ જતાં. ઈન્દિરા વિરોધી ઉમેદવારને જ વધુમાં વધુ પસંદ કરી શકે તેમ છે.'
અને જીવનમાં રોટલા કે રહેઠાણ કરતાં યે મોટી જરૂર સૌને
ઉત્સાહ અને આશાના સધિયારાની છે. આ ચિત્ર ઘણું નિરાશાજનક લાગે તેવું છે. દેશની એકતા હરભાઈમાં તે મોટા પ્રમાણમાં હતાં અને તે મેટા પ્રમાણમાં અને સલામતી ભયમાં છે. પ્રજાની પોતાની જાગૃતિ અને પુર પાર્થ આપી શકતા. સિવાય બીજો કોઈ માર્ગ નથી.
એમના આ ગુણોનું સ્મરણ - રટણ શિક્ષકજગતને ખપનું છે, .
અને તે જ તેમને સાચી અંજલિ ગણાશે. ૧૧-૧૨-૭૯ ચીમનલાલ ચકુભાઈ
મનુભાઈ પંચોલી “દર્શક'