Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 74

0
૨૩૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૪-૭૫
નૈતિક મૂલ્યાના પુનરુત્થાન દ્વારા ભગવાન મહાવીરને સાચી અંજલિ
ભગવાન મહાવીરને ૨૫૦૦મા નિર્વાણ-મહાત્સવ જે રીતે આજે દેશભરમાં ઊજવાઈ રહ્યો છે તે ખૂબ ગૌરવની વાત છે; પરંતુ આ ઉજવણીનું ખરું સાર્થકય બહાર આયોજિત થતા વિવિધ કાર્યક્રમામાં છે તે કરતાં વિશેષ, પગલે પગલે જીવાતા આપણા જીવનમાં છે. જાગૃતિનું આવું સત્ય સૌ કોઈમાં ન રાંભવી શકે, પરંતુ મનુ" તરીકે સારા સદ્ગુણી બનવાની વાત એટલી અઘરી નથી, મહાન બનવાનું સૌને માટે નિર્માણ થયેલું હોતું નથી. એમ જો હત તે જે અનુભવા અને બાહ્ય બળેથી પ્રેરિત થઈ એક સામાન્ય માણસમાંથી જે વિરલ કોટિએ મહાપુરુષ। પહોંચ્યા છે એ અનુભવામાંથી આપણે પણ પસાર થતા જ હોઈએ છીએ, પરંતુ એથી આપણી જીવનદિશા ધરમૂળથી બદલાતી નથી. રોગ અને મૃત્યુની દુનિયામાં રહેવા છતાં એક ડૅાકટર સામાન્ય જીવનસ્તરથી આગળ આવી શકતા નથી. સ્મશાનભૂમિની બાજુમાં જ વસતા લોકો રાતદિવસ જીવનની આ નશ્વર લીલા નિહાળતાં હાવા છતાં એમના જીવનને ઢાંચો એના એ જ રહે છે. રોગ, મૃત્યુ અને ઘડપણની યાતનાને આપણે પણ જાણીએ - જોઈએ છીએ, પરંતુ અનેકવારનું આપણુ આ દર્શન મહાભિનિષ્ક્રમણની મહાન પળ – આંતરપરિવર્તનની કોઈ પ્રક્રિયામાં પલટાઈ શકતું નથી. જેને માટે મહાન ભાવિ સર્જાયું હાય છે તેને ‘તેજીને એક ટકોરો’ એમ એકાદ નિમિત્ત પણ કોઈ વેળા બસ થઈ પડે છે. પશુઓના પેાકાર સાંભળી નેમનાથ પરણ્યા વિના પાછા ચાલી ગયા! કલિંગના ઘેર હત્યાકાંડે સર્જેલા વિનાશે સમ્રાટ અશોકને શસ્રો છેાડાવી ધર્માત્મા બનાવ્યા, પત્નીની એકમાત્ર તીખી ટકોર “અસ્થિ ચર્મ મમ દેહંમે, તમે જૈસી પ્રીતિ, તૈસી હૈાત શ્રી રામમે .......” થી જાગૃત બની જઈ તુલસીદાસે (એક મત સુરદાસ હેવાને છે.) સંસાર તરક્ પીઠ ફેરવી પરમપદની પ્રાપ્તિ કરી, ગાંધીજી સાથે ‘હરિશ્ચન્દ્ર’ નાટક જોનારા તે અનેક હશે; પરંતુ હરિશ્ચન્દ્રની સત્યનિષ્ઠાથી પ્રભાવિત ગળગળા બની જઈ જીવનની સમૂળી ક્રાન્તિ તરફ પરંભ કરનાર કેવળ ગાંધીજી જ નીકળ્યા; નૈતિક ભૂલાને પશ્ચાત્તાપ આપણને પણ ઘણીવાર થાય છે; પરંતુ ગાંધીજીને માટે એ પસ્તાવા ‘વિપુલ ઝરણુ’બની જઈ જે પ્રવાહમાં પલટાયા તેણે જગતને એક મહાપુરુષની ભેટ આપી માનવજીવનને નવા જ વળાંક આપ્યો.
આધ્યાત્મિક ભાવિનું નિર્માણ દઢ નૈતિક પાયા પર જ થતું હાઈ નીતિમત્તા વ્યકિતના જીવનવિકાસ માટે ઘણી અગત્યની અને અનિવાર્ય વસ્તુ બની રહે છે. અને વ્યકિત પર સમષ્ટિની સુખશાન્તિ ને આબાદી હમેશાં આધારિત હાય છે, એ જોતાં રાત્ત્વશીલ, આચારવિચારની ઉચતાથી સમૃદ્ધ, નીતિનિયમેટનું પાલન કરનાર માનવસમૂહના વિસ્તરણ પર જ સમાજજીવનના સાચા ઉઠાવ આવી શકે છે. નૈતિક મૂલ્યોના સ્વીકાર પર જ માણસની બુદ્ધિએ સાધેલી પ્રગતિ દીપી નીકળે છે તથા ભૌતિક સંસ્કૃતિ સાર્થક અને સુખ આપનારી બની રહે છે.
ભૌતિક જીવન નશ્વર હાવા છતાં આપણે તેને નકારી શકતા નથી; જરા જેટલી પણ ઉપેક્ષા કરી શકતા નથી. કારણ કે ભૌતિક યા સ્કૂલ જીવનની ઉચ્ચતા, સમજ, જાણકારી, અનુભવ, વલેાકન, ચિંતન, જ્ઞાનવિજ્ઞાન અને અનેક વ્યવહાગમાંથી જ આપણને વધુ શુભ અને સુંદર જીવનની ચાવી મળી આવે છે. ભૌતિક જીવનમાંથી પસાર થઈને જ આપણે તેનાથી અતિ પર એવા વિશાળ શ્રેષ્ઠતમ જીવન તરફ - ચેતનાની એક એકથી ચડિયાતી, વધુ ને વધુ પૂર્ણ એવી ભૂમિકા પ્રતિ – ગતિ કરી શકતા હાઈ આપણું
આ જીવન ઘણું કિમતી માધ્યમ બની રહે છે. આટલા બધા જેન પર આધાર છે એ જીવત જો પાપ, છળકપટ, દંભ, દુરાચાર,
અસત્ય, ન્યાય અને તરેહતરેહના ભ્રષ્ટાચારથી દૂષિત ગંદુ બની ગયેલું હોય તે વ્યકિતગત ઉચ્ચ વિકાસ માટે જરા જેટલેા પણ અવકાશ રહેતે। નથી, તેમ જ સામૂહિક જીવનની પણ કોઈ આબાદી કે સુખશાન્તિ ટકી શકતાં નથી.
આ રીતે નીતિનિયમોનું પાલન આપણા બાહ્ય અને ચાંતરિક - રશૂળ અને સૂક્ષ્મ - વિકાસ માટે અત્યંત જરૂરી બની રહે છે. નીતિનિયમોના પાલન પર જ આપણા જીવનવ્યવહારો વ્યવસ્થિત રહી શકે છે, અરસપરસના સંબંધા ટકી શકે છે, સૌની સુખસલામતી અને વિશ્વાસનું વાતાવરણ જળવાઈ રહે છે, એટલું જ નહિ મનુષ્યેતર સૃષ્ટિ - પશુ, પંખી અને પ્રાણીએ - સૌ જીવા આ ધરતી પર સુખશાન્તિથી વિચરી શકે છે. કુદરત અને માનવજીવન વચ્ચેનું સંતુલન તે જ શકય બને છે.
આટલા બધા જરૂરી તત્ત્વને આજે જે રીતે ડગલે ને પગલે ભયંકર હ્રાસ થઈ રહ્યો છે તેણે જીવનને કટોકટીમાં મૂકી પારાવાર જટિલતા સર્જે છે. આપણા ઘાર નૈતિક અધ:પતનને કારણે જે સમસ્યા આપણી સામે ઊભી થઈ છે તેના ઉકેલ કરવા જતાં બાર બાંધ ત્યાં તેર તૂટે એવી દશા આજે આપણે ભેગવી રહ્યા છીએ. પ્રામાણિકતા અને સત્યનિષ્ઠાના અભાવ એ આનું દીવા જેવું સ્પષ્ટ કારણ છે. કોઈ પણ પ્રશ્નના ઉકેલમાં સત્તામૂળ, ધનબળ, બુદ્ધિબળ, વિદ્યાબળ, શરીરબળ કે બીજા ગશે તે માગે આપણે અખત્યાર કરીએ, પરંતુ આ બધાની પાછળ નૈતિક ળ ન હેાય, ચારિત્ર્ય-નું પીઠબળ ન હોય તે તેનું કોઈ જ સ્થાયી અને સફળ પરિણામ આવી શકતું નથી. નૈતિક મૂલ્યોનો અભાવ એ હરેક ક્ષેત્રના અને હરેક સ્તરના માણસ - નાનાંને મેટાં સૌ માટે જાણે સાવ સામાન્ય વસ્તુ બની ગઈ છે. અકબર-બિરબલની એક વાર્તા અહીં ખૂબ યાદ કરવા જેવી છે. એકવાર અકબરને પ્રજાના માનસની ચકાસણી કરવાનું મન થયું. બિરબલે માર્ગ બતાવ્યો: ‘નગરમાં ઢાંઢેરો પિટાવી જાહેર કરો કે ઘરદીઠ એક લેટો દૂધ ગામના કૂવામાં સૌએ રાતના સમયે આવીને રેડી જવું.' બાદશાહના આદેશ સાંભળી એક પ્રજાજનને વિચાર આવ્યો કે નગરા આટલા બધા લોકો કૂવામાં દૂધ નાખશે તેમાં જો પાતે એક લેાટા પાણા ધબકાવી દેશે તો કયાં કોઈને ખબર પડવાની હતી કે કયું એવું બગડી જવાનું હતુ? ખૂબીની વાત એ બની કે આવા મેલા વિચાર બધાના મનમાં આવ્યો ને બધાએ જ કૂવામાં લોટો પાણી પધરાવ્યું! સવાર થતાં બાદશાહ અને બિરબલ પરિણામ જોવા ગયા. આખો કૂવા દૂધને બદલે નર્યા પાણીથી છલકાઈ ગયા હતા! આપણી વર્તમાન મનોદશાને સમજવા આ કથા પર્યાપ્ત થઈ પડે તેમ છે.
વ્યકિતગત અનીતિના જંગી સરવાળાથી સામૂહિક જીવનને કેટલી હદ સુધી ક્ષતિ પોંચે છે એની કલ્પના કરવા જેટલી પણ જાણે આજે માણસમાં શકિત નથી રહી, ખેદની વાત પાછી એ છે કે આવી મનોદશા સાથે આપણે મહાપુરુષાના જીવનપ્રસંગાની મોટી મોટી યોજનાઓ દ્રારા ઉજવણી કરીએ છીએ !
ભગવાન મહાવીરના ૨૫૦૦મા નિર્વાણ પ્રસંગે પરિસંવાદ, પ્રદર્શન, રેડિયો-ટી. વી. પરના ખાસ કાર્યક્રમો, લોકકલ્યાણની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ, ધ્વજ, ચાંદીના સિક્કા, પ્રવચન વગેરે દ્વારા તેમને અંજલિ આપવાનું જે મૂલ્ય છે એ કરતાં અનેકગણું મૂલ્ય આપણે નીતિમાન બનવા તરફ કદમ ઉઠાવીએ એમાં છે. નહિતર પછી આપણા પગ કાદવમાં ખરડાયેલા રાખીને સ્વચ્છતાની સુફિયાણી વાતા કરવા જેવી આ ઉજવણી દયાજનક રીતે ઉપહાસને પાત્ર શારદાબેન બાબુભાઈ શાહ
બની રહેશે.
માલિક શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંઘ, મુદ્રક અને પ્રકાશક: શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ. પ્રકાશન સ્થળ: ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ, શું.ઈ- ૪ મુદ્રણસ્થાન: ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કોટ-મુંબઈ-૧
ટે. નં. ૩૫૦૨૯૬