Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 65

Reg. No. MH; by >outh 54 Licence No. : 37
પ્રબુદ્ધ જૈત'નુ નવસંસ્કરણ વર્ષ ૩૬ : અંક: ૨૩
प्रजुद्ध भवन અબુ
મુંબઇ, ૧ એપ્રિલ ૧૯૭૫, મૉંગળવાર વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧૦, પરદેશ માટે શિલિંગ : ૨૨
તંત્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહે
ચૂંટણી પદ્ધતિ અને નિયમમાં સુધારા
“સ્વચ્છ અને મુકત ચૂંટણી⟩લાકશાહીના પાયા છે. ચૂંટણીનું પરિણામ લેાકોની ઈચ્છાનું પ્રતિબિમ્બ હોવું જોઈએ. અત્યારે લોકોને ચૂંટણીમાંથી વિશ્વાસ ઊડી ગયા છે. ભ્રષ્ટાચાર અને ગેરરીતિઓથી ચૂંટણીને ગંદવાડ ખદબદે છે. ચૂંટણી પદ્ધતિ અને નિયમેામાં ઘણા ફેરફારોની જરૂર છે. સંપૂર્ણ શુદ્ધ ચૂંટણી આદર્શ જ રહેવાના, પણ તેને ઘણે દરજજે શુદ્ધ બનાવી શકાય તેવું છે અને તે વિના વિલંબે કરવું જોઈએ.
સાંસદે એક સમિતિ નીમી હતી જેણે કેટલીક ભલામણા કરી છે, પણ તેનો અમલ થયા નથી. દરેક સમાન્ય ચૂંટણી પછી, ચૂંટણી પંચ પેાતાના અહેવાલમાં ભલામણ કરે છે, તે પ્રત્યે પણ દુર્લા થયું છે. જયપ્રકાશે જસ્ટિસ તરકુંડેના પ્રમુખપદે એક સમિતિ નીમી હતી જેના અહેવાલ એક મહિના પહેલાં પ્રકટ થયા છે. તેમાં ઘણી ઉપયોગી સૂચનાઓ કરી છે. સરકારે પણ જાહેર કર્યું છે મેં સરકાર આ બાબત સર્વપક્ષીય પરિષદ બોલાવવા ઈચ્છે છે, પણ હજી સુધી કાંઈ પગલાં લીધાં નથી. એક વર્ષ પછી સામાન્ય ચૂંટણી આવે તે પહેલાં જરૂરી ફેરફાર નહિ થાય તો લોકોના અસંતોષ વધશે અને શાસક પક્ષ સત્તા ઉપર યેનકેન પ્રકારેણ ચોંટી રહેવા ઈચ્છે છે તે માન્યતા દૃઢ થશે.
આ વિષય બહુ વિશાળ છે, મતદાર યાદી તૈયાર કરવી ત્યાંથી માંડી, ચૂંટણી અરજીઓના નિકાલ કરવા સુધીના દરેક પગલામાં નાના મોટા ફેરફારીની જરૂર છે. અહીં મુખ્ય મુદ્દાઓના સંક્ષેપમાં ઉલ્લેખ કરીશ. લોકોએ ગંભીરપણે આ બાબત વિચારવી જોઈએ અને તેની મુકત ચર્ચા
થવી જોઈએ.
આપણે ત્યાં ચૂંટણી પદ્ધતિના પ્રબંધ બંધારણમાં થયા છે અને ચૂંટણી નિયમો, રિપ્રેઝન્ટેશન ઓફ પીપલ્સ એકટમાં આપ્યા છે.
આપણે બ્રિટિશ પદ્ધતિ સ્વીકારી છે જેમાં વડા પ્રધાન અને મંત્રીમંડળ લેાકસભાને જવાબદાર છે. અમેરિકન પ્રેસિડન્ટ પદ્ધતિ, 'સમજણપૂર્વક આપણે સ્વીકારી નથી. બંધારણ સભામાં આ વિષયે લંબાણ ચર્ચા થઈ હતી. અમેરિકામાં નિકસનના અનુભવ પછી, પ્રેસિડન્ટ પદ્ધતિની હિમાયત કોઈ કરતું હાય તાય હવે નહિ કરે.
શ્રી મુંબઇ જૈન યુવક સંઘનું પાક્ષિક:મુખપત્ર છૂટક નલ ૫૦ પૈસા
આપણે પુખ્ત વય મ તાધિકાર સ્વીકાર્યો છે. આ વિષે પણ બંધારણસભામાં વિસ્તારથી ચર્ચા થઈ હતી અને ઈરાદાપૂર્વક આ જોખમ લીધું છે. કેટલાય લોકો હજી એવા છે જે માને છે કે આ મેાટી ભૂલ થઈ છે. થોડા દિવસ પહેલાં એક મિત્રે આ બાબત મને લાંબી નોંધ માકલી છે, જેમાં ભારપૂર્વક મર્યાદિત મતાધિકારની હિમાયત કરી છે. શિક્ષણ અને મિલકતના ધોરણે મતાધિકારમર્યાદિત કરવાનીસૂચના છે, જેથી “જવાબદાર” વ્યકિતઓ મતાધિકાર ભાગવે અને ઝૂંપડપટ્ટીવાળાકે ફ ટપાથ પર સૂઈ રહેનારા બિનજવાબદારીથી મતઃધિકાર ભાગવી દેશના તંત્રને ખાડે ન નાખે, શિક્ષિત અથવા મિલકત ધરાવતા લેાકો વધારે જવાબદારીપૂર્વક લોકહિતમાં પોતાના મતાધિકારનો અમલ કરશે એ ભ્રમ છે. ૨૫ વર્ષના અનુભવે - બતાવ્યું છે કે આમજનતામાં મૂકેલ વિશ્વાસ અસ્થાને ન હતા. પણ આ હવે ચર્ચાના વિષય નથી. મતાધિકાર મર્યાદિત કરવા હવે શક્ય નથી. બંધારણમાં આવે
પાયાના ફેરફાર કરવાની કોઈ રાજકીય પક્ષ હિંમત કરી શકે તેમ નથી.
આપણે ત્યાં ધારાસભા અને લાકસભા માટે પ્રત્યક્ષ અથવા સીડાયરેકટ – મતદાન છે. આનું મતદાન પ્રમાણમાં વધારે ખરચાળ રહે છે. લેજિસ્લેટિવ કાઉન્સિલ અને રાજસભા માટે પરીક્ષ~~ઈનડાયરેકટમતદાન છે. કેટલાક લોકો માને છે કે પ્રત્યક્ષા મતદાન માત્ર નીચેના સ્તરે રાખવું અને ત્યાર પછી ઉત્તરોત્તર પરીક્ષા મતદાનરાખવું ગ્રામ પંચાયતો, તાલુકા અને જિલ્લા પંચાયતા, મ્યુનિસિપાલિટી વગેરેમાં સીધું મતદાન હૈાય અને ધારાસભા, લાકસભા માટે પરોક્ષ મતદાન હોય તો ખર્ચ ઘટે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે પક્ષ મતદાન છે. અમેરિકન પ્રેસિડન્ટની ચૂંટણી સીધા મતદાનથી થાય છે. બન્ને પદ્ધતિના લાભ-ગેરલાભ છે. મતદાર મંડળ જેટલું નાનું તેટલે દરજજે લાંચરુશવત, દબાણ વગેરેને અવકાશ વધારે, It is easier to manipulate small constituencies. સાવિયેટ પદ્ધતિ માટે ભાગે પરોક્ષ મતદાનની છે. આપણા જેવા મેટા દેશ માટે કેટલેક દરજજે પક્ષ મતદાન આવકાર દાયક થઈ પડે એમ હું માનું છું. ધારાસભા સુધી પ્રત્યક્ષા મતદાન રહે અને લેાકસભા પરોક્ષ મતદાનથી થાય તે ખોટું નથી. અત્યારે લેકસભાની એક બેઠક માટે લાખો રૂપિયાનું ખર્ચ થાય છે, ઉમેદવારને અને રાજ્યને, લેાકસભાનું મતદાર મંડળ માત્ર ધારાસભા પૂરતું મર્યાદિત ન રાખતાં, પંચાયતો, મ્યુનિસિપાલિટીઓ વગેરેને પણ તેમાં અવકાશ અપત્ય, આ મુદ્દો વિચારવા જેવા છે.
આપણા બંધારણ મુજબ એક વ્યકિતને એક મત છે, જે કોઈ પણ ઉમેદવારને આપી શકે અને તે મત તે ઉમેદવાર માટે જ ગણાય. one single non-transferable vote. પરિણામે, કોઈ રાજકીય પા ઓછા મતે વધુ બેઠકો મેળવે છે. પ્રજામતની એટલે દરજજે વિકૃતિ થાય છે. મતદાન અને બેઠકોનું પ્રમાણ સરખું રહેતું નથી. voteseat ratio is distorted. વિરોધ પક્ષો વારંવાર સકારણ ફરિયાદ કરે છે કે કોંગ્રસને કોઈ ચૂંટણીમાં ૫૦ ટકા મત મળ્યા નથી છતાં વધારે બેઠકો લઈ જાય છે. કોઈ કેઈ રાજ્યમાં બીજા પક્ષો વિષે પણ આવું બન્યું છે. ઈગ્લાંડમાં પણ આમ થાય છે. આ અનિષ્ટના ઉપાય તરીકે સપ્રમાણ મતદાન – Proportional Representationની ભલામણ થાય છે. સપ્રમાણ મતદાનના પણ ઘણા પ્રકારો છે. જુદા જુદાદેશામાં તેના પ્રયોગ થયા છે. તેવી પદ્ધતિના લાભ- ગેરલાભ જાણીતા છે. આ પદ્ધતિના મુખ્ય ગેરલાભ મતનું વિભાજન થઈ જાય અને કોઈ પક્ષા ને સ્પષ્ટ બહુમતી ન મળે અથવા ઘણા પક્ષો થઈ જાય અને રાજ્યતંત્ર અસ્થિર થાય. ખાસ કરી આપણા જેવા મેટા દેશમાં જયાં કેમ, જાતિ, ધર્મ, શાતિ વગેરે વિભાજક બળા છે, ત્યાં અસ્થિરતાના વધારે ભય છે, છતાં, કાંઈક ફેરફાર કરવાની જરૂર તો છે ન કે જેથી પ્રજામતની ગંભીર વિકૃતિ ન થાય અને લાક પ્રતિનિધિત્વ બનતાં સુધી સપ્રમાણ રહે. તારકુંડે સમિતિએ આ બાબત ઊંડી વિચારણા કરી પણ કોઈ સ્પષ્ટ નિર્ણય કરી શકયા નથી. છેવટે એમ ભલામણ