Prabuddha Jivan 1975 Year 36 Ank 17 to 24

SR No.: 525960
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1975
Total Pages: 86
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 8 MB

Page 32

૧૯૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
તો. ૧૬-૨-૭
પત્રકાર કાયદેસર પગલાં લઈ શકે છે. પ્રેસ કાઉન્સિલ ઔદ્યોગિક અદાલત નથી. તેમ છતાં પ્રેસ કાઉન્સિલે તપાસ કરવાનો નિર્ણય કર્યો. તેથી મી. બિરલાએ દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં રીટ પીટીશન કરી પ્રેસ કોઉન્સિલને તપાસ કરતા અટકાવવા મનાઈ હુકમ માગ્યો છે. હાઈકોટે વચગાળાનો હુકમ એટલે કર્યો છે કે પ્રેસ કાઉન્સિલ તપાસ ચાલુ રાખે પણ રીટ પીટીશનનો નિકાલ ન થાય ત્યાં સુધી કોઈ નિર્ણય જાહેર ન કરે અને ત્યાં સુધી મી. વરગીઝ તંત્રી તરીકે ચાલુ રહે.
આ કેસમાં ઘણા મહત્ત્વના મુદ્દાઓ સમાયા છે, તેને રાજકીય સ્વરૂપ અપાયું છે તેથી વધારે વિવાદાસ્પદ બન્યો છે. કેટલાય તંત્રીને વર્તમાનપત્રોના માલિકોએ છૂટા કર્યા છે. તેમાં વર્તમાનપત્રની સ્વતંત્રતા અથવા તંત્રીની સ્વતંત્રતાને મુદ્દો કોઈએ ઉઠાવ્યો નથી. કાયદામાં એટલી જ જોગવાઈ છે કે તંત્રીને છૂટા કરવા છ મહિનાની નેટિસ આપવી પડે. મી. વરગીઝે શાસનની કરી ટીકા કરી છે તેથી તેમને છૂટા કરવામાં આવે છે માટે વર્તમાનપત્રની સ્વતંત્રતા અને તંત્રીની સ્વતંત્રતા જોખમાય છે એ આરોપ મૂકાયો છે. પત્રકાર તરીકે મી. વરગીઝની લાયકાત વિશે મતભેદ નથી. મી. બિરલાએ વરગીઝને છૂટા કરવાના કોઈ કારણો આપ્યા નથી, કારણે આપવાની કોઈ ફરજ નથી. તેમના પત્રવ્યવારમાં શું છે તે જાયું નથી. આ પત્રવ્યવહાર ખાનગી રીતે પ્રેસ કાઉન્સિલ અને હાઈ કોર્ટને અપાયો છે.
આ કેસ વર્તમાનપત્રો, તેના સંચાલકો અને તંત્રીઓ, કદાચ બીજા પત્રકારો માટે પણ, મહત્ત્વના મુદાઓ ઉપસ્થિત કરે છે. દિલહી હાઈકોર્ટ એમ ઠરાવે છે કે આ બાબત પ્રેસ કાઉન્સિલના હકુમતની બહાર છે તે વાતને ત્યાંથી અંત આવે છે. હાઈકોર્ટ પાસે પ્રેસ કાઉન્સિલના અધિકાર પૂરતો જ મુદે છે. પ્રેસ કાઉન્સિલને અધિકાર છે એમ ઠરાવે તે પ્રેસ કાઉન્સિલને નિર્ણય ઘણો અગત્યને થઈ પડે. પ્રેસ કાઉન્સિલ વરગીઝને મંત્રી તરીકે ચાલુ રાખવા હુકમ કરી શકતી નથી. વધુમાં વધુ બિરલાને ચેતવણી આપે, ઠપકો આપે અથવા તેના પગલાને વખોડી કાઢે. પ્રેસ કાઉન્સિલને નિર્ણય બિરલાને બંધનકર્તા નથી. પ્રેસ કાઉન્સિલ સોવો સભિપ્રાય વ્યકત કરે કે સરકારના દબાણથી બિરલાએ આ પગલું ભર્યું છે તે સરકારની પ્રતિષ્ઠાને ધક્કો પહોંચે. બિરલાએ પિતાના આર્થિક હિતોના રક્ષણ માટે અથવા મનસ્વીપણે આવું પગલું લીધું છે એવો અભિપ્રાય આપે તે બિરલાની પ્રતિષ્ઠાને ધક્કો પહોંચે. કદાચ, વરગીઝે પછી કોઈ કાયદેસરના પગલાં લેવા હોય તે આવો અભિપ્રાય તેને મદદરૂપ થાય. પ્રેસ કાઉન્સિલને કરેલી ફરિયાદો વરગીઝને તંત્રી તરીકે ચાલુ રખાવાના ઈરાદા કરતાં સરકાર અથવા બિરલાને ઉઘાડા પાડવાને એમાં ઇરાદો વધારે હોય તેમ લાગે છે. : ", ' આ બાબત પ્રેસ કાઉન્સિલ સમક્ષ હોવાથી તેની વિગતથી ચર્ચા નથી કરતો. પણ મુખ્ય મુદ્દાઓના સંપમાં નિર્દેશ કરું છું. . . . વર્તમાનપત્રની સ્વતંત્રતા અને તંત્રીની સ્વતંત્રતા બે જુદી વસ્તુ છે. તંત્રીની બદલી કરવાથી વર્તમાનપત્રની સ્વતંત્રતા જોખમાતી નથી. સરકારી દખલગીરી કે નિયંત્રણ હોય તે વર્તમાનપત્રની રેવતંત્રતા જોખમાય છે. તંત્રીની સ્વતંત્રતાને મર્યાદા છે. પત્રના સંચાલકોને પત્રની નીતિ નક્કી કરવાનો અધિકાર છે. તે નીતિની મર્યાદામાં રહી તંત્રીએ પત્રનું સંચાલન કરવાનું રહે છે. તંત્રીના રોજેરોજના કામમાં દખલગીરી ન કરાય, તંત્રીનું સ્થાન ઘણુંઅગત્યનું છે. એક સમય એવો હતો કે પત્રની પ્રતિષ્ઠા, કોણ તંત્રી છે તેના ઉપર આધાર રાખતી. અત્યારે કયા પત્રને કોણે તંત્રી છે તે જાણવાની કોઈ પરવા કરતું નથી. કેટલાક પત્રના માલકોને ચક્કસ નીતિ હોતી નથી. વર્તમાનપત્ર ધંધાદારી રીતે ચલાવે અને
વધુમાં વધુ નફો મેળવવો એટલું જ ધ્યેય હેય. રાજકીય પક્ષેના પત્રોને ચક્કસ નીતિ હોય છે. પોતાના પક્ષની નીતિના પ્રચાર અર્થે પત્રો ચલાવતા હોય છે. ઉદ્યોગપતિ પોતાના હિત જુએ તે સ્વાભાવિક છે. કેટલાક વર્તમાનપત્રો પબ્લીક ટ્રસ્ટ હોય છે અને રાષ્ટ્રહિતની દષ્ટિ જ તેની નીતિ હોય છે. આ શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. તેમાં પણ સ્પષ્ટ નીતિ છે. પત્રની નીતિ ઉપર સંચાલકને કોઈ કાબુ ન હોય તો આર્થિક જોખમ ખેડી પત્ર ચલાવવું શા માટે? અથવા કોઈ તંત્રી, પત્રના માલેકની નીતિ વિરુદ્ધ પત્ર ચલાવે તે માલેક કેમ નિભાવી લે? તંત્રીને પણ પોતાની મોટી જવાબદારી છે. તેની વફાદારી સમગ્રપણે પ્રજા પ્રત્યે હોવી જોઈએ. કેઈ માલેક રાષ્ટ્રહિત વિરદ્ધ પ્રચાર કરવા ઈચ્છે અને તંત્રીના અંતરાત્માને તે ન રુચે તો તેણે છુટા થવું જોઈએ. તંત્રી લેકશિક્ષક છે. વર્તમાનપત્રો લેકમત ઘડવામાં બહુ મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. કાયદાની મર્યાદામાં રહી, દરેક નાગરિકને પોતાના મતપ્રચારને અધિકાર છે. વર્તમાનપત્રમાં બે મુખ્ય બાબત રહેલી છે. સમાચાર અને અભિપ્રાય. સમાચારની બાબતમાં પૂરી તટસ્થતા અને પ્રમાણિકતા હોવી જોઈએ. ખોટા અથવા વિકૃત સમાચાર આપી ન શકાય. અભિપ્રાય જુદી બાબત છે. વાચકે અભિપ્રાય સ્વીકારવો કે નહિ તેની મરજીની વાત છે. કોઈ તંત્રીને ફરજિયાત પત્રના માલેક ઉપર લાદી ન શકાય. તંત્રી અને માલેક વચ્ચે પરસ્પર વિશ્વાસ હોવો જોઈએ. માલેકની સ્વતંત્રતા તે પણ વર્તમાનપત્રની સ્વતંત્રતાનું અંગ છે. બિરલાએ સરકારના દબાણથી કે પોતાના હિતની દષ્ટિથી સ્વેચ્છાએ આ પગલું લીધું હોય. સરકારના દબાણથી કર્યું હોય તે ખેટું છે અને વર્તમાન પત્રની સ્વતંત્રતાને બાધક છે એમ કહી શકાય. ગમે તે કારણ હોય, પણ પત્રના માલેકની નીતિ કે ઈચ્છા વિરુદ્ધ પત્રનું સંચાલન ફરજિયાત કરાવવું તેમાં વર્તમાનપત્રની સ્વતંત્રતા નથી. આવા ઘણા મહત્વના મુદ્દાઓ કેસમાં સમાયેલ છે. વરગીઝ–બીરલા પત્રવ્યવહાર પ્રકટ થાય તે સાચી હકીકતે બહાર આવે અને આ વિવાદ ઉપર વધારે પ્રકાશ પડે. દિલ્હી હાઈકોર્ટ અને પ્રેસ કાઉન્સિલના નિર્ણય પછી વિશેષ વિચારવાનું પ્રાપ્ત થશે. ૧૪-૨-૭પ
ચીમનલાલ ચકુભાઈ. વિપશ્યના સાધના શિબિર વિપશ્યના સાધના એ ચિત્ત શુદ્ધિકરણની સાધના છે. ભારતમાં જદે જુદે રથળે શ્રી સત્યનારાયણ ગોએન્કા આ વિપશ્યના સાધના શિબિર યોજે છે. તેમણે આ સાધન બ્રહ્મદેશમાં પ્રાપ્ત કરી હતી અને હવે સાધના શિબિરમાં તેઓ એનો અભ્યાસ કરાવે છે. એમના સાનિધ્યમાં તા. ૧૫-૨-૭૫ થી તા. ૩-૭૫ સુધી એમ દસ - દસ દિવસની બે શિબિરો કચ્છમાં અંજાર તાલુકામાં નિગામ ગામે યોજવામાં આવી છે. આમાંની એક શિબિર તા. ૧૫ મીએ શરૂ થઈ હશે. જેમને આ વિપશ્યના સાધના શિબિરમાં જોડાવામાં રસ હોય એમણે કરછન શિબિરેના પ્રવેશપત્ર તેમ જ અન્ય માહિતી માટે ડે. જી. સાવલા, વાણિયાવાડ, ભૂજ -કરછ (ફોન : ૩૩૭, ૪૭૮) એ, સરનામે સંપર્ક સાધવાનું જણાવવામાં આવે છે.
કેન્દ્રનું અંદાજપત્ર શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના ઉપક્રમે બુધવાર તા. ૫ મી માર્ચના રોજ સાંજના ૬ વાગ્યે સંઘના પરમાનંદ કાપડિયા સભાગૃહમાં, ભારત સરકારના ચાલુ વર્ષના અંદાજપત્ર પર કોમર્સ રિસર્ચ મૂરો” ના વડા અને જાણીતા અર્થશાસ્ત્રી ડૅ. નરોત્તમભાઈ શાહનું એક જાહેર પ્રવચન રાખવામાં આવ્યું છે.
આ પ્રવચન સમયસર જ, સાંજના ૬ વાગ્યે શરૂ થશે તો આ સમય પહેલાં આપની જગ્યા લઈ લેવા નમ્ર વિનંતી. .
ચીમનલાલ જે. શાહ
' કે. પી. શાહ મંત્રીઓ, મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ.