________________
તા. ૧૬-૪-૧૯૭૨
પ્રબુદ્ધ જીવન-પૂતિ
કે સ્વ. પરમાનંદ કાપડિયા-પ્રથમ પુણ્યતિથિ : ખાસ પૂર્તિ કે
પ્રથમ સંવત્સરીએ શ્રી પરમાનંદભાઈના અવસાનને એક વર્ષ વીતી ગયું. સમયને પરમાનંદભાઈ સારા પ્રમાણમાં પત્રવ્યવહાર કરવા અને તેમણે જતાં વાર લાગતી નથી. પણ સ્મૃતિપટ પરનાં સ્મરણ એટલાં લખેલ પત્રોની નક અને તેમના ઉપર આવેલ પત્રે સાચવી તાજાં અને ગાઢ છે કે જાણે ગઈ કાલે જ મળ્યા હોઈએ એવું જ રાખ્યા છે. તેમાંના કેટલાક શ્રી ગીતાબહેને પસંદ કરી, સંકલિત કરી મનને રહે છે. ગયા વર્ષની વસંત વ્યાખ્યાનમાળામાં ત્રણ વ્યાખ્યાનમાં મોકલ્યા છે જે આ અંકમાં પ્રકટ થયા છે. ખાસ કરીને શ્રી નાનાતેઓ હાજર રહ્યા, અસ્વસ્થતાને કારણે ચોથા દિવસે હાજર રહી ભાઈ ભટ્ટ ઉપર લખેલ તા. ૨૫-૬-'પદને પત્ર અને શ્રી હરભાઈ ન શકયા. આ વર્ષની વસંત વ્યાખ્યાનમાળામાં તેઓ હાજર હોત ત્રિવેદી ઉપર લખેલ તા. ૧૯-૧૧-૭૦ને પત્ર તેમના મનના આંતતે તેમને ખૂબ આનંદ થાત. ઉમર વધવા સાથે, સામાન્ય પણે રિક પ્રવાહોને ખ્યાલ આપે છે. ૧૯૫૬માં સુધારક વૃત્તિની તીવ્રતામાં શારીરિક અને માનસિક મંદતા કે સ્થિતિસ્થાપકતા આવે છે. પરમા- મંદતા આવી અને કંઈક આંતરનિરીક્ષણ વધ્યું એમ જણાય છે. નંદભાઈમાં અંત સુધી જિજ્ઞાસાવૃત્તિ જાગ્રત રહી એટલું જ નહિ ત્યાર પછી તો ૧૫ વર્ષ વહી ગયા. માણસના વ્યકિતત્વને પણ તે સ્વયં વધારે વાચન કરી ન શકે એવી શારીરિક સ્થિતિ થતી અનેકવિધ પાસાઓ છે. તેનું બાહ્ય જીવન અને આંતરિક જીવન ગઈ તેમ આંતરિક જિજ્ઞાસા વધતી ગઈ અને જ્યાંથી કોઈ પણ હમેશાં તાલબદ્ધ નથી હોતું, ખાસ કરી વિચારમાન વ્યકિત માટે. જ્ઞાનનો લાભ મળે એવી તકો વિશેષ કેળવતા રહ્યા. જિજ્ઞાસા
પરમાનંદભાઈએ કહ્યું છે તેમ તેમણે જીવનમાં સત્ય અને શિવનું સાથે સાચી નમ્રતા હતી, તેથી તેમના વ્યકિતગત સંબંધો ગાઢ
ચિન્તન કર્યું છે પણ પ્રધાનપણે સૌન્દર્યની ઉપાસના કરી છે. તેમને અને સહૃદયી બનતા. મારી સાથે લગભગ ૩૫ વર્ષ સુધી એકધારો ગાઢ સંબંધ રહ્યો. મારી પ્રવૃત્તિઓ અને શારીરિક સ્થિતિને અભિગમ બૌદ્ધિક હતો અને સમાન કોટિની વ્યકિતઓમાં જ તેમને કારણે હું તેમને મળવા જઈ શકતો ન હતો. તે પોતે નિયમિત અઠ- રસ જામત. મારી અને તેમની વચ્ચે પ્રકૃતિભેદ હોવા છતાં, આવી વાડિયામાં બેત્રણ વખત મારે ત્યાં આવતા અને મારી અનુકૂળતા
કાંઈક સમાનતા હતી. આર્થિક કે ભગોપભાગની તૃષ્ણા તેમ જ પ્રમાણે કલાક બે કલાક બેસે અને ઘણી વાત થાય. મારામાં તેમને
સત્તાસ્થાન ઉપર આવવાની લાપતા તેમના મનને પીડતી નહિ. ઘણો વિશ્વાસ હતો. તત્ત્વજ્ઞાનથી માંડી, સામાજિક, રાજકીય
અભિમાન, ઈર્ષા, ક્રોધ યા લોભને ચિત્ત ઉપર બહુ પ્રભાવ ન હતો. સાહિત્ય એવા અનેક વિષયે અમારી ગઠી ચાલતી. કોઈ વખત
તેમના પ્રત્યે વિશાળ મિત્રસમુદાયના આકર્ષણનું આ મૂળ હતું. હું તેમને ત્યાં જઈ ચડું તે ખૂબ રાજી થતા અને હું પણ નિરાંતે
પારદર્શક પ્રમાણિકતા, આંતર - બાહ્ય, અને પિતાની મર્યાદાઓની બે કલાક બેસત અને દિલ ખેલી વાતો કરતા.
સભાનતાથી મિત્રોના આદર અને પ્રેમ મેળવતા. આ અંકમાં મિત્રો તરફથી આવેલ કેટલીક સ્મરણાંજલિઓ,
તેમની સ્મૃતિ ઘણાં ભાઈઓ અને બહેનનાં અંતરમાં ચિરજે પહેલા સ્મૃતિ અંકમાં પ્રકટ થઈ શકી ન હતી તે પ્રકટ કરી છે. કાળ અંકિત રહેશે. વિશેષમાં, પરમાનંદભાઈએ લખેલ કેટલાક પત્રે પ્રકટ કર્યા છે. ૭-૪-૭૨
ચીમનલાલ ચકુભાઈ
ન ક્યારે હું મટે તમારે
તમે મારા ન માયા જરી અને મારું તથા તમારું
વિશ્વ આ ન મટો કદી,
A