________________
૨૫૦
બુ
જીવન
=
=
=
તા. ૧-૩-૧૯૭૧
રચતા હતા. આ વખતે હારી ગયા. પંજાબમાં અકાલીઓ, શીખકોમના નીચે દબાયેલ છે તેવા પૂર્વ યુરોપના દેશે-પૉલેન્ડ, હંગરી, કેએકમાત્ર પ્રતિનિધિ હોવાનો દાવો કરતા. આ વખતે લેક્સભાની સ્લોવેકીયા,-પણ રશિયાના વર્ચસ્વમાંથી મુકત થવા પ્રયત્ન કરી ૧૩ માંથી ૧૦ બેઠક શાસક કેંગ્રેસને મળી. અકાલી ઉમેદવારો રહ્યા છે. કેઇ દેશ, બીજા દેશના તાબામાં રહેવું પસંદ ન જ કરે. હારી ગયા. અદ્ધિ માયસેર, બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ, દરેક સ્થળે આ તો ભારત જેવા મહાન દેશ રશિયાથી દબાયેલ રહેવા ઇરછે એ શક્ય વખતે એમ જણાય છે કે તેમના આગેવાનું વર્ચસ્વ ઓછું થયું નથી. દુનિયાની મહાન સત્તાએ, અમેરિકા અને રશિયાની બરાબરી છે. સૌરાષ્ટ્રમાં પટેલ રાજકારણને ધકકો લાગ્યો છે. બંગાળ સિવાય,
કરી શકે એટલી શકિત ભારતની છે. માકર્સવાદી પક્ષે બધે સખ્ત હાર ખાધી છે, ખાસ કરી કેરળમાં, જ્યાં
ઇન્દિરા ગાંધીને માર્ગ અતિ વિકટ છે. પ્રજાએ તેમનામાં વિશ્વાસ
મૂળે છે. આદેશ આપ્યો છે. દેશની સમશ્યાઓ ગંભીર અને જટિલ છે. તેનું જોર હતું. આ ચૂંટણીમાં રાજામહારાજાઓ અને ઉદ્યોગપતિઓએ મેટા પ્રમાણમાં ભાગ લીધો. સફળ ન થયા. આ ચૂંટણી ઘણી ખર્ચાળ
મોંઘવારી ફુગાવે, બેકારી, ગરીબી, વિકરાળ સ્વરૂપે ખડા છે. વિરોધી બળે છે એ ખરું, પણ માત્ર પૈસાથી જીત નથી મળતી એ પણ દેખાયું.
કેટલે દરજજે આ પરિણામથી સહાયક થશે તે કહેવું મુશ્કેલ છે. દેશના
બુઝર્ગ નેતાઓ સમયને ઓળખે તે દેશનું સદ્ભાગ્ય. મેરારજીભાઇ ધારાસભ્ય કે પ્રધાનપદનાં આકાંક્ષી, પૈસાથી પાટલીબદલુ થાય. પણ
અને પાટીલે ખેલદીલીથી પરિણામ સ્વીકારવાનું કહ્યું તે છે. બુઝર્ગ સામાન્ય મતદાર એ લાલચને વશ નથી થતો એમ કહેવું પડે.
નેતાઓ દેશના સાચા ચોકીદાર થઇને રહે અને પ્રજાના સન્માનના પ્રજાએ પ્રત્યાઘાતી બળોને અસ્વીકાર કર્યો છે તેમ હિંસક અને
અધિકારી બને. રાજાગેપાલાચારીએ કહ્યું કે આ પરિણામ લેકશાહીને ઉદ્દામવાદી બળને પણ અવગણ્યા છે. કેંગ્રેસની મધ્યમાર્ગી, શાન્તિ
ખંજર ભેંકે છે, તે માટે ખરેખર ખેદ થાય છે. નિલગપ્પાનું વલણ મય માર્ગે આર્થિક અસમાનતાઓ દૂર કરવાની અથવા ઘટાડવાની અને
પણ હજી કતાભર્યું છે. પી. સી.સેને સર્વથા ગ્ય કહયું છે કે હવે એક જ સામાજિક ન્યાયની નીતિ સ્વીકારી છે. લોકશાહી, બિનસાંપ્રદાયિક
કેંગ્રેસ છે અને તે શાસક કોંગ્રેસ. સંસ્થા કેંગ્રેસના જે સભ્યની સમાજવાદની નીતિને અપનાવી છે. સામ્યવાદને અટકાવવાનો આ જ
શાસક કેંગ્રેસમાં જોડાવા ઇચ્છતા ન હોય તેઓ પિતાને અનુમાર્ગ છે.
કુળ રાજકીય પક્ષમાં જોડાઇ જાય. ઇન્દિરા ગાંધીની ઘણી ટી આ ચૂંટણીના પરિણામો ઘણાં દૂરગામી છે. જે રાજ્યમાં શાસક
જવાબદારી છે. તેમના સાથીદારો એટલો વિશ્વાસ પેદા કરી શકે કેંગ્રેસનું શાસન નથી ત્યાં નજીકનાં સમયમાં અથવા એક વર્ષ
તેવા નથી. આ ચાર વર્ષમાં ઘણું પતન થયું છે. તંત્રની શિથિલતા પછીની ધારાસભાની ચૂંટણી વખતે શાસક કોંગ્રેસ સત્તા પર
અને ગેરવ્યવરથા, લાંચરુશવતખારી, કામ કરવાની વૃત્તિને અભાવ, આવશે એમ લાગે છે. માત્ર પશ્ચિમ બંગાળને પ્રશ્ન રહેશે.
અશિસ્ત વિગેરે અનિષ્ટો વ્યાપક બન્યા છે. સમસ્ત દેશે એક ભગીરથ અત્યાર સુધી જાહેર થયેલ પરિણામ ઉપરથી લાગે છે કે બીજ બિન
પ્રયત્ન કરવાને રહે છે. આગેવાનેએ ત્યાગ અને સાદા જીવનને સામ્યવાદી પક્ષ સાથે મળી, કદાચ શાસક કૉંગ્રેસ સત્તા પર
દાખલે બેસાડવાને રહે છે. સરકારી તંત્રમાં બેફામ ઉડાઉગીરી છે. આવે અને બંગાળને રાષ્ટ્રપતિના શાસનમાંથી બચાવે.
ઇન્દિરા ગાંધી અને તેમના સાથીદારો કેટલે દરજજે આ પરિસ્થિતિને વિદેશમાં આ પરિણામની ભારે અસર પડશે. આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે પલટાવી શકે તે જોવાનું રહે છે. છેવટે તે, રાજકારણ એ સત્તાને ભારતની પ્રતિષ્ઠા ઘટતી રહી છે. હવે ગૌરવપૂર્વક ફરી પિતાનું સ્થાન પ્રાપ્ત સંઘર્ષ છે, વિરોધી બળે અને વર્ગોને સંઘર્ષ છે. પણ દેશમાં એક નવું કરશે. ઇન્દિરા ગાંધી આ દેશને રશિયાના વર્ચસ્વ નીચે મુકે છે તે વાતાવરણ સર્જાય અને દકતાપૂર્વક કામ લેવાય તેવી તક સાંપડી છે. આપ સાચું નથી. જે દેશ સામ્યવાદી છે અને રશિયાની એડી ૧૪-૩-૭૧ '
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ Conditioned mind : ચોગઠાબદ્ધ માનવી મન વિષે– ( અમદાવાદથી સ્વામી ગીતગોવિંદ નામની એક વ્યકિત તરફથી વિકતાને પૂરા અર્થમાં રજુ કરી શકતું નથી. માનવી મનની આ થોડા દિવસ પહેલાં મળેલે પત્ર અને તેને મોકલવામાં આવે | સર્વસાધારણ મર્યાદા છે. ' જવાબ-બન્ને નીચે આપવામાં આવે છે. આ સ્વામી ગીતગોવિંદનું પ્રબુદ્ધ જીવન ની જિજ્ઞાસુ વાચકોને વિચારપ્રેરક નિવડશે મૂળ નામ શ્રી રમેશ પટેલ છે, પણ આચાર્ય રજનીશજીએ પ્રરૂપેલ એમ સમજીને આ અંગત પત્રવ્યવહાર પ્રગટ કરવાનું ઉચિત ધાર્યું છે. અભિનવ સંન્યાસ” જેની આલોચના પ્રબુદ્ધ જીવન’ ના આગળના
* પરમાનંદ.) અંકોમાં કરવામાં આવી છે તે તેમણે ધારણ કર્યો છે અને ઉપર
સ્વામી ગીતગોવિંદનો પત્ર, જણાવ્યા મુજબ, “સ્વામી ગીતગોવિંદ' એ પ્રમાણે તેમણે પિતાના
અમદાવાદ, તા. ૨૨-૨-૭૧ નામનું પરિવર્તન કર્યું છે.
પૂજ્ય બાપુજી, આ પત્રમાં તેમ જ તેના જવાબમાં conditioning - કન્ડી- . ચરણમાં પ્રણામ કરું છું. શનીંગ - શબ્દ વારંવાર આવે છે. આપણું મન દેશ અને કાળના પ્રિય બહેન ગીતાબહેનના આપ પિતાજી છે, અને ગીતા અને આજ સુધી તેને મળેલા ઘડતરના ચોગઠામાં જ કામ કરે છે બહેનને ત્યાં હું આપને, એક સામ્યવાદી તરીકે મળે પણ ખરે. અને તે ચોગઠાની ભૂમિકા ઉપર આપણા સમગ્ર દર્શનની પ્રક્રિયા અસ્તુ ! મુલાકાત ટૂંકી હોવાથી વિસ્મરણ થવું સ્વાભાવિક છે. ચાલે છે. બદલાતા દેશ-કાળ અને અવનવા અનુભવ પ્રમાણે આ કન્ડી- વળી, પૂજ્ય દાદા ધર્માધિકારી અને ભગવતી વિમલાતાઇના શનીંગમાં-માનસિક રોગઠામાં - ફેરફાર થયા કરે છે પણ એથી મુકત લાંબા સમયના સંપર્કને કારણે પણ હું આપનાથી, પક્ષ રીતે તે એવું દર્શન ભાગ્યે જ કોઈને સુલભ હોય છે અને સુલભ હોય તેના પરિચિત હતું જ. માટે પણ તે દર્શન અલ્પકાલીન - અમુક ક્ષણે પર્યન્તનું જ- અર્થાત આપણે પરસ્પર સાવ અપરિચિત નથી જ. શકય છે. અને તેથી જેમ કમળાવાળી આંખોનું દર્શન પીળા કદાચ આશ્ચર્ય લાગશે કે સામ્યવાદી સંન્યાસી બની શકે છે! રંગની અસરથી મુકત હોઇ શકતું નથી તેમ ઉપર જણાવ્યા મુજબના કારણ કે, સામ્યવાદી સંન્યાસી હોય જ છે! નહિ સમજાય એ બધું કન્ડીશન્ડ માઇન્ડ - ચેગઠાબદ્ધ મનનું - દર્શન (પ્રસ્તુત આપને - અને અત્યારે એ વિષય ઉખેળવામાં મને રસ પણ નથી. ચોગઠાની છાયાથી અનિવાર્યપણે રંગાયેલું હોય છે અને તેથી વાસ્ત- ' એક વાત ઘણી બધી સાલે છે. સામ્યવાદની - સમાજવાદની -