Prabuddha Jivan 1971 Year 32 Ank 17 to 24 and Year 33 Ank 01 to 16

SR No.: 525956
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1971
Total Pages: 312
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 25 MB

Page 287

તા. ૨૬-૧૧-૧૯૭૧
પ્રબુદ્ધ જીવન
> પ્રગતિ મહા રે ગ સ મી નીવડશે? % [આવતે વર્ષે સ્ટોકહોમમાં “વર્લ્ડ પિલ્યુશન કૉન્ફરન્સ” મળવાની છે. પોલ્યુશન એટલે કે આપણાં વાતાવરણ, આપણા જલસંચય, આપણી હવા વગેરેને ઉદ્યોગીકરણ વગેરેને કારણે થતો બગાડ. આ “બગાડ” માનવજાત માટે માટી “ભયાનકતા” ઉત્પન્ન કરી રહ્યો છે? સાથેના લેખમાં એની ચર્ચા છે.]
માણસને કેન્સરને રોગ થાય એટલે, એના દિવસ ગણાવા છે કે જાણે એની પ્રગતિને કોઈ સીમા જ નથી. હવે આપણને ખબર માંડે–એનું શરીર ખવાવા માંડે અને અંતે એ ખવાઈ ગયેલું શરીર
પડવા માંડી છે કે આ ખ્યાલ ખેટે છે. આપણી પૃથ્વી કાંઈ નિ:સીમ
નથી-સીમિત છે અને એથી આ પૃથ્વી પર રહેનારા આપણા જેવામૃત્યુને શરણે થાય એવી એક માન્યતા છે. મહદંશે એ સાચી પણ.
એની પ્રગતિ પણ સીમિત જ રહેવાની. આપણાં સાધને મર્યાદિત છે અને તેથી જ, વિષારી આવિષ્કારને કેન્સરનું નામ અલંકારિક
છે અને એટલે જ આપણે આપણી પ્રગતિની પણ મર્યાદા આંકી. રીતે અપાય છે.
લેવી જોઈએ. સૌથી પહેલાં આપણે વસતિનો વધારો કરવાની હમણાં જ, પશ્ચિમના દેશમાં શરૂ થયેલા એક વિવાદમાં
દિશામાં જે પ્રગતિ કરી છે તેની આડે પૂર્ણવિરામ મૂકી દેવું
જોઈએ. . બુઝાટી ટ્રાવસે તો માને છે કે પૃથ્વી પર દરેક માન“પ્રગતિ”ને પણ કૅન્સરની ઉપમા આપવામાં આવી છે. લાંડન
વીએ સુખચેનથી રહેવું હોય તે પૃથ્વીની વસતિ ૭૦ કરોડથી વધારે ટાઈમ્સ”માં તંત્રીને લખેલા એક પત્રમાં, એક વિખ્યાત પ્રોફેસરે ન રહેવી જોઈએ. આજે એના કરતાં પાંચગણી વસતિ છે અને Stop this c ncer of rog ess-પ્રગતિ રૂપે પ્રગટ થયેલા
એ જે વધતી જ રહેશે તે શું થશે એ કહેવું મુશ્કેલ છે. કોઈક ને આ કૅન્સરના રોગનો કોઈ ઉપાય કરો એવી આજીજીભરી વિનંતી
સમજ પડે એવો વિશ્વવ્યાપી રોગચાળો ફાટી નીકળવાની અને
એ રીતે માનવસંખ્યા ઓછી થવાની કેટલાક વિજ્ઞાનીઓએ જે કરી છે અને એ પત્રના અનુસંધાનમાં વિખ્યાત સંગીતકાર
આગાહી કરી છે તેને પણ પ્રોફેસરે ઉલ્લેખ કર્યો હતો. મેહુદી મેન્યુહીન તથા શી ફિલિપ ટોઈનબીએ લખેલા પત્રમાં
છે. ઓપન હાઈમરે એક સ્થળે કહ્યું છે કે વિજ્ઞાને જ્યારે એ વિનંતીને પુરસ્કાર કરવામાં આવ્યો છે. સમય પણ કેવો ફાંટા- આણુબંબને જન્મ જોયે ત્યારે સાથોસાથ એને પોતાના એક બાજ છે! પ્રગતિ – નિ:સીમ અને અનિયંત્રિત પ્રગતિ કેવી ખતર- મહાપાપના પણ દર્શન થયો. છે. ઓપન હાઈમરે તે માત્ર એક ' નાક છે તેનું એણે માનવજાતને ભાન કરાવવા માંડયું છે.
અણુબોમ્બને અનુલક્ષીને આ ઉદ્ગાશે કાઢયા હતા પણ આજે
તે હવે ઠેર ઠેર અનેક ક્ષેત્રમાં વિજ્ઞાનનાં નાનાં મોટાં પાપે દષ્ટિમાનવીને જોઈતી ઉ–વીજળીશકિત વગેરેને માટે, જે ગોચર થઈ રહ્યાં છે. જે કાગળ પર આ લેખ છપાય છે તે કાગબળતણ વગેરે બાળવામાં આવે છે તેથી વાતાવરણ દૂષિત થાય છે ળનું ઉત્પાદન પણ, આજે નહિ ને થોડાં વરસે પછી પાપ ગણાશે અને પરિણામે માનવજાતને માટે ખતરો પ્રતિપળ વધતો જ
કારણ કે કાગળના ઉત્પાદનને કારણે આપણી પૃથ્વી પર જળ
સંચય ઘણા દૂષિત થાય છે અને એને દુષિત થતો અટકાવવો હશે તે રહે છે. માનવીએ, હેરફેર માટે પેટ્રોલ–ડીઝલ વગેરે બાળનું જે વાહન
કયાં તે કાગળનું ઉત્પાદન અત્યંત સીમિત બનાવી દેવું પડશે બનાવ્યું છે તેને તે હવે વિજ્ઞાનીઓ “મેટામાં મોટું ગુનેગાર તત્ત્વ” અથવા તો ઉત્પાદનની ફઈ નવી પદ્ધતિ શોધી કાઢવી પડશે. ગણાવી રહ્યા છે, અને અમેરિકા જેવા દેશોમાં તો હવે આવાં વાહ- વર્લ્ડહેલ્થ ઓર્ગેનિઝેશન - વિશ્વ સ્વાથ્ય સંસ્થાએ તો એવી નિમાંથી નીકળતા બળેલા ઝેરી વાયુઓના નિકાલ માટેની વિશિષ્ટ આગાહી કરી છે કે ઉદ્યોગ માટે વપરાતા મીઠા પાણીના જથ્થા પ્રતિ વ્યવસ્થા વિચારાઈ રહી છે. છતાં એ તો સ્પષ્ટ જ થયું છે કે આવાં
વર્ષ વધુ ને વધુ પ્રમાણમાં વપરાવા લાગ્યું હોવાથી ૧૫ વર્ષમાં દુનિ
યામાં મીઠા પાણીને દુષ્કાળ પડશે. ઔદ્યોગિક પ્રગતિ સાધવા માટે વાહનોની સંખ્યા હવે અમર્યાદ રીતે વધવા દઈ શકાય એમ નથી
આ કિંમત ચૂકવવી ઈષ્ટ છે કે કેમ તેનો વિચાર કોઈએ ન અને એથી જ “લાણા દેશમાં તો દર બે માણસે એક ગાડી છે” કરવા જોઈએ? એમ કહીને એ દેશની પ્રગતિની જે પ્રશંસા કરવામાં આવતી હતી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ ગીતામાં રશ્મિ ઝોવાલાયJxqધ્ધ : ને પણ હવે તે બંધ કરવી પડશે અને પ્રગતિનાં મૂલ્યાંકને બદલવા
એમ કહીને, ભયંકરતાને જે ખ્યાલ આપ્યો હતો તેવી ભયંકરતા,
"માનવજાતને આવરી રહી છે કે શું એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય પડશે. યેહુદી મેન્યુહીન તે કહે છે કે સૂર્યશકિત ઉપર જે આપણે
એવી આ બધી વાત છે.
–મનુભાઈ મહેતા આધાર રાખતાં શીખવું પડશે, જો કે વિજ્ઞાનીઓ આ વાત નહિ માને. એમને તે હજી થર્મોન્યુકલીઅર એટલે કે હાઈડ્રોજન બંબની
અમૃત ભરવું મારે શક્તિ નાથવી છે. એ બાબતનું સંશોધન તેઓ પડતું મૂકે એમ નથી. કોણે કીધો રે ઊલટે આ આભ કરે કયારે ફિલિપ ટોઈનબીએ તો એક નવતર સૂચન પણ કર્યું છે. જેમ
દીય ઢોળી રે રૂપા રસથી ભર્યો અત્યારે.
કે અમૃત ઝીલવું છે મારે એ અત્યારે અઠવાડિયામાં એક દિવસ ઉપવાસ કરીને ભૂખ્યાઓને એ રીતે બચેલું અન્ન પૂરું પાડવાનું આન્દોલન પ્રસંગોપાત ચાલે છે
અમી આંખનું મહીં મેળવી; તેમજ જે કોઈ અઠવાડિયામાં એક દિવસ મેટર કે રેડિયે કે બીજાં
હૈયા કેરું હીર ભેળવી.
જગસાગર મંથને વિષ વમવી. - એવાં ઉપકરણો ન વાપરવાનું આન્દોલન કોઈ ઉપાડે તે કી. ટેઈનબી
ચંદ્રકિરણને રુવારે એમાં જોડાવા તૈયાર છે.
કે અમૃત .... આજની પરિસ્થિતિના બે મૂલગત પ્રશ્ના છે. ૨ાર્વાચીન દાઝેલાં દિલડાં કરી જયે, સંસ્કૃતિ જેને ઊંચું જીવનધોરણ ગણે છે તે પ્રાપ્ત કરવા માટેનાં હીમ પણ ઘડીભર ઉભા પામે. સાધને વધુ ને વધુ ઉત્પન્ન કરવાં કે પછી જીવનનું રાન્ધ જ
ધઓ વ - વધ ઉચ- wયાં ? કાલે વતન રાવ જ પૂરતી માથે છત્ર બનીયુંઊિંચું આવે એવી કોઈ પ્રવૃત્તિ કરવી? આ પ્રશ્નને માનવજાત કઈ .
ઉઠાવવું રહ્યું તારે
કે રીતે જવાબ આપે છે એના ઉપર જ માનવીના ભાવિને આધાર
અમૃત -
ઊલટો છે એ અર્ધ વળે; રહે છે. યુનેસ્કના આસિસ્ટન્ટ ડિરેકટર જનરલ ફોર સાયન્સ .
ચાંદી પાત્ર શો રહે ઢળેલ. આડિયોને બુઝાટી ટાવર્સે જેઓ પોતે એક વિશ્વવિખ્યાત જીવ
પૃથ્વી પર વસનારા ઝીલે - વિજ્ઞાનશાસ્ત્રી –બાયોલોજિસ્ટ – પણ છે તેમણે આ પ્રશ્નની એક
હર રજનીની સવારે નવી જ દષ્ટિથી ચર્ચા કરી છે. તેઓ જણાવે છે કે છેલ્લાં ૪૦૦ વર્ષથી માનવજાત એવા ખ્યાલથી જ પોતાની પ્રવૃત્તિ ચલાવી રહી
-સુશીલા ઝવેરી