Page Text
________________
_/૦
૧૮૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૧૧-૧૯૭૫
ગાંધીને આપણે વેચી ખાધા છે?
[ [ચિંતનકણિકા] ગાંધીશતાબ્દીના વર્ષમાં ગાંધીજી વિશે જે થોકબંધ પુસ્તકો બદલાયું. મેટાંના જે દષ્ટિબિંદુથી આ પ્રશ્ન જોવાને બદલે બાળપ્રગટ થયાં અને રીમનાં રીમ ભરીને જે લેખ, કાવ્ય અને નાટકો કના દષ્ટિબિંદુથી કેમ ન જોવાય એવો સવાલ ઊઠશે. દાખલા તરીકે લખાયાં તેમાં એક મુદ્દો અસંખ્ય વાર એટલો બધો ચવાય કે એ. એસ. નીલે “પ્રોબ્લેમ ચાઈલ્ડ' નામનું પુસ્તક લખ્યા પછી તેમાં જરા જેટલોયે રસ બાકી ન રહ્યો. એ મુદ્દો એટલે એ કે એમને થયું કે બાળક જ સમસ્યારૂપ છે કે પછી શિક્ષક અને માબાપ
ગાંધી જેવા ગાંધી આ દેશમાં થઈ ગયા છતાં આપણે સુધર્યા નહિ. પણ સમસ્યારૂપ છે ખરાં? આથી એમણે એ બને વિશે પુસ્તકો | ગાંધીનું આપણે નામ લઈએ છીએ અને પછી એના ઉપદેશથી લખ્યાં “પ્રૉબ્લેમ ટીચર’ અને ‘પ્રોબ્લેમ પરન્ટ. આજે બાળક અમુક વિરુદ્ધનું વર્તન કરીએ છીએ. ગાંધીના નામને આપણે દુરુપયોગ રીતે કેમ વર્તે છે એ જાણવા માટે આપણે માનસશાસ્ત્રની ‘બાળકરીએ છીએ. ગાંધીને આપણે વેચી ખાઈએ છીએ. ગાંધીનું નામ માનસશાસ્ત્ર' નામની એક શાખા વિકસાવી છે. આખીયે વાતને લેવાને આપણને અધિકાર નથી.
હવે સામા છેડાથી, બાળકના છેડાથી, વિચારવાનું આપણે સ્વીકાર્યું છે. આ વાંચું છું ત્યારે મારા મનમાં કેટલાક વિચાર આવે છે. પહેલું
એટલે જ્યારે આટઆટલા સંતમહેતાના પ્રયત્નો છતાં તો એમ થાય છે કે મહાપુરુષને આ રીતે વેચી ખાવાની વાત ને દુનિયા સુધરી નહિ એવો આક્ષેપ દુનિયા પર થાય છે ત્યારે મને તો વીસમી સદીના ભારતવાસીઓએ શોધી છે કે ન તો એ વાતને વિચાર આવે છે કે એ સંએ દુનિયાને સમજવામાં ભૂલથાપ વીસમી સદીના લેખકોએ પહેલી વાર પ્રગટ કરી છે. જગતની ખાધી હોય એવું તે નહિ હોય? દુનિયાને સંતોને છેડેથી તે કાયમ એકેએક સુધારકને, ક્રાન્તિકારને, ઉપદેશકને એના અનુયાયીઓ જોવામાં આવી છે, પણ હવે સામે છેડેથી પણ આ વાત વિચારવા વેચી ખાધ છે. એમાં ક્રાઈસ્ટ, બુદ્ધ, મહાવીર, માર્સ, લેનિન કે જેવી નથી લાગતી? એમ કેમ બન્યું કે કૃષ્ણ જેવા કૃષ્ણ પિતાના ગાંધી-કોઈ મુકત નથી. આ બધાના અનુયાયીઓ એમના અસલ યાદવેને જ સમજ્યા નહિ? અથવા સમજ્યા હોય તે તેમને સુધાસિદ્ધાંતથી વિરુદ્ધ વર્યાનાં એટલાં બધાં દષ્ટાંત જગજાહેર છે કે રીને યાદવાસ્થળી અટકાવી શકયા નહિ? એ જ કખગ, અવતારી એ ગણાવવાની જરૂર નથી. જે આવા મહાપુરુષોના રીતસરના મનાયેલા પુરુષ, મહાભારત કેમ અટકાવી શકયા નહિ? બુદ્ધ, મહાઅનુયાયીઓ જ વિમાર્ગે ચાલે તો અન્ય પ્રજાજને એ મહાપુરુષોએ વીર અને ગાંધીના આટલા પ્રયત્ન છતાં આ દેશની પ્રજા કેમ ચીંધેલા માર્ગે કેવી રીતે ચાલે ? આથી જ કદાચ જગતમાં ફરી અહિંસક ને થઈ? આ વાતને નેતૃત્વના દષ્ટિબિંદુથી ન જોવાય? ફરીને આવા માણસે આવે છે ને ફરી ફરીને પ્રજા પોતાની અસલ નેતાઓ તરીકે આ મહાપુરુષોએ પ્રજા પાસેથી વધુ પડતી અપેક્ષા રીતમાં સરી પડે છે. હું શ્રદ્ધાળુ માણસ હોઉં તે એમ કહ્યું કે રાખી ? શિક્ષક નાના બાળક પાસેથી વધુ પડતી આવડતની આશા ફરીફરીને ઈશ્વર અવતાર લે છે ને ફરી પાછી ધર્મની ગ્લાનિ રાખી બેસે ને પછી સફળ ન થતાં કપાળ કૂટે એવું બન્યું હશે? થાય છે, અધર્મને અભ્યદય થાય છે અને દુષ્કો કરનારા વધી સામે છેડેથી વિચારવાના એક મુદ્દા તરીકે જ આ વાત મૂકી છે. જાય છે. ટૂંકમાં મહાપુરુષોનું કર્યુંકારવ્યું ધૂળમાં મળે છે. દુનિયા
યશવંત દોશી સુધરતી નથી.
. જી. આઈ. આઈ. સી. ના અધ્યક્ષપદે વિચાર થાય છે કે આમ કેમ? આટઆટલા મહાપુરુષની મહેનત એળે કેમ જાય છે? હું લીલાવાદમાં માનતો હોત શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈની નિમણૂક ' તે તો એને પણ ઈશ્વરની લીલા ગણી એમાં એને કોઈ ગૂઢ
ગુજરાત ઔદ્યોગિક રોકાણ કંૉર્પોરેશનના અધ્યક્ષપદે શ્રી હેતુ હશે એવી શ્રદ્ધાથી સંતોષ માની લેત. પણ દુર્ભાગ્યે હું
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહની ગુજરાત સરકારે નિમણૂક કરી છે.
ગુજરાત ઔદ્યોગિક રોકાણ કોર્પોરેશનના અધ્યક્ષ તરીકે આ અશ્રદ્ધાળુ માણસ છું. એટલે એ સંતોષ લેવાનું મારા કર્મો નથી.
પહેલાં સેન્ટ્રલ બેંકના માજી કસ્ટોડિયન શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ સી. પટેલ આપણે આજ સુધી મહાપુરુષોના કામને ધૂળમાં મેળવવા
હતા. પણ તેએ ગઈ તા. ૨૯ મી સપ્ટેમ્બરના રોજ નિવૃત્ત થયા બદલ લોકોને – એટલે ખરી રીતે તે આપણી જાત સિવાય તમામ હતા અને ત્યારથી આ જગા ખાલી પડી હતી. આ અગાઉ શ્રી લોકોને – દોષ આપ્યું છે. આપણે માન્યું છે કે માણસજાત જ મનુભાઈ શાહ કૅર્પોરેશનના અધ્યક્ષપદે હતા. કંઈક એવી વિચિત્ર છે (ખ્રિસ્તીઓ માને છે તેમ કદાચ પાપની આ પેરિશને રાજ્યમાં ઔદ્યોગિક મૂડીરોકાણને ઉત્તેજન પેદાશ છે) કે સંત, તપસ્વીઓ ને અવતારી પુરુષના હાથ હેઠા
આપવા માટે સ્થપાયેલું છે અને ટેકનિશિયનોને સહાય
આપવાની તેની યેજના ખૂબ જ લોકપ્રિય બની ચૂકી છે. ટૂંક સમયમાં પડયા છે. આવી વાત કરવી સહેલી છે. સંતની દયા ખાવી ને
જ આ કંપેરેશન પેટ્રોકેમિકલ્સની કેટલીક મહત્ત્વની યોજનાઓ પ્રજાને શબ્દોના પથ્થરથી પાંશરી કરવી એવું વલણ ઘણા લેખકોએ હાથ ધરનાર છે. અત્યાર સુધીમાં જુદી જુદી યોજનાઓ માટે તેને અને ખુદ પ્રજાએ પોતે પણ લીધું છે. પણ મારો પ્રશ્ન એ ચાર ઈરાદાપત્ર મળી ચૂકયા છે. છે કે આમાં કયાંક એ મહાપુરુષ જ મોટી ભૂલ કરતા હોય એવું
અંતરનાં અભિનંદન . ન બને? સંતે ને અવતારી લોકોને સમજ્યા જ ન હોય એમ
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના પ્રમુખ અને “પ્રબુદ્ધ જીવનના પણ ન બને છે ? લોકોને સાચે માર્ગે ચડાવવાની એમની રીતે તંત્રી શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહની ગુજરાત સરકારે ગુજરાત પૂરી અસરકારક ન હતી એમ નહિ? કદાચ લેકમાનસને સમજ
ઔદ્યોગિક રોકાણ કૅર્પોરેશનના અધ્યક્ષપદે નિમણૂક કરી એ વાનાં ને સુધારવાનાં એમનાં સાધને પૂરતાં કામિયાબ ન હોય' એવું તે નહિ હોય?
માટે અમે અમારે અંતરને આનંદ વ્યકત કરીએ છીએ અને શ્રી આ બાબતને શિક્ષણના પલટાતા દષ્ટિબિંદુ સાથે સરખાવવા
મુંબઈ જેન યુવક સંઘની કારોબારી વતી, સંઘના સભ્યો તથા “પ્રબુદ્ધ જેવી છે. બાળકને સમજણ વિનાના પશુ જેવા માની તેની સાથે
જીવન’ના વાચકો વતી તેમને અંતરનાં અભિનંદન આપીએ છીએ. વ્યવહાર કરવાની શિક્ષણ પદ્ધતિ પણ એક સમયે હતી. ‘આ બાર '
આવા મહત્ત્વના સ્થાન માટે ગુજરાત સરકારે બહુ જ કુશળ અને બાપની વેજાને માટે ગમે તેટલી મહેનત કરે તે
સુયોગ્ય વ્યકિત પસંદ કરી છે એ માટે ગુજરાત સરકારને પણ એ સીધી થાય
અમારા ધન્યવાદ. જ નહિ એવું પણ વલણ જોવા મળતું–કદાચ આજે મળે. સીધા
ચીમનલાલ જે. શાહ બેસવું, શાંત રહેવું, જૂઠું ન બોલવું, મેટાંનું કહ્યું માનવું –એવા
સુબોધભાઈ એમ. શાહ એવા ઉપદેશને તે તોટો જ નહોતું. છતાં શિક્ષક - શિષ્ય વચ્ચે
મંત્રીઓ, કાયમને પ્રાકૃતિક વિરોધ ચાલ્યા કરતે. પણ પછી આ દષ્ટિબિંદુ
- શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ,
| SR No. | 525956 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1971 Year 32 Ank 17 to 24 and Year 33 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Parmanand Kunvarji Kapadia |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 312 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 25 MB |