Prabuddha Jivan 1971 Year 32 Ank 17 to 24 and Year 33 Ank 01 to 16

SR No.: 525956
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1971
Total Pages: 312
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 25 MB

Page 220

રા
જ અનાસક્તિ અને વૈરાગ્ય : બે વિભિન્ન
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૯-૧૯૭૧ ફેકટરીમાં રોકાયા છે. અઢી વર્ષમાં ૩૦ લાખ રૂપિયાનું નુકસાન કર્યું છે. પણ હવે ઉત્પાદન વધારી, પ્રચાર ઝુંબેશથી વેચાણ વધારી, ૧૯૭૪ થી શ્રી પાઈના કહેવા મુજબ ફેકટરી નફો કરતી થશે. પવિત્ર ભારત
જીવન દષ્ટિ ભૂમિમાં, કલ્યાણ રાજ્ય શું નહિ કરે ? શરાબની અનુકૂળતા કરી આપશે, જુગારને ઉત્તેજન આપશે અને માંસાહાર વધારશે.
માનવચિત્ત વિકાસના એક પછી એક પગથિયાં ચઢતું-ચઢતું
નવી નવી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરતું જાય છે. જડતા કે બંધિયારપણું ચિત્તને કામેત્તેજક સાહિત્ય અને સાધને
સ્વભાવ નથી. ચિત્તની જો એવી દશા થઈ ગઈ હોય તો તે એક માત્ર ઈગ્લાંડમાં ભૂગર્ભમાં ચાલતા 7 નામના એક સામયિકના ત્રણે
કરુણતા જ છે. દરેક ભકિતની સાધના વિશિષ્ટ હોય છે કેમ કે જન્મથી જ મંત્રીઓને બિભત્સ (obscene) લખાણે પ્રકટ કરવામાટે, કોર્ટે જેલની
તે અમુક કક્ષા કે અમુક સ્થિતિ યા સિદ્ધિ કે ખાસિયત લઈને વિકાસ સજા કરી તે સામે ત્યાં ભારે ઉહાપોહ મચ્યો છે. એમ કહેવાય છે કે આ
સાધે છે. સજા બહુ સખત ગણાય. કેટલાકને મતે જાતીય “સાહિત્ય” (sex અંતિમ યા તે લક્ષિત કોટિએ પહોંચવા માટે માર્ગ દરેક “literature”)ને વ્યાપક પ્રચાર થાય તે ગુને તે નથી જ કોય:સાધકને પસંદ કરે એટલે કે અપનાવેલ હોય છે. સામાજિક પણ પ્રજાને લાભદાયી છે. obscenity ની જૂનવાણી વ્યાખ્યા
ન્યાયને અથવા સમાજવ્યવસ્થાને આંચ ન આવે એવો તે હોય તે અપ્રસ્તુત છે. દુનિયામાં અને ખાસ કરી પશ્ચિમના દેશોમાં જાતીય સંબંધો વિશે મોટું પરિવર્તન આવ્યું છે. Porn graphic લખાણો અને
તેની પ્રાથમિક કસોટી છે. સમાજને બેવફા ન હોય એ રીતે જે સાધના ચિત્ર, ફિલ્મ અને નાટક, રાત્રિ કલબ, નગ્નત્વ, મુકત વ્યવહાર, એવું
થતી હોય તે પૈકી કોઈ સાધના શ્રેષ્ઠ યા કનિષ્ઠ છે એમ આપણે છાપ ખૂબ ચાલે છે. હિન્દુસ્તાનમાં પણ સારી પેઠે વ્યાખ્યું છે. મોટા શહેરોમાં નહિં મારી શકીએ. કલબમાં અને બીજી ઘણી રીતે, ફેશનેબલ કહેવાતા પૈસાવાળા લોકો, ગીતાએ પ્રબોધેલ અનાસકિત કે જૈન યા અન્ય ધર્મોએ પ્રબોનાચ અને રંગ રાગમાં મોજ માણે છે. કૅલેજના યુવક અને યુવતીઓ પણ એ માર્ગે જઈ રહ્યા છે. જાતીય વૃત્તિનું દમન કરવાથી શારીરિક
ધેલ વૈરાગ્ય એ બેનું તારતમ્ય નક્કી કરવું વ્યાજબી નથી. કોઈ ચિત્તની અને માનસિક નુકસાન થાય છે. માટે તેને છૂટો દોર આપ. ક્રોઈડ
અનાસકત સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી સમાજને જ વરેલો રહે અને કોઈ ચિત્તની અને અન્ય માનસશાસ્ત્રીઓ આવા વિચારોનું સમર્થન કરે છે. સરકાર પણ વીતરાગ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી ત્યાગ-તપમય જીવન ગાળે; એ બેમાંથી આવા વર્તનને ઉત્તેજન આપે છે. Tourism વધારવા વિદેશીઓને
કોઈ ચઢતું- ઊતરતું છે એમ માનવું જોઈએ નહિ. રાત્રિ કલબની અને સુખોપભોગની બીજી સગવડ કરી આપવી. ગર્ભપાતને કાયદો હળવો કરો, જે ઉદાર મત કહેવાય છે.
- વૈરાગ્યની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થવી બહુ જ ઓછી વ્યકિત માટે શકય દુનિયામાં માણસ ભોગ ભોગવતો આવ્યો છે. વામ માર્ગો પણ
છે અને તે પણ ભારે કષ્ટસાધ્ય છે એટલા જ પરથી તેને કોષ્ઠ યા કનિષ્ઠ હતા. પણ તેને ઈષ્ટ માનવા, આવકારવા એ નવો રાહ છે.
નહિ ગણી શકાય. જીવ વીતરાગ દશાને પામી શકે છે એ એક ઉજજઆવા વાતાવરણમાં જુદો સૂર કાઢવો એ કદાચ અરણ્ય રુદન
વલ અને તેજસ્વી હકીકત છે અને એ હકીકતનું લક્ષ્ય રાખી કોઈ જીવ જેવું લાગે અથવા જુનવાણી કે મૂર્ખ લેખાઈએ. છતાં હિન્દુસ્તાનમાં સમાજને અવિરોધીપણે સાધના કરતો હોય તે તે પણ એટલા જ પણ માનવી મન અને તેની વૃત્તિઓને ઊંડે અને ગહન અભ્યાસ થયો
આદરને પાત્ર છે, જેટલો કોઈ જીવ અનાસકત ભાવે, નિર્લેપ યા નિર્મોહ છે. એ વાત યાદ કરવા જેવી છે. ગીતાના નીચેના શ્લોકો અનુભવની વાણી છે, સનાતન સત્ય છે, સાચું માનસ શાસ્ત્ર છે.
રહીને ફલાસકિત વિના કર્મયોગીનું જીવન ગાળવા મથતા હોય. આપણે કાચબો જેમ અંગોને, તેમ જે વિષયો થકી,
જૈન હોઈએ, હિન્દુ હોઈએ અથવા આવી ધાર્મિક છાપ વિશે ઉદાસીન સંકેલે ઈન્દ્રિયો પૂર્ણ, તેની પ્રજ્ઞા થઈ સ્થિર.
હોઈએ તે પણ આપણે આપણી શકિત - મતિ અનુસાર જે પથ પર પ્રયત્નમાં રહે તેય, શાણાયે નરના હરે,
ચઢીએ તે આપણા લક્ષ્ય તરફ આપણને લઈ જતો હોય તે પૂરતું છે. મનને ઈન્દ્રિય મસ્ત, વેગથી વિષયો ભણી.
વૈરાગ્યમાં સંસારને અસાર માની લેવાય છે. સમાજ પાસેથી વિષયોનું રહે ધ્યાન, તેમાં આસકિત ઊપજે, જન્મ આસકિતથી કામ, કામથી ક્રોધ નીપજે
ઓછામાં ઓછું લેવું અને તે પૂરતો સમાજ સાથે સંપર્ક રાખી અન્યને પણ ક્રોધથી મૂઢતા આવે, મૂઢતા સ્મૃતિને હરે;
સુપભેગમાંથી વાળી વૈરાગ્ય માટે પ્રેરવા જેટલા પ્રવૃત્ત રહી, બાકી સ્મૃતિ લોપે બુદ્ધિ નાશ, બુદ્ધિ નાશે વિનાશ છે.
તમય, ધ્યાનમય, જ્ઞાનમય જીવન ગાળવું એ વૈરાગ્યસાધનામાં ઈન્દ્રિય વિષયે દેડે, તે પૂંઠે જ વહે મન,
ઓતપ્રેત રહેનારનું પ્રધાન લક્ષણ છે. દેહીની તે હરે બુદ્ધિ, જેવા નાવને જળે ભગવાન બુદ્ધ અને મહાવીરે પણ તે જ કહ્યું છે. કામ વૃત્તિ એટલી
આ સંસાર પ્રત્યે તિરસ્કાર કે સંસારી જીવો પ્રત્યે તુચ્છકાર એ વૈરાપ્રબળ છે કે તેને કોઈ ઉત્તેજનાની જરૂર નથી, સતત સંયમની જ જરૂર
ગૂગામી જીવનું સારું લક્ષણ નથી. સંસારને મિથ્યા જાણ, સંસાર છે. એ ખરું છે કે બાહ્ય દબાણ કામિયાબ નનિવડે. પણ સાથે અંતર સંયમ
સુખે – માન, માયાથી માંડીને તમામ શારીરિક માનસિક સુખોનેપણ ત્યજવો તેમાં વિનાશ છે..
ત્યાજય માનવા એ વૈરાગ્યસાધના માટેની આવશ્યક શરત જરૂર છે - ચીમનલાલ ચકુભાઈ પણ તે પણ સમાજ પ્રત્યે સમાનતાને ભાવ ધારણ કરીને જ થઈ
શકશે. અન્યત્ર યોજાયેલી પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાઓ
“બ્રાહ્મ સત્ય, જગત મિથ્યા’ કહી બ્રહ્મમાં તલ્લીન રહેવાની તાલાશ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તરફથી જે રીતે પર્યુષણ વ્યાખ્યાન
વેલી ધરાવનાર જીવ આત્માના સર્વોચ્ચ શિખરો હાંસલ કરવા પ્રવૃત્તિ માળા યોજવામાં આવે છે, એ જ ધોરણે આ વર્ષે પણ અન્યત્ર વ્યાખ્યાનમાળાઓ યોજાવામાં આવી હતી. આ વખતે, જેન યુવક મંડળના
ત્યારે જ બની શકે જ્યારે તેમાં અંતરાયરૂપ બનતા તમામ ચિઆશ્રયે વિલેપાર્લેમાં, ગુજરાતી કેળવણી મંડળના આશ્રયે માટુંગામાં, ભાવમાંથી ક્રમિકપણે મુકિત મેળવવાની ક્ષમતા તે જીવમાં હોય. સાન્તાક્રુઝ જૈન મિત્ર મંડળ તરફથી સાન્તાક્રુઝમાં અને ઘાટકોપરમાં
જેને સંસારની અસારતાની પ્રતીતિ થઈ છે તે પ્રતીતિ નિરાશા, એમ ભિન્ન ભિન્ન પરાંઓમાં વ્યાખ્યાનમાળાઓ યોજવામાં આવી હતી. ઘાટકોપર નાગરિક મંડળના આશ્રયે એક વર્ષ વ્યાખ્યાન
હતાશા, કાયરતા કે અવમાનના યા નફરતમાંથી સિદ્ધ થઈ હશે તે એ માળા પણ આ દિવસમાં જ યોજવામાં આવી હતી, અને દરેક વ્યા- પ્રતીતિ સદેપ હશે, નિસ્તેજ હશે. નિર્દોષ, નિર્દેશ અને સતેજ
ખ્યાનમાળાને પૂરી સફળતા સાંપડી હતી. જનતાની જ્ઞાનપિપાસા પ્રતીતિ જ સાચું વૈરાગ્યમય જીવન હાંસલ કરી શકશે. કેટલી જાગૃત થઈ છે તેનું માપ આવી વ્યાખ્યાનમાળાની સફળતાથી અંદાજી શકાય.
| ગીતા એ વીરાગ્યને ગ્રંથ નથી. સૃષ્ટિ શૂન્યમાંથી સર્જાઈ છે મંત્રીઓ, મુંબઈ જેન યુવક સંઘ. અને એનો અંત પણ શૂન્યમાંજ છે, એવી તેની ફલશ્રુતિ નથી. સમાજને