________________
૨૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧-૧૯૭૧
બને - એટલે વ્યાપક બને કે દેશમાં લાખે સંન્યાસી હો, આ રીતે દિવસની હિમાલય પ્રદેશમાં કુલુ સ્થિત મનાલિમાં આચાર્ય રજનીશઆપણે આખા દેશની હવા અને આખા દેશનું વાતાવરણ બદલ- જીની એક શિબિર યોજવામાં આવી હતી. તે દરમિયાન તેમણે આ વાની કોશિષ કરીશું.”
અશ્રુતપૂર્વ પ્રકારના સંન્યાસને વિચાર રજુ કર્યો હતો અને
જણાવ્યું હતું કે મારો એવો ઇરાદો છે કે અધિકતમ લોકો માટે સર્વાઆચાર્ય રજનીશજીએ સૂચવેલા આશ્રમની કલ્પના નીચે મુજબ ધિક સંન્યાસ સુલભ બની શકે. છે: “એવા રીટાયર વૃદ્ધ લોક હોઈ શકે છે કે જેમના માટે ઘર હોવા સાધારણ પરંપરા મુજબ સંન્યાસધારણ એટલે આજીવન ન હોવાનું કોઇ પ્રોજન નથી, જેમના માટે જિદગી ચાલુ રહે ન રહે ' દીક્ષા એવી આપણી સમજણ છે, જૈન તેમ જ વૈદિક તથા શ્રમણ પરંપરા તેની કોઈ મતલબ નથી. તેમ જ જેમના માથે કોઇ જવાબદારી નથી
આ ધારણ ઉપર રચાયેલી છે. મુદતી દીક્ષાનો વિચાર રજનીશજીએ બૌદ્ધ
આ પરંપરામાંથી લીધો છે. તેની અંદર મુદતી દીક્ષા લેવા–આપવામાં એવી વ્યકિતઓની બાબતમાં હું ઇચ્છું છું કે જે તેમને ગમે તે આવે છે. દરેક બૌદ્ધધર્મીએ આખરે એક દિવસ માટે તે દીક્ષા અને જેમના ઘર છોડવાથી કોઈને દુ:ખ પહોંચવાને સાંભવ નથી. ગ્રહણ કરવી જોઇએ અને પાળવી જોઇએ. આવી માન્યતા અને એવા યુવકો હોઇ શકે છે કે જેમના માથે કઈ જવાબદારી નથી. પરંપરા બૌદ્ધધર્મી દેશમાં પ્રચલિત છે. આવા દીક્ષિતની દીક્ષા એક તેમના માટે દેશમાં કોઇ એક કેન્દ્ર ઊભું કરવામાં આવે જ્યાં તેઓ
દિવસની હોય, મહિના બે મહિના કે વર્ષની હોય–પણ એટલે
સમય નવદીક્ષિતે ઘર છોડીને બૌદ્ધધર્મના સાધુઓ જ્યાં રહેતા સંન્યાસીની માફક રહી શકે. પણ આ આશ્રમ પ્રોડકિટવ હોવો જોઇશે;
હોય ત્યાં જઈને તેણે રહેવું જોઈએ અને સાધુજીવનના બધા વ્રત–નિયમ અનડકટવ નહિ હોય. સમાજ આવા આશ્રમનું પાલન પોષણ કડકપણે પાળવા જોઇએ. આચાર્ય રજનીશ–પ્રરૂપિત સંન્યાસમાં કરે એમ પણ હોવું ન જોઈએ. આ આશ્રમમાં પિતાની ગૃહત્યાગની-વ્યવસાય ત્યાગની આવી કઇ કલ્પના છે જ નહિ. ખેતી હોવાની પિતાને બગીચ હશે, પિતાની નાની મોટી
સંન્યાસી બનવા ઈચ્છનાર માટે ભગવા વસ્ત્ર, ગળામાં રૂદ્રાક્ષની
માળા અને નામપરિવર્તન પૂરતાં છે. ઇન્ડસ્ટ્રીમાં હશે અને દરેક સંન્યાસીએ જે કાંઈ કામ કરી શકે
- સંન્યાસ માનવીએ કપેલું જીવનનું કઠણમાં કઠણ વ્રત છે; તે કામ ત્યાં ત્રણ કલાક કરવું પડશે. જો વ્યકિત વૃદ્ધ હોય તે ત્રણ
તે એક પ્રકારની તપસ્યા અને ઉપાસના છે. ત્યાગ અને વૈરાગ્યની કલાક સંન્યાસની સ્કૂલમાં તેણે ભણવું પડશે. ડાકટર હોય તે ત્રણ ભૂમિકા ઉપર સંન્યાસની ઇમારત રચાયેલી છે. તે સંન્યાસનું તેના કલાક આશ્રમની ઇસ્પિતાલમાં તેણે કામ કરવું પડશે. ચમાર હોય
ખરા અર્થમાં પાલન વિરલ માનવીઓ માટે શક્ય છે. જે સંન્યાસ તે તેણે ત્રણ ક્લાક જોડા સાફ કરવા પડશે. જે જે કાંઈ કરી શકે
સાથે આવા ખ્યાલે કંઇ કાળથી સંકલિત થયેલા છે તે સંન્યાસને
આ રીતે સર્વજનશુલભ બનાવવો એ સંન્યાસની એક પ્રકારની તે તેણે કરવાનું રહેશે. આ એક પ્રકારનું કોમ્યુન લિવિંગ બનશે. હાંસી કરવા બરાબર છે. જે બ્રહ્મચર્યનું યથાર્થ પાલન વિરલઆમાં જે ડાકટર કામ કરશે અને જે જોવાનું પોલીશ કરશે તે બે વ્યકિતઓ માટે શક્ય છે તે બ્રહ્મચર્યને સર્વજનસુલભ બનાવવા વચ્ચે કોઈ અન્તર નહિ હોય. આમાં કેદ ઊંચા-નીચા નહિ હોય.
જેવો આ પ્રયત્ન છે. તેવું બ્રહ્મચર્ય જેમ માત્ર મૂળની નકલ જ
હોવાની તેવી રીતે આવો સંન્યાસી પણ ખરા સંન્યાસની એક બનેને પૂરેપૂરી સગવડ મળશે, જરૂરી સામગ્રી પુરી પાડવામાં આવશે.
નકલ માત્ર હોવાની. જેવી રીતે શુદ્ધ ઉપવાસને ફરાળિયા આશ્રમના કોઈ સંન્યાસીને કોઇ પૈસા નહિ આપે. ખાવું,
ઉપવાસનું રૂપ આપીને શુદ્ધ ઉપવાસને સત્વવિનાને બનાવી રહેવું, કપડાં - આ બધી જરૂરિયાતો પૂરી પાડવામાં આવશે.” દેવામાં આવ્યું છે તેમ યમનિયમના આગ્રહવિનાને આ પતે સંન્યાસી છે એ સ્મરણ કાયમ રાખવા સાથે રજનીશજી
શ કાયમ રાખવા સાથે રજનીશજી સંન્યાસ કેવળ સત્વહીન બની જવાને. ઇચ્છે છે કે આજે તમે જે કાંઇ કરી રહ્યા છે તે પરમાત્માનું
પરમાનંદ એક ઉપકરણ છે, એક ઇન્ટ્ર મેંટની માફક તમે તે કરી રહ્યા છે.
- પૂરક નોંધ : આચાર્ય રજનીશજીની પ્રેિરણાથી જે ભાઈહવે તમે કર્તા નથી. જો તમને રોટલો કમાવાની અપેક્ષા હોય બહેનેએ ઉપર વર્ણવેલ સંન્યાસવીકાર્યો છે તેમની - જતિ શિખામાં હોય તે તે પરમાત્મા માટે. જે ઘર ચલાવવાનું હોય તે પરમાત્મા પ્રગટ કરવામાં આવેલી યાદી નીચે મુજબ છે : માટે, અને જો દુકાન ચલાવવાની હોય તો પરમાત્મા માટે. હવે સંન્યાસનું નવું સંબેધન જુનું નામ નિવાસસ્થાન તમારી કોઈ ઈગે–સેન્ટર્ડ વ્યવસ્થા રહેતી નથી; પિતા માટે કશું
સ્વામી આનંદકૃષણ શ્રી રણજિત બી. પરીખ કલ્યાણ કરવાનું કારણ નથી. તમારા માટે તમે છૂટી 'ગયા છે; એમ છતાં,
- અમદાવાદ તમારી જવાબદારીઓ છે જે માટે તમે પરમાત્માને નિમિત્ત બના- સ્વામી આનંદ પ્રજ્ઞાન સ્વામી પ્રજ્ઞાનાનંદ | મુંબઈ વીને બધું કાંઈ કરતા રહે. :” રજનીશજીની આવી અપેક્ષા છે.
' સ્વામી કૃષ્ણ શૈતન્ય શ્રી બાબુભાઇ શાહ આજોલ પણ દરેક સંન્યાસી માટે આ અનિવાર્ય નથી. જે પ્રકારે સંન્યાસ
સ્વામી કૃષ્ણતીર્થ શ્રી હસમુખ રાવળ સુરેન્દ્રનગર ગ્રહણ કરવામાં આવે છે તેવા પ્રકારના સંન્યાસી માટે આ
સ્વામી ચૈતન્ય ભારતી શ્રી હરિશ્ચન્દ્ર , નવી દિલ્હી સ્થાયી ભાવ શકય નથી.
સ્વામી પ્રેમમૂર્તિ શ્રી કનુભાઇ શાહ કલ્યાણ સંસ્કારતીર્થ પેસ્ટ આજોલ, તાલુકા બિજાપુર, જિલ્લા
સ્વામી યોગ ચિન્મય સ્વામી ક્રિયાનંદ સરસ્વતી મુંબઇ મહેસાણા (ગુજરાત)માં સ્વામી કૃષ્ણ ચૈતન્ય (શ્રી બાબુભાઈ શાહ)
માં ગલક્ષ્મી કુમારી લક્ષ્મી કરવા મુંબઇ તથા માં આનંદ મધુ (સૌ. ધર્મિષ્ઠા બહેન બાબુભાઈ શાહ) ની માં યોગ ભગવતી કુમારી ભગવતી અડવાણી મુંબઈ પ્રેમ-છાયામાં દેશ વિદેશના નવદીક્ષિત સંન્યાસીઓની સાધના
માં યોગ પ્રેમ કુમારી જશુ કોઠારી ... રાજકોટ તથા જીવનશિક્ષણ માટે એક કેન્દ્ર બનાવવામાં આવ્યું છે. અહિં
માં યોગ સમાધિ . કુમારી મીના મોદી રાજકોટ ૫-૬ સંન્યાસીઓનું એક નાનું સરખું ‘કોમ્યુન સુજન તથા
માં વેગ યશા કુમારી મંગળ દુરાડ ઘેડનદી ધર્મ ચક્ર પ્રવર્તનની દિશામાં શરૂ થઇ ચૂકેલ છે.-મનાલી શિબિ
માં યોગ પ્રિયા કુમારી પુષ્પા
ઘેડનદી રમાં તથા ત્યાર બાદ કુલ ૨૦ વ્યકિતઓ નવા જીવન - આયામમાં
માં કૃષ્ણ કરુણા - કુમારી ઝવેર શાહ મુંબઇ સંમીલિત થયા છે.
માં આનંદ મધુ શ્રીમતી ધર્મિષ્ટા શાહ આજોલ આમાં આજ સુધીમાં સારી વૃદ્ધિ થઈ રહી છે. '
સ્વામી આનંદપ્રેમ સ્વામી ગપ્રેમાનંદ ન્યુયોર્ક આ છે આચાર્ય રજનીશે પ્રેરેલી અને પ્રરૂપેલી નવા સંન્યાસનું
માં ધર્મ મુદિતા શ્રીમતી સુમન કે. શાહ કલ્યાણ સ્વરૂપ.
માં ધર્મજયોતિ કુમારી પુષ્પા પંજાબી મુંબઇ ગયા સપ્ટેમ્બરની ૨૬ મી તારીખથી ૫ ઓકટોબર એમ નવ માં ધર્મકીર્તિ
શ્રીમતી અનસૂયાબહેન આજેલ