________________
તા.૧૬-૫-૧૫
પ્રભુ
પણ
સના શરીરમાં પરિવર્તન થયું છે. તે પુરવાર થઈ ગયું છે, આ પરિવર્તન કાયમી છે એવી ખાતરી કોર્ટને થતી નથી, તેથી તેને બાર્બરાનું નામ ધારણ કરવાની કે સ્રીના કપડાં પહેરવાની કે એનું સ્ટેટસ એટલે પુરુષને બદલે સ્ત્રી તરીકે નોંધાવવાની કોર્ટે પરવાનગી આપી નહીં.
અમેરિકામાં કોઈ પણ પુરુષ સ્ત્રીનાં કપડાં પહેરીને જાહેરમાં ફરે તે તેને ગુનાહિત કૃત્ય ગણવામાં આવે છે, અને તે માટે સજા ફટકારવામાં આવે છે. રિચર્ડ્ઝને હવે પુરુષનાં કપડાં પહેરવાં ગમતાં નહોતાં અને જો સ્ત્રીનાં કપડાં પહેરે તે પેાલીસ એને પકડે તેવી બીક હતી. જ્યારે વસતીગણતરી (સેન્સસ) થાય ત્યારે એણે કઈ જાતિ લખાવવી એ બીજો પ્રશ્ન હતા. આખા કેસ ચાલ્યો તેમાં એની પત્ની લોરેઈન તરફથી એને સંપૂર્ણ મદદ મળી હતી. આ હકીકત છપાઈ ત્યાં સુધી એ બન્ને પતિ પત્ની તરીકે રહેતાં હતાં.
(આ હકીકત 'એશિયાટિક ડાઈજેસ્ટ' નામના માસિકના ૧૯૪૨ના મે મહિનાના અંકમાં પ્રસિદ્ધ થઈ છે.) સ્ત્રી. પુરુષ
હવે આપણે ઉપલા કેસથી તદૃન જુદા પ્રકારના પરિવર્તનની હકીકતો જોઈએ.
સ્કોટલેન્ડના એક બૅરન-મોટા જમીનદાર-લોર્ડ ફાર્બસ સેમ્પીલની બહેન એલિઝાબેથ જન્મથી “છેકરી ” જન્મી હતી. યુવાવસ્થામાં પ્રવેશી ત્યારે તેનું કદ બૅઠું અને કાંઈક ટૂંકું હતું. ભુખરા (ગ્રે) રંગના વાળ હતા. અને જરા ભુંરાશ પડતી આંખા, છેક નાનપણથી જ એને કસરત તથા મૈદાની રમતાના શેાખ હતા. એ ઘોડેસ્વારી કરતી, માછલાં પકડતી અને એને સારી નિશાનબાજીથી શિકાર કરવાનો શોખ હતો. એને છેકરીનાં કપડાં પહેરવાના સખત અણગમા હતા.
જન્મ વખતે એ છેકરી જેવી હશે, પણ એને વિકાસ દેકરા જેવા જ થયો. કદ જરા ઓછું હતું. હાથ મરદના જેવા હતા, પણ નાના નાજુક હતા. એને ખાત્રી થઈ હતી કે એ સ્ત્રી નથી, પણ પુરુષ છે. એની બધી વૃત્તિઓ-લાગણીએ પુરુષના જેવી હતી, પણ એણે લોકલાજના કારણે પુરુષ હોવાનું જાહેર કર્યું હતું નહીં.
માધ્યમિક શિક્ષણ પૂરું કર્યા પછી એણે એબીન યુનિવર્સિટીમાં વૈદ્યકિય અભ્યાસ કરીને ડાકટરની પદવી મેળવી અને એ શહેરમાં જ પ્રેકટિસ શરૂ કરી. અને તેની સાથે જ એણે પોતાના પહેરવેશ તથા નામ બદલી નાખ્યાં. હવે એનું નામ ઈવેન સેમ્પીલ છે. આ બધા ફેરફાર કરવાનું મુખ્ય કારણ તો એ છે કે તે એક યુવતી સાથે પ્રેમમાં પડયા હતા.
એને પુરુષ ઈન્દ્રિયને બહાર કાઢવા માટે ઑપરેશન કરાવવું પડયું નહોતું, પણ એણે પુરુષત્વ વધારવા માટેની હારમેાનની દવા લીધેલી ખરી. હવે એ સંપૂર્ણપૂણે પુરુષ થઈ ગયા છે અને જે હેવાલ મારી પાસે છે તે વખતે એ પોતાના લગ્નના ઉત્સાહમાં હતા. પેાતાના મોટા ભાઈ લોર્ડ સેમ્પીલને છેકરા નથી, એટલે સ્કોટલેન્ડના કાયદા પ્રમાણે એના ભાઈના અવસાન પછી એ લાર્ડ બનશે અને બધી જમીનદારી તથા મહેલ (કેસલ) ના માલિક બનશે. (મારી પાસે એની છબી છે.) વખતે એને કોર્ટમાં જઈને હુકમ તા મેળવવાના રહેશે જ.
ત્રીજો કિસ્સા
જ્યોર્જ જૉર્ગન્સન નામના એક અમેરિકન જુવાન હતા. એને બાપ ન્યુયાર્કમાં સુથારના ધંધા કરતો હતો. જયાએઁ માધ્યમિક શિક્ષણ પૂરું કર્યું તે અરસામાં બીજું વિશ્વયુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું અને અમેરિકાએ તેમાં ઝંપલાવ્યું. જ્યાર્જ પણ લશ્કરમાં જોડાયો અને બે વર્ષ પછી એ છૂટો થઈ ગયો. જ્યારે એ સૈન્યમાં સર્વ કોઈ સૈનિકની જેમ રોજ-બ-રોજનું કામ કરતા હતા ત્યારે એણે જોયું કે એની જાતીય ઈન્દ્રિયોમાં સમજાય નહીં એવા ફેરફાર થયા કરે છે. યુદ્ધ પૂ થયું હતું, તેથી જ્યાજે ન્યુયાર્કની એક મૅડિકલ કાલેજમાં દાકતરી અભ્યાસ શરૂ કર્યો અને એણે મનુષ્યની (સ્રી પુરુષના) જાતીય ગ્રન્થિના અને હારમાનના ખાસ અભ્યાસ કર્યો,
જીવન
૧૭
એક પ્રસંગે એ કૅલિફોર્નિયાની મુસાફરીએ ગયા હતા. ત્યાં એક દાકતરે એને માહિતી આપી કે ડેન્માર્કના પાટનગર કોપન— હેગનમાં એક ‘સીરમ ' (રસી) ઈન્સ્ટીટયૂટ છે, અને તેને ડૉકટર હામ્બુર્રર આ વિષયના કાબેલ નિષ્ણાત ગણાય છે. સારા નસીબે કેલિફોર્નિયામાં જ એને એક સન્નારી મળી, જેણે એને ડેન્માર્ક લઈ જવાની તૈયારી બતાવી. જ્યાર્જ ત્યાં ગયા.
એને બે હજાર જેટલાં ઈન્જેકશના હારમાનનાં આપ્યાં અને એના પર પાંચ છ મોટાં ઑપરેશન થયાં. ડેન્માર્કથી જ એણે પોતાનાં મા બાપને જણાવી દીધું કે એની ચિકિત્સા સફળ નીવડી છે, અને કુદરતે ભૂલ કરીને એને પુરુષ ગણાવ્યા હતા પણ હવે એ સ્ત્રી બની ગયો છે અને પોતાનું નામ બદલીને ક્રિસ્ટિન રાખ્યું છે. વયે એ ૨૬ - ૨૮ વર્ષની છે અને ગારી તથા દેખાવડી જણાય છે. (સ્ત્રી તરીકે અને પુરુષ તરીકેની એની છબી મારી પાસે છે).
આવા બનાવા ઘણા ઓછા જાણવામાં આવે છે. મારા પેાતાના અનુભવામાં મે' થોડી સ્રીઓને તપાસી છે, કે જેનામાં કાંઈ ને કાંઈ વિકૃતિ પકડાઈ આવી છે. કોઈને ગર્ભસ્થાન લગભગ હાય જ નહીં અને એક બ્રાહ્મણની રૂપાળી (૧૬ વર્ષની) છોકરીને યોનિની ઉપરનાં બીજા જાતીય અવયવો (ગર્ભસ્થાન ) હતા જ નહીં. મે તેને મુંબઈની હાસ્પિટલમાં તપાસ માટે મેાકલેલી, અને મારી પરીક્ષા સાચી નીકળી હતી.
થોડા વખત પહેલાં એક સારા કુટુંબની સુંદર દેખાતી બ્રાહ્મણ શ્રી અમને મળવા આવેલી. એ યુરોપમાં રહેતી હતી અને ત્યાં પેાતાના પતિ સાથે રહીને સાથે સાથે નોકરી પણ કરતી હતી. ઠીક સારું ભણેલી ચબરાક અને ચાલાક હતી: જે રીતે એ મારા મકાનનાં પગથિયાં ચઢી તે જોઈને તથા તેની વાતો અને વર્તનથી તરત મને વિચાર આવ્યો કે આ એક સામાન્ય સ્ત્રી નથી. પછી મે તેના વિશે માહિતી કાઢતાં એટલું જાણવા મળ્યું કે એને કદી ઋતુસ્રાવ થયો નહાતા અને છોકરાં તો થાય જ શી રીતે ? એની વૃત્તિઓ પુરુષોના જેવી જ હતી. આ સિવાય .વિશેષ માહિતી મળી નહીં,
ઉપર લખેલી બધી વિકૃતિઓને માટે એટલી મહત્ત્વની બાબત સમજી લેવાની જરૂર છે કે દરેક મનુષ્યમાં મૂળભૂત અંગેા અને અવથવા લગભગ એક સરખાં હોય છે. પુરુષોમાં સ્રીઓની જેવાં અંગા વિકાસ ન પામતાં નાનાં અને ખીલ્યાં વિનાના (પુરુષોમાં સ્તન અને તેની ડિંટડીના જેવાં) રહી જાય છે. તેવી જ રીતે સ્ત્રીઓમાં પણ પુરુષોના જેવા અંગો હોય છે કે જે વિકાસ ન પામતા. અવિકસિત રહી જાય છે.
સ્ત્રી તેમ જ પુરુષ બન્નેનાં જાતીય અંગે!માંથી અંતસ્રાવ ઉત્પન્ન થાય છે. ગુરુપેાના અને સ્ત્રીઓના જનનાંગ વૃષણ અને અંડપિંડ (ઓવરી) એ બન્ને અંગામાં ગર્ભ રહેવા માટે જે પદાર્થ ઉત્પન્ન થાય છે તે ઉપરાંત તેમાંથી અંતસ્ત્રાવ (હારમાન) પણ પેદા થાય છે. પુરુષોના અંતઃસ્ત્રાવને એન્ડ્રોજન ( androgen) અને સ્ત્રીઓના . અંતઃસ્ત્રાવને એસ્ટ્રોજન (estrogen ) કહે છે. સ્ત્રી પુરુષોના શરીરના વિશેષ (સેકન્ડરી) ચિહ્નો વિકસાવવા માટે આ અંતસ્ત્રાવ અત્યંત મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે છે. (પુરુષને મૂછ, દાઢીના વાળ વગેરે. અને સ્ત્રીઓને સ્તન વગેરે માટે) જ્યારે કોઈ રોગ કે માનસિક આઘાતને લીધે અંતસ્ત્રાવમાં વધઘટ થઈ જાય છે ત્યારે સ્ત્રી–પુરુષાનાં અંગામાં ફેરફાર થઈ જાય છે. એક વિદ્રાન નિષ્ણાતની નોંધ
ઉપર લખેલાં કારણો વિશે મને પેાતાને શંકા ઉત્પન્ન થવાના કારણે મેં ગુજરાત કોલેજના બાયાલાજી એટલે જીવવિઘાના પ્રોફેસર શ્રી ગિરીન્દ્ર પંડયાને (ઓળખાણ વિના) પુછાવ્યું અને એમણે મને જે નોંધ લખી મોકલી છે તે અક્ષરશ: અહીં રજૂ કરું છું:--
“આવા જણાવેલા કિસ્સાની બાબતમાં વૈજ્ઞાનિક દષ્ટિએ જોતાં જણાશે કે તેમાં જાતિનું પરિવર્તન ખરી રીતે થતું નથી. આના કારણમાં એમ જણાવી શકાય કે મનુષ્યમાં લિંગભેદ તો ગર્ભવિકાસના ત્રીજા તબક્કામાં એટલે સ્ત્રીના અંડકોષ (egg-cell) અને