Page Text
________________
૨૦૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૨-૬૪
હતું કે “આ દેશને ૮૦ ટકા વર્ગ માંસાહારી છે. આસામ-ઓરિસ્સા ન બને. સંભવ છે કે વિનેબાજી પોતાના આશ્રમમાં આવપણ માંસાહારી છે. એટલે ત્યાં અધિવેશન ભરાયું હોવાથી માંસા- . નાર માટે આવી અલગ વ્યવસ્થા કરવાનું ઉચિત ન પણ ધારે. અને હારીઓ માટે પણ રસોડાની સગવડ હતી. વળી કેંગ્રેસ શાકાહારી આખરે એ પણ એક દષ્ટિ હોઈ શકે છે કે જેમ મારે ત્યાં આવનાર છે એવું કોણે કહ્યું? ગાંધીજી પણ માંસાહારી મહેમાનો માટે આશ્ર- મદ્ય પીવાના વ્યસનવાળે હોય તે પણ તેને હું મદ્ય ન જ પીરસ્યું, મમાં માંસાહાર પીરસવા દેતા હતા”
એવી જ રીતે માંસાહારી મહેમાનને મારા ચાલુ નિરામિષ આહારથી આ સંબંધમાં જણાવવાનું કે ભારતમાં વર્ષોથી માંસાહાર
ચલાવી લેવાને જ હું આગ્રહ કરું. આ દષ્ટિ અનુચિત કે અસમ્યકુ પ્રચલિત હોવા છતાં, અને કેંગ્રેસના અધિવેશને ભારતમાં પૂર્વ,
છે એમ કહેવાને કશું જ કારણ નથી તેમ જ તેમાં કોઈ અવિવેક પશ્ચિમ, ઉત્તર, દક્ષિણ કોઈ પણ વિભાગમાં એક યા અન્ય સ્થળે વર્ષોથી
પણ દેખાતો નથી. વળી શ્રી મોરારજીભાઈ પણ પિતાને ત્યાં ભરાતાં હોવા છતાં, આજ સુધી કોંગ્રેસમાં પ્રતિનિધિ કે પ્રેક્ષક તરીકે
આવનાર મઘવ્યસની મહેમાનને મઘ તો કદિ નહિ જ પીરસે, ભાગ લેતાં ભાઈબહેનો માટે કેંગ્રેસની સ્થાનિક સ્વાગતસમિતિ
અને પિતાને ત્યાં આવનાર માંસાહારી મહેમાનને માંસાહારની સગવડ તરફથી એક જ પ્રકારનું રડું ઊભું કરવામાં આવતું હતું અને તે
આપશે કે કેમ એ પણ એક સવાલ છે. હું તો માનું છું કે તેઓ વનસ્પત્યાહારનું–શાકાહારનું જે કહો તે, પણ તેમાં કદિ અમિષાહારની
ગાંધીવાદી હોવા છતાં આવી સગવડ પણ કરી નહિ જ આપે. ગોઠવણ વિચારવામાં આવતી નહોતી, કારણ કે સર્વસાધારણ એવો
દિલ્હી–પેકિંગ મૈત્રીપાત્રાનું વિસર્જન વનસ્પત્યાહાર ખાસ કરીને ત્રણ-ચાર દિવસ માટે સૌ કોઈને અનુકૂળ
ગત માર્ચ માસની પહેલી તારીખે દિલહી રાજઘાટથી-શ્રી અને ગ્રાહ્ય લેખાતો હતો અને જનસમુદાયમાંથી કોઈ માંસ ખાતું હોય, કોઈ ન ખાવું હોય તો પણ સર્વ સજીવ સૃષ્ટિ વિષે કરુણા
શંકરરાવ દેવની આગેવાની હેઠળ–નીકળેલી દિહી–પેકીંગ મૈત્રીપાત્રા, દયા ઉપર આધારિત એ નિરામિષઆહાર એ ભારતીય સંસ્કૃતિ પાકીસ્તાન, બર્મા, તેમ જ નેફા વિસ્તારમાં પ્રવેશ કરવાની પરવાનગી અને સભ્યતાની એક અનોખી વિશેષતા છે એમ ગૃહિત કરીને નહિ મળવાના કારણે તા. ૩૦મી જાન્યુઆરીના રોજ આસામ ખાતે આવાં મોટાં સંમેલનમાં ખાનપાનની યોજના વિચારવામાં આવતી હતી. આવેલા મૈત્રી આશ્રમ ઉપરથી વિસજિત કરવામાં આવી છે. પોત
આ રીતે વિચારતાં ભવનેશ્વરની કેંગ્રેસે માંસાહારની ખાસ પોતાની સરહદમાં પ્રવેશ કરવાની પરવાનગી નહિ આપનારી આ સરસગવડ આપવાનો એક નવો ચીલો શરૂ કર્યો છે, જે અત્યંત દુ:ખદ છે અને જેને ભારતીય સંસ્કૃતિના હાર્દને અહિંસામુલક પાયાને
કારનો પ્રસ્તુત મૈત્રીયાત્રા સામે કોઈ વસ્તુત: વિરોધ નહોતો, પણ ચીનને સ્વીકારનારા રાવું કોઈ શિષ્ટ જન–પછી ભલે તે વ્યકિત અંગત
સખત વિરોધ હતો અને આ યાત્રિકોને ચીનમાં પ્રવેશ કરવા માટે જીવનમાં યદા કદા માંસાહારી હોય તે પણ—સખત વિરોધ કરવો વીસા આપવાનો ચીની સરકારે સ્પષ્ટપણે ઈનકાર કર્યો હતે. ચીનના ઘટે છે.
આ પ્રતિકૂળ વલણને ધ્યાનમાં લઈને આ સરકારોએ પોતાની સરસવિશેષ દુ:ખદ તે એ છે કે માન્યવર મોરારજીભાઈના હદમાં તેમને પ્રવેશ કરવા દેવાનો કોઈ અર્થ નથી એમ જણાવીને તે ઉપર આપેલ ઉત્તરમાં માત્ર હકીકતનું નિરૂપણ નથી, પણ તેનું અંગે પોતાની અનિચ્છા દર્શાવી હતી. આ રીતે એક શુભ સંકલ્પ- , સ્પષ્ટ સમર્થન છે અને પોતાના બચાવમાં ગાંધીજીના અમુક વર્ત- પુર્વક યોજવામાં આવેલી મૈત્રીયાત્રાને અંત આવે છે, જે જાણીને નને તેઓ ટાંકે છે. જે ભારતમાં સારો એવો વર્ગ નિરામિષાહારી
આ મૈત્રીયાત્રાના સંક૯પથી પ્રભાવિત બનેલાં અનેક ભાઈ-બહેને
એક પ્રકારની નિરાશા અનુભવે એ સ્વાભાવિક છે. છે અને હિંદુ જનતામાં માંસાહારી લેખાતા વર્ગને પણ ચાલુ
આંતરરાષ્ટ્રીય સંઘર્ષના ઉકેલ માટે યુદ્ધનું અવલંબન લેવું ખોરાક તે વનસ્પત્યાહાર જ છે અને માત્ર વારે-તહેવારે તે માંસભોજનને ઉપયોગ કરે છે તે ભારતને ૮૦ ટકા વર્ગ માંસાહારી
એ વ્યર્થ છે એવી દઢ માન્યતાથી પ્રેરાઈને એશિયા, યુરોપ અને છે એવું તેમનું વિધાન ભારે અત્યુકિતભરેલું લાગે છે. અને આવાં
અમેરિકામાંથી આવેલ ૧૬ વ્યકિતઓના બનેલા યાત્રીદળે બ્રહ્મ
દેશની સરહદ નજીક લીડ સુધી ભારતમાં ૧૯૦૦ માઈલની પદઅધિવેશનમાં જુદા જુદા લોકોની રુચિ મુજબ જુદો જુદો ખોરાક
યાત્રા કરી છે અને એ પદયાત્રા દરમિયાન, આ મૈત્રીયાત્રા અંગેનું ' પૂરો પાડવો એમ નહિ, પણ જે સર્વસાધારણ હોય તે જ ખોરાક પૂરો પાડવો–આ નિયમ જ વ્યવહાર અને અનુસરવાયોગ્ય લેખા
તા. ૩૦-૧-'૬૪નું નિવેદન જણાવે છે તે મુજબ, “ભારતમાં અમે જોઈએ. આ રીતે વિચારતાં પણ મોટાં સામાજિક અધિવેશનમાં
લાખો લોકો પાસે અમારે સંદેશ પહોંચાડયો છે, અને બંને દેશોની
જનતા વચ્ચે મૈત્રી સ્થાપવાની જરૂરિયાત ઉપર ભાર મૂકયો છે. બધાં સાથે બેસીને એક પંગતે ભોજન કરી શકે એવા માત્ર
અમે એમ કહ્યું છે કે શસ્ત્રાસ્ત્રો અને યુદ્ધ એ મૈત્રીને માર્ગ નથી વનસ્પત્યાહારની ગોઠવણ વિચારવી–કરવી ગ્ય છે, ઉચિત છે. આશા
અને અમે માનવમૂલ્યોના સંરક્ષણ માટે રાખીએ કે કેંગ્રેસના આગેવાન કાર્યકર્તાઓ આ બાબતને ઉપર
અહિંસાના વિકલ્પનું
સતત સમર્થન કર્યું છે.” જણાવેલી રીતે વિચારશે અને આજ સુધી ચાલી આવેલી પ્રથાને હવે પછીનાં અધિવેશનમાં ચાલુ રાખશે.
આ એક પ્રકારનું ભાવનાત્મક સાહસ હતું. આથી ભારત પિતાની રીત મુજબ કેંગ્રેસ શાકાહારી છે એવું કોણે કહ્યું
અને ચીન વચ્ચે ઊભી થયેલી તંગદિલીને, આ યાત્રીદળને ચીનમાં એમ મોરારજીભાઈ પૂછે છે. કેંગ્રેસ શાકાહારી છે એમ કોઈ કહેતું જ
વિચરવા-વિહરવાની છૂટ આપવામાં આવી હતી તે પણ, એકાએક નથી, પણ આજ સુધીની કેંગ્રેસની ભજનવ્યવસ્થા શાકાહારી જ અંત આવત એમ માની લેવાને કોઈ કારણ નથી. બે દેશો વચ્ચે રહી છે અને આ પ્રથાને આ વખતના અધિવેશન પ્રસંગે ફેરવવાની યુરાદશ તંગ વાતાવરણ હોવા છતાં આવી મૈત્રી યાત્રાના વિચારને ખરેખર કોઈ ખાસ જરૂર ઊભી થઈ હોય એમ દેખાતું નથી. અમલી બનાવી શકાય એ સ્વત: એક શુભ ઘટના છે. વળી આવી
આગળ વધીને મોરારજીભાઈ ગાંધીજીને જે દાખલો આપે મૈત્રીયાત્રાને ભારત સરકારે અનુમતિ આપી એ હકીકત ભારત છે તે દાખલો બરોબર હોય તો પણ કેંગ્રેસને ગાંધીજીનું વર્ષો સુધી સરકારને ભારે મોટું ગૌરવ આપનારી છે અને સંયોગે યુદ્ધને નેતૃત્વ પ્રાપ્ત થયું હતું એમ છતાં કેંગ્રેસની ભજનવ્યવસ્થા અનિવાર્ય બનાવે તે ભારતને લડવું પડે એમ છતાં પણ, ભારતની અંગે આવી સૂચના ગાંધીજીએ કદિ પણ કરી નહોતી એ હકીકત
નિષ્ઠા યુદ્ધની નથી, પણ વાટાઘાટ દ્વારા ચીન સાથે ઝઘડે પતા '
વવાની છે-આ મુદ્દા આવી મૈત્રીયાત્રાને મુકતપણે ચાલવા દેવાનીછે. વળી એ આશ્રમ કે જ્યાં હંમેશા નિરામિષઆહાર ઉપર ખૂબ
નીતિથી સહજપણે ફલિત થાય છે. ભાર મૂકવામાં આવતો હતો તે આશ્રમમાં આવતા માંસાહારી
આ મૈત્રીયાત્રાની થયેલી રૂકાવટની વિગત આપતાં જણામહેમાનો માટે ગાંધીજી અલગ વ્યવસ્થા કરતા હતા-આ રીત અને વવાનું કે આ યાત્રીદળને સૌથી પહેલાં પશ્ચિમ બંગાળની સરહદ આ વિચાર યોગ્ય જ છે એમ માની લેવાને કશું કારણ નથી. ગાંધીજીની ઉપરથી પૂર્વ પાકીસ્તાનમાં દાખલ થતાં ત્યાંના સત્તાધીશોએ અઢએવી પણ કોઈ રીતરસમ હોય શકે છે કે જે આપણને સ્વીકાર્ય કાવ્યું. પછી આસામમાં તે યાત્રીદળે પ્રવેશ કર્યો અને બર્માની
| SR No. | 525949 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 1964 Year 25 Ank 17 to 24 and Year 26 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Parmanand Kunvarji Kapadia |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 276 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 36 MB |