________________
'તઃ ૧-૨-૬૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
I
I
પ્રકીર્ણ નોંધ .. . . . . પંડિતજીની માંદગી એક રીતે આશીર્વાદરૂપ ' .
નિશાની કુટેવમાં ફસાયેલા હતા, પરંતુ બે ત્રણ વર્ષ દરમિયાન બધાએ | | ' ભુવનેશ્વરના કેંગ્રેસ અધિવેશન દરમિયાન ભારતના મહા- એ ટેવ છોડી દીધી હતી, કારણ કે સરકારની કડક નજર હેઠળ અમાત્ય એકાએક બીમાર પડી ગયા અને તેમની બીમારી થોડાં તેઓ હતા . . . . . . . . . . . ? દિવસ આખા દેશ માટે ભારે ચિંતાનો વિષય બની ગઈ. સદ્ભાગ્યે ' નશાબંધી અંગેના તમારા મા કોઈ કાને કેમ નથીઃ ધુરતા તે કટોકટીના દિવસો પસાર થયા છે અને આજે તેમની તબિયત એવા પ્રશ્નનો જવાબ આપતાં શ્રી મોરારજી દેસાઈએ કહ્યું હતું કે ઉત્તરોત્તર સુધરતી હોવાના સમાચાર આવે છે એથી દેશ આખો ઘણા પાગલે વચ્ચે એક ડાહ્યો પાગલ ગણાય અને મને એવા ગુંડા ઊંડી રાહત અનુભવે છે,
લેખાવું વધુ પસંદ છે. સજજને એકઠા થતા નથી એટલે દાદાઓનું . આજ સુધી પંડિતજીને પિતાની તબિયત સંભાળવા, કામને રાજય ચાલે છે. . . . . . . બોજો હળવો કરવા વારંવાર કહેવામાં આવતું હતું, પણ આ બાબત
* એમણે વિશેષમાં જણાવ્યું હતું કે જો મને તક આપર્ધામાં તેઓ ધ્યાન ઉપર લેતા જ નહોતા અને જાણે કે અજરઅમર હોય
આવે તે મુંબઈમાંથી એક વર્ષની અંદર નશાબંધીમાંથી પેદા થયેલાં એમ તેઓ ગજા ઉપરવટ થઈને કામ કર્યે જતા હતા. આ માંદગી
અનિષ્ટો નિર્મૂળ થઈ શકે તેમ છે એ દેખાડી આપવા હું તૈયાર છું. એવા પ્રકારની આવી કે જેથી તેમની આંખ પણ હવે ઉઘડી છે
જો હું એમાં નિષ્ફળ નીવડું તો હું કોઈ પણ શિક્ષા ખમવાને તૈયાર છું. અને કામને બોજો બને તેટલે હળવો કરવાની વાત તેમણે સ્વીકારી
તેમણે આગળ ચાલતાં જણાવ્યું કે નશાબંધીથી ગરીબ લોકો છે. જેના પ્રથમ પગલાં તરીકે થોડા સમય પહેલાં નિવૃત્ત કરાયેલા
" એક અનિષ્ટ અસરની પકડમાંથી મુકત થાય છે. તેથી આ નશાબંધીને લાલબહાદુર શાસ્ત્રીને તેમણે પ્રધાનમંડળમાં પાછા લીધા છે, અને
હું સર્વ સામાજિક સુધારાઓના અતિ મહત્ત્વના પાયા તરીકે લેખું. એ જ દ્રષ્ટિએ બીજાં પગલાંઓ પણ વિચારાઈ રહ્યાં છે. પંડિતજી ઉપર જે લેહીના દબાણનો મોટો હુમલો આવ્યો
છું અને તેથી મારો આગ્રહ છે કે કોઈ પણ રાજયે દારૂમાંથી કશી. તેને એક રીતે ઈશ્વરપ્રેરિત આશીર્વાદ સમાન લેખ ઘટે છે. કારણ
પણ આવક કરવાનો વિચાર કરવો ન જોઈએ અને લોકો છૂટથી કે એક પ્રશ્ન કે જવાહર પછી કોણ તે પ્રશ્નને પંડિતજી વિચાર
દારૂ પી શકે એ પ્રકારની તેમને કોઈ પણ છૂટ કે સગવડ આપવી. સરખો કરવાની પણ ના પાડતા હતા. એ પ્રશ્નને કાંઈક ઉકેલ શોધવા તરફ તેમનું તેમ જ તેમના સાથીઓનું ધ્યાન હવે પૂરું એકાગ્ર ઉપર મુજબના સમાચાર તા. ૨૦મી જાન્યુઆરીના દૈનિક બની રહ્યું છે. આમાંથી કાંઈક નિશ્ચિત વિચારણા અને પેજના છાપાઓમાં પ્રગટ થયા છે. માન્યવરે મોરારજીભાઈ આવી રીતે જન્મ પામ્યા વિના નહિ રહે અને પરિણામે પંડિતજી આપણી પિતાનાં વિચારો જણાવે એ જલિદથી માની શકાય એવું નથી. વચ્ચેથી એકાએક ચાલી ગયા હોત અને દેશમાં જે તંગ પરિસ્થિતિ એમ છતાં આજ સુધીમાં આ બાબત અંગે કશે પણ ઈનકાર - ઊભી થઈ હોત એવી કઢંગી પરિસ્થિતિમાંથી આપણા દેશને પસાર શ્રી મોરારજીભાઈ તરફથી કરવામાં આવ્યો નથી એટલે પછી છાપામાં " થવાનું નહિ રહે એવી આશા બંધાય છે. આ વખતે પંડિતજીના જે આવ્યું છે તે તેમના વિધાન સાચે અહેવાલ પ્રગટ કરવામાં શરીરને જે ધક્કો લાગ્યો છે તેવો બીજો ધક્કો આવે તે તેમના માટે આવ્યો છે એમ માની લેવાની આપણને ફરજ પડે છે. જે ' , " . ટકી રહેવું મુશ્કેલ–લગભગ અશકય–બની જાય. આ આજની . શ્રી મોરારજીભાઈનાં ઉપરનાં કથનની વિગતેવારે ચર્ચા–આલોવાસ્તવિકતાને ધ્યાનમાં લઈને પંડિતજીને બીજો કેમ હળવો કરવો, ચના કરવાની મારી ઈચ્છા નથી. નશાબંધી અંગે તેઓ અતિ મક્કમ તેઓ કામ કરવાને શારીરિક રીતે અસમર્થ બને તો તેવી પરિસ્થિતિમાં વિચાર ધરાવે છે એ સુવિદિત છે. આમ છતાં પણ પોતાના મક્કમ - શું ગોઠવણ કરવી–આને સમગ્ર રીતે માત્ર વિચાર જ નહિ પણ વિચાર અને વલણને આવી પ્રમત્ત અને રૂઆબભરી વાણીમાં વ્યકત પ્રાંધ થવો ઘટે છે. આ રીતે ગોઠવતાં, જેમ સૌ કોઈને જવાનું કરવાની કોઈ જરૂર હતી નહિ. પિતાને ગાંધીજીનાં અનુયાયી કહેવુંછે તેમ પંડિતજી પણ કોઈ એક અશુભ ક્ષણે આપણી વચ્ચેથી વિદાય
રાવનારને માટે જેટલું મહત્ત્વ સમ્યક વિચારનું છે તેટલું જ મહત્ત્વ લે છે અને ત્યારે તેને આંચકો એ નહિ હોય કે જેથી આખા
સમ્યક વાણીનું છે. ઉપરની વાણી ન ગાંધીજીની હોઈ શકે, ન ગાંધીદેશનું તંત્ર હચમચી જાય અને સર્વત્ર અરાજકતા જેવી સ્થિતિ
જીને અનુસરનારની હોઈ શકે. આવી તુમાખીભરી વાણીથી નશાફેલાઈ જાયઆવી આપણે આશા રાખી શકીએ. Hope for ' બંધી ઊલટી વધારે અળખામણી બને છે. નશાબંધીના લાભ સાથે , the best and be prepare for the worst-સારા માટે આશા જે અનર્થો પેદા થયા છે તેને પણ તેમના હકુમતકાળથી જ પ્રારંભ રાખે અને ખરાબ માટે તૈયાર રહે–આ રીતે આપણને,. પંડિતજીની થો છે એ તેમને યાદ આપવાની જરૂર ન હોય. .... શરીરસ્થિતિ અંગે વિચાર કરવાનું અનિવાર્યપણે પ્રાપ્ત થાય છે.
હેમ -સાયન્સના શિક્ષણમાં અપાનું માંસાહારનું ફરજિયાત શિક્ષણ નશાબંધીની તરફેણમાં નશાયુકત વાણી ' | કેન્દ્રના માજી નાણાંપ્રધાન શ્રી મોરારજી દેસાઈએ કેટલાક
તાજેતરમાં ભરાયેલ નેશનલ વેજીટેરિયન કન્વેન્શનના પ્રમુખ રાજયમાં દારૂબંધી હળવી કરવાના થતા પ્રયાસોની સખત ઝાટકણી
ડે. સી. પી. રામસ્વામી આયરને સંબોધીને શ્રી એમ. એમ. સંઘવીએ કાઢતાં નાગપુર ખાતે તા. ૧૯મી જાન્યુઆરીના રોજ જણાવ્યું
એક પત્ર લખ્યો છે જેમાંને અગત્યનો ભાગ નીચે મુજબ છે :હતું કે આ તે નબળા વહીવટીતંત્રને અને દરેક સ્થળે રુશ્વતખોરોને
* “શાકાહારી જીવનપદ્ધતિ તરફ દુનિયાનું ધ્યાન કેન્દ્રિત પ્રેત્સાહન મળે એ માટેનો માર્ગ સરળ કરી આપવા જેવું થશે.
કરવા માટે ભારતે ફરી એક વાર આગેવાની લીધી છે તે એક ભારે ત્યના પત્રકારો સાથેની વાતચીતમાં તેમણે નશાબંધી હળવી કરવા શુભસૂચક ઘટના છે. ખેરાક એ સર્વ જીવિત પ્રાણીઓનું પાયાનું માંગતી સરકારોને સંબોધીને કહ્યું હતું કે જો તમે સરકાર ચલાવી
તત્ત્વ છે, કારણ કે ખેરાકથી વિચારે ઘડાય છે, અને વિચારોનું પ્રતિશકતા ન હ તો દારૂબંધી હળવી કરવાને બદલે તેમને પિતાને બિબ ચારિત્ર્યમાં પડે છે અને ચારિત્ર્ય મુજબ આખરે દુનિયાનું સરકારી જવાબદારીથી છૂટા થવાનો અનુરોધ કરું છું. આ રીતે કોઈ ભાવિ ઘડાય છે. . પ્રશ્ન હલ થઈ ન શકે.
' “જ્યારે પશ્ચિમના દેશનું વલણ શાકાહાર તરફ ઢળતું જાય છે, તેમણે આગળ વધતાં જણાવ્યું હતું કે જ્યારે મેં મુંબઈ સર- ત્યારે ભારતમાં વધારે ને વધારે લોકો આમીષ આહાર તરફ ઝુકતા “કારનું નેતૃત્વ સંભાળ્યું હતું ત્યારે રાજયના ૯૦ ટકા પોલીસે જણાય છે–આવી આજની-- ભારે કમનસીબ પરિસ્થિતિ છે. ખોરાક