Prabuddha Jivan 1964 Year 25 Ank 17 to 24 and Year 26 Ank 01 to 16

SR No.: 525949
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1964
Total Pages: 276
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 36 MB

Page 205

તા. ૧૬-૧૦-૧૪
પ્રબુદ્ધ જીવન છે. પ્રજા સમાજવાદીઓના સામુહિક કોગ્રેસ પ્રવેશ અંગે પારડી ખાતે યોજાયેલા સંમેલન છે. છે અને પારડી બાજુની ઘાસીયા જમીનના નિરાકરણ ઉપર એક દૃષ્ટિપાત જ
પારડી પ્રશ્નના પ્રેક્ષક કે સમાલોચક તરીકે નહીં, પણ કરાવ્યાં છે. મોટા પંડામાં એક વખત પારડીના હજારો કિસાને પારડીના પાયાના પ્રશ્ન પ્રત્યે હૃદયપૂર્વકની સક્રિય સહાનુભૂતિ સત્યાગ્રહ કરવા રણે ચડયા હતા. સામે જમીનદાર અને એમના ધરાવનાર એક આત્મીયજન તરીકેનું આ મારું વિશ્લેષણ છે. માણસે સામનો કરવા તૈયાર ઊભા હતા. પોલીસના ૨૦–૨૫ જ ૪થી ઓકટોબરના રોજ પારડીના બાલદા ગામે પારડી વિસ્તારના માણસે. મેં એક ઉચ્ચ પોલીસ અધિકારીને સવાલ કર્યો કે “આટલા મુખ્યત્વે અને સામાન્યપણે ગુજરાતના અન્ય વિસ્તારના પ્રજા- બધા માણસો છે. કાંઈક તૂફાન થશે તે ૨૦ પોલીસથી તમે કેવી સમાજવાદીએ સામૂહિક રીતે કેંગ્રેસમાં જોડાયા એ પ્રસંગનાં સાક્ષી રીતે મામલો કાબુમાં લેવેશે ?” તુરત પોલીસ અધિકારીઓએ જવાબ તરીકે મન ઉપર પડેલ છાપને ગુજરાતની વિચારશીલ જનતા સમક્ષ આપ્યો. “બીજે ગમે તે હો, પણ પારડીના કિસાને અને એમના અને મુખ્યત્વે લોકશાહી સમાજવાદમાં માનનારા મિત્રો સમક્ષ નેતાઓમાં એવી એક શકિત છે કે હજારો માણસો સત્યાગ્રહ કરે મૂકવાની ઈચ્છા હું રોકી શકતું નથી. મારે કહેવું જોઈએ કે હું તે પણ જરાય કોઈને વાંકો વાળ થતો નથી, કોઈ તોફાન થતું પારડીની કિસાન રેલીમાં જ હિસ્સ લેવા ગયો હતો, કેંગ્રેસમાં નથી.” પોલીસ અધિકારીની આ વાતે મને મંત્રમુગ્ધ કર્યો. થયેલું પ્રજાસમાજવાદી પક્ષનું ‘મર્જર’ કે ‘મર્ડર’ નિહાળવા નહીં. મેં નજરે પણ બધું નિહાળ્યું. પણ જ્યારે ૪થી ઓકટોબરની એમ છતાં એ તક પણ મળી ગઈ, એટલે સ્વાભાવિક છે કે બે રેલીમાં કિસાનના આ જ અહિંસક સત્યાગ્રહને કોઈએ બિરદાવ્યો શબ્દ એ અંગે પણ લખીશ. મારે આશય આ લેખને પારડીના નહીં, ત્યારે મારું હૃદય દુ:ખ અનુભવી રહ્યું. એથી વિશેષ કિસાન સત્યાગ્રહની સફળતા-નિષ્ફળતા અંગે જ વિશેષ પ્રકાશ જ્યારે શ્રી મોરારજીભાઈ દેસાઈએ આ સત્યાગ્રહને ખોટો અને પાડવાનો છે.
ઉતાવળીયો માર્ગ કહી શ્રી ઈશ્વરભાઈ કરતાં પોતે સત્યાગ્રહ અંગે પારડીના કિસાન આંદોલન અંગેની મારી આત્મીયતાને થોડોક વધારે જાણે છે વિગેરે ભાષા વાપરી, ત્યારે મારા મન ઉપર અને ખ્યાલ આપીશ તે આગળની વસ્તુ સમજવામાં સરળતા થશે. મને લાગે છે કે મારા જેવા અનેકોનાં મન ઉપર મોટો આઘાત ૧૯૫૩માં આજથી ૧૧ વર્ષ ઉપર પ્રથમ વખત પારડીની ધરતી થયો. ૧૨ વર્ષના એકધારા અહિંસક સત્યાગ્રહને, એ જ સત્યાગ્રહીખૂંદવાનો મોકો મળ્યો હતે. પ્રજાસમાજવાદી મિત્ર જેલમાં હતાં. એની હજારોની મેદની વચ્ચે, ખોટો કહેવામાં આવે, એ સત્યાગ્રહના સત્યાગ્રહ જમીનના પ્રશ્નને લઈને હતે, એટલે ભૂદાનના સાથી- સંચાલક શ્રી ઈશ્વરભાઈને અસત્યાગ્રહી કે ઉતાવળીયા કહેવામાં એનું આ અંગે ધ્યાન જાય એ સ્વાભાવિક હતું. વળી મારે મન આવે એ ન કલ્પી શકાય તેવી વાત છે. હું સૌને પૂછવા માગું તે ગુજરાતના આદિવાસી વિસ્તારનો આ પ્રશ્ન હતો. હું રહ્યો છું કે આવી મોદશા સાથે થયેલ સમાધાનથી કોની પ્રતિષ્ઠા આદિવાસી વિસ્તારના કાર્યકર. આમ બેવડા ઉત્સાહથી પારડીની સ્થપાઈ છે? પારડીના અહિંસક કિસાની? સત્યાગ્રહના અહિંસક ધરતી નવ દિવસ ખુંદી. ભાતની કયારીઓને ઘાસમાં બદલાયેલી સેનાની શ્રી ઈશ્વરભાઈની? કે અહિંસાની? જવાબ શૂન્યમાં જોઈ. કારીઓના ઢેફા ઉપર ચાલી ચાલીને મનને પાકી ખાતરી. મળશે. હા, કેટલાક પિતાને વ્યવહારુ માનતા લોકો કહી શકે કે, થઈ કે પારડીના કિસાનોને પ્રશ્ન સાચો છે. દસમાં દિવસે પારડીથી “તમારે ટપટપથી કામ છે કે મમથી? રોટલો કિસાનોને વિદાય થયા. વલસાડ પાસે ટ્રેન અથડાતાં ચોથી પાંસળી ભાંગી.
હવે મળશે.” એવું માનનારા લોકો સાથે મારી કોઈ વિશેષ હાથમાં કમ્પાઉન્ડ ફ્રેકચર થયું. બે માસના દવાખાનામાં પારડીના
તકરાર નથી. પણ શ્રી ઈશ્વરભાઈની પ્રમાણિક અને પારદર્શક ખાટાં મીઠાં સ્મરણો યાદ આવતાં રહ્યાં. અમારા પ્રત્યક્ષ નિરીક્ષણના
અહિંસક નિષ્ઠાનાં જેણે જેણે દર્શન કર્યા છે તે સૌને આથી આધારે ગુજરાત ભૂમિદાન સમિતિએ પારડીના કિસાન આંદોલનનું
આઘાત થાય એ સ્વાભાવિક છે સમર્થન કરતું નિવેદન કર્યું. હજી મને એ દિવસ યાદ છે કે
, , , પારડીને પ્રશ્ન ઉકલ્યો કહેવાય? સાબરમતીના હરિજન આશ્રમમાં બાપુજીના હૃદયકુંજની ચૂંફાળમાં
ગુજરાત સરકારે કરેલ જાહેરાત મજાની છે. અઢાર હજાર સૂરત જિલ્લા કેંગ્રેસ અને ગુજરાત કેંગ્રેસના કેટલાક જાણીતા
એકર જેટલી જમીન આવતા ખેતી વર્ષ પહેલાં ખેડાણ નીચે આવશે. અગ્રણીઓ ભૂદાનકાર્યકરો સાથે પારડી સમર્થનના નિવેદન અંગે
શ્રી બળવંતરાય મહેતાએ કરેલ પ્રતીક ખેડાણે આદિવાસીઓમાં કેવી કડવાશભરી વાણીમાં વાત કરી રહ્યા હતા. ત્યારબાદ અનેક
આશાના અંકૂર પ્રગટાવ્યાં છે. આ બધું સારું થયું છે. કિસાની વખત પારડીની કિસાન જનતાને મળવા જવાના પ્રસંગો મળ્યા છે, માગણીને આ રીતે જવાબ મળે છે તે પ્રશંસનીય છે. અલબત્ત એમના સત્યાગ્રહને નિહાળ્યા છે. અમારા વિસ્તારના આદિવાસી
ગુજરાત કેંગ્રેસના સર્વોચ્ચ શ્રી મોરારજીભાઈએ એમની આગેવાનોને પારડીના સત્યાગ્રહને જોવા જાણવા મોકલ્યા છે. દેશ અને પરદેશમાં પારડીના કિસાન આંદોલનને બિરદાવવાની અનેક
સર્વોચ્ચતા પ્રગટ કરતી વાણીમાં કહ્યું કે, “બળવંતભાઈ આવાં વચન તકો ઝડપી છે. આ ઉપરથી પારડીના કિસાન આંદોલન અંગેની
આપે, પણ એ પૂરાં ન થાય તો ગાળે અમારે શિરે આવશે.” મારી ભૂમિકા સ્પષ્ટ થશે.
વગેરે. આ એકદમ ઉકલી જાય તેવો પ્રશ્ન નથી તેમ પણ કહેવાયું. ' ' ' સત્યાગ્રહ સાચું કે ખોટો? *
એટલે હજી “ગો સ્લે” “ધીમાં ચાલ” પદ્ધતિની મર્યાદાને આધીન " બાપુજીના જમાના પછી ભારતમાં ચાલેલ અનેક નાના-મોટા આ પ્રશ્ન રહેશે એવી સ્પષ્ટ છાપ ઊઠી છે. ગુજરાત પચાસ સત્યાગ્રહો અંગે આપણે જાણીએ છીએ. પારડીમાં ૧૨ વર્ષ સુધી ટકાથી વધારે અનાજમાં ખાધવાળે પ્રદેશ છે, તે પછી અનાજ ચાલેલ એકધારા કિસાનના આ અહિંસક સંત્યાગ્રહની પૂજ્ય વિને- વધારે તેવી યોજનાને અમલ ‘વર બેઝીસ’ ઉપર થવો જોઈએ. બાથી માંડીને અનેક લોકોએ એની શિસ્ત અંગે પ્રસંશા કરી છે. જ્યારે ગુજરાત સરકાર શ્રી ઈશ્વરભાઈના અને ગુજરાતના અનેક પારડીની નજીકમાં જે દહાણું વિસ્તારમાં ૧૯૪૯-૫૦ના અરસામાં ડાહ્યા માણસના મત સાથે આખરે ૧૨ વર્ષ પછી સંમત થઈ કે થયેલ કિસાન આંદોલને સામ્યવાદી સંચાલન તળે જે ખાના- પારડીની જમીનમાં ઘાસની જગ્યાએ અનાજ ઉગાડી શકાય તેમ છે, ખરાબી કરેલ તેને સૌને ખ્યાલ છે. એ જ વિસ્તારને અડોઅડ તો પછી એક જ માસમાં પારડી અને એના નજીકના વિસ્તારોની પારડી વિસ્તારમાં ૧૨ વર્ષ સુધી સત્યાગ્રહ ચાલે તે જે રીતે જમીનમાંથી ઘાસ કપાઈ જાય કે તુરત ખેડવાને ક્રાંતિકારી કાર્યક્રમ ચાલ્યો તેણે ભારતમાં અહિંસક સત્યાગ્રહનાં એકવાર ફરી સૌને દર્શન શા માટે સ્વીકારતી નથી? ૧૮ હજાર એકર જ શા માટે? વળી ૧૮