Prabuddha Jivan 1964 Year 25 Ank 17 to 24 and Year 26 Ank 01 to 16

SR No.: 525949
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1964
Total Pages: 276
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 36 MB

Page 120

!
:
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા૧૬-૧૬૪ પ્રકીર્ણ નોંધ ‘નહેરુ પછી કોણ? એ પ્રશ્નનો ગૌરવપ્રદ ઉકેલ
કેંગ્રેસના નાવને આબાદ પાર ઉતાર્યું છે. આમ આપણે નહેરુના નહેરુ જીવતા હતા ત્યારે નહેરુ પછી કોણ એ પ્રશ્ન આપણ
અભાવમાં લોકશાહીની પહેલી પરીક્ષામાં સફળતાપૂર્વક પસાર થયા સર્વને અનેક રીતે મૂંઝવતું હતું અને આપણા દિલમાં અનેક
છીએ. એ જ સન્મતિ અને સહકારની વૃત્તિ હજુ સામે ઊભેલાં અનિષ્ટ કલ્પનાઓ ઊભી કરતો હતો અને એમ છતાં તેમના અવ
અનેક ભયસ્થાનોને ઓળંગવામાં આપણને મદદરૂપ થાય અને સાનના અઠવાડિયાની અંદર તેમના સ્થાને શ્રી લાલબહાદુર શાસ્ત્રીની
દેશની આઝાદી અને આબાદી અખંડિત-સદા સુરક્ષિત–રહે એવી સર્વાનુમતે નિમણુક અથવા તે પસંદગી થઈ ગઈ અને બીજા
આપણ સર્વની સતત પ્રાર્થના અને ચિન્તા હો! અઠવાડિયામાં નવું પ્રધાનમંડળ પણ રચાઈ ગયું. આ દર્શાવે છે કે, કેન્દ્રના નવા પ્રધાનમંડળની રચના અને શ્રી મોરારજીભાઈ- ૧૪ વર્ષ પહેલાં આપણા દેશમાં સ્થપાયેલી લોકશાહીનાં મૂળ આપણી - ભારતના નવા ચૂંટાયેલા મહાઅમાત્ય શ્રી લાલબહાદુર
ભૂમિમાં ઊંડા ગયાં છે. અને લોકશાહીનું હાર્દ આપણી પ્રકૃતિ સાથે શાસ્ત્રીએ નક્કી કરેલા પ્રધાનમંડળની જે યાદી. બહાર પાડવામાં વાણીતાણા માફક વણાઈ ચૂક્યું છે.
આવી છે તેમાં પહેલાનું પ્રધાનમંડળ હતું તેનું તે અકબંધ કાયમ ' 'નહેરુ નહિ હોય ત્યારે દેશમાં અંધાધુંધી ફેલાશે, રાજકારણી રાખવા ઉપરાંત, શ્રીમતી ઈન્દિરા ગાંધી, શ્રી એસ. કે. પાટીલ તથા ' આગેવાનીમાં સત્તાની સાઠમારી જામશે, મુખ્યપ્રધાન થવા માટે શ્રી એન. સંજીવ રેડીને ઉમેરો કરવામાં આવ્યો છે અને એ રીતે | ભારે કડવાશ પેદા કરતી તીવ્ર સ્પર્ધા ઊભી થશે, કોઈ વળી સરમુખ- ૧૬ કેબિનેટ મિનિસ્ટરો અને ૧૫ મિનિસ્ટર્સ ઑફ સ્ટેટનું આ
ત્યારશાહી લાવવાની કોશિષ કરશે, કોઈ કોઈ પ્રદેશમાં ભારતથી પ્રધાનમંડળ બને છે. આ નવા પ્રધાનમંડળમાં કામરાજ યોજનાના જુદા પડવાની હિલચાલ શરૂ થશે અને આ તકને લાભ લઈને કારણે જેઓ જના પ્રધાનમંડળમાંથી છૂટા થયા હતા તેમને ઉત્તર તેમ જ પશ્ચિમ તરફથી અણધાર્યા આક્રમણ શરૂ થશે--આમ નવા પ્રધાનમંડળમાં હવે જરૂર સામેલ કરવામાં આવશે એવી ધારણા ચાલી રહેલાં તર્કવિતર્કો ખેટા પડયા છે, સત્તાસૂત્રની ફેરબદલી હતી, પણ શ્રી એસ. કે. પાટીલ સિવાય બાકીના બે શ્ર. મેરારજી દેસાઈ કલ્પનામાં ન આવે એવી સરળતાથી થઈ શકી છે, પાડોશી રાજ્યમાં અને શ્રી જગજીવનરામને બાજુએ રાખવામાં આવ્યા છે. આ બેમાં ચીન શાંત હોય એમ લાગે છે, અને પાકિસ્તાનના મુખીને સૂર શ્રી જગજીવનરામ ન લેવાયા તેના કોઈ ખાસ તીવ્ર આઘાતપ્રત્યાપણ અનુકુળતા દાખવત નવો વળાંક લઈ રહ્યો છે. આ બધું ઘાત પડયા હોવાનું જાણવામાં આવ્યું નથી, પણ શ્રી મોરારજીભાઈને બહુ શુભસૂચક અને આનંદજનક છે. '
આ પ્રધાનમંડળમાં તેમની અપેક્ષા મુજબ સમાવેશ થઈ ન શકો L: ' આજથી..૧૬ વર્ષ. પહેલાં થયેલું ગાંધીજીનું ખૂન એ ભારતે એના તરફ પ્રબળ આધાત–પ્રત્યાઘાત પડયા હોય એમ માલુમ સ્વીકારેલી બીનસાંપ્રદાયિકતાની નીતિને ભીષણ પડકારરૂપ હતું. પડે છે. તેમને નવા પ્રધાનમંડળમાં દાખલ થવા લાલબહાદુર જવાહરલાલે એ પડકારને પૂરો સમર્થ સામનો કર્યો હતો અને એ શાસ્ત્રીએ નિમંત્રણ તે આપ્યું જ હતું, પણ પિતાને નવા પ્રધાનનીતિને મક્કમપણે ટકાવી રાખી હતી. આવી જ રીતે જવાહરલાલ મંડળમાં બીજું સ્થાન મળવું જોઈએ એ મેરારજીભાઈને આગ્રહ આપણી વચ્ચેથી વિદાય થયા તે પહેલાં ચીન તેમ જ પાકિસ્તાન હતે – અને એ તેમને આગ્રહ તદૃન વ્યાજબી હતે – જ્યારે એ આપણી સામે ઘુરકયા કરતાં હતાં અને કોમી વિખવાદ વળી પાછા સ્થાન, શ્રી ગુલઝારીલાલ નંદા થોડા દિવસ માટે પણ ભારતનાં મહા માથું ઉંચકી રહ્યો હતો. આજે આ બંને અનિષ્ટો પ્રમાણમાં હળવાં અમાત્ય બન્યા તેથી, તેમને આપવું જોઈએ અને શ્રી મોરારજી'બન્યાં હોય એમ લાગે છે.'
ભાઈએ તેમની પછીનું સ્થાન સ્વીકારવું એવો લાલબહાદુર શાસ્ત્રીને . જવાહરલાલની જગ્યા માટે સ્પર્ધા થઈ જ નહોતી એમ આગ્રહ રહ્યો હતો. આ ગૂંચને નિકાલ લાવી ન શકાય અને શ્રી. 'તે ન જ કહેવાય અને આટલા મોટા સ્થાન માટે સ્પર્ધા ન જ થાય મેરારજીભાઈને નવા પ્રધાનમંડળમાં સ્વમાનભેર પ્રવેશ અશકય બન્યો. ' એમ માનવું કે વિચારવું એ પણ વધારે પડતું છે. પણ એ સ્પર્ધા ભારતના આજના રાજકારણમાં સૌથી વધારે વિવાદાસ્પદ 'કોઈ કડવાશમાં ન પરિમણી અને કામચલાઉ મુખ્યપ્રધાન શ્રી વ્યકિત-controvesial figure–હોય તે તે શ્રી મેરારજીનંદાજીની દરખાસ્તથી અને મુખ્ય પ્રધાનપદના બીજા ઉમેદવાર ભાઈ દેસાઈ છે. તેમના વિશેના અભિપ્રાયો બે અંતિમ શ્રી મોરારજીભાઈના ટેકાથી શાસ્ત્રીજી સર્વાનુમતે ચૂંટાયા એ ઘટનાને છેડાને અવલંબતા માલુમ પડે છે. તેમની કઠોર વાણી અને જુદી ભાવિના શુભચિહ્ન તરીકે આવકારવી ઘટે છે.
પ્રકૃતિ–ભલે સત્યપ્રેરિત હોય તે પણ-અનેકને તેમના વિરોધી ' મુખ્યપ્રધાનની ચૂંટણી કેમ કરવી એ કોઈ સાદો સીધો સવાલ બનાવ્યા છે. આમ છતાં પણ એમની અસાધરણ શકિતમત્તા, વિપુલ નહોતે. આના માટે કોઈ પરંપરા કે નક્કી થયેલ માર્ગ નહોતો.. વહીવટી અનુભવ અને સુદ્રઢ કાર્યનીતિ વિશે બે મત હોવા સંભવ સ્વરાજ્ય મળ્યા બાદ પહેલી જ વાર આવી પસંદગી કરવાની હતી. નથી. રાષ્ટ્રના અર્થકારણનું તેમણે અમુક સમય સુધી ભારે કુશળતાઆ અટપટી સમસ્યાને ઉકેલ આણવા માટે અને ભારતના આવા પૂર્વક સંચાલન કર્યું હતું અને તે કારણે તેમણે આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ સર્વોત્કૃષ્ટ રાજ્યાધિકારીની પસંદગી નક્કી કરવા માટે જેની જેની અને પ્રતિષ્ઠા, પણ પ્રાપ્ત કરી હતી. આજના તબક્કે તેમની અમાપ સલાહ લેવી ઘટે, સુચના અને અભિપ્રાય ધ્યાનમાં લેવા ઘટે ઉપગીતા હતી. તદુપરાંત નહેરુના અભાવમાં ઊભી થયેલી એક
ઉપયોગીતા હતી. તદુપરાંત નહેરુના અભાવમાં ઉભી થયેલ એ સર્વ તત્ત્વોને રાજ્ય પ્રદેશના મુખ્ય પ્રધાનને, કેંગ્રેસની કારો- પ્રકારની રાજકીય કટોકટીના ટાણે રાષ્ટ્રને ઉપયોગી એવી બધી બારીને અને પાર્લામેન્ટના કેંગ્રેસી ધારાસભ્યોને વ્યકિતગત તેમ જ શકિતને સહયોગ સાધવાની જરૂર હતી અને નવા રચાતા પ્રધાનવર્ગવાર સંપર્ક સાધીને કેંગ્રેસપ્રમુખ શ્રી કામકરાજે માગમ મંડળમાં ભિન્ન ભિન્ન દ્રષ્ટિબિન્દુઓને અવકાશ મળવો જોઈ 'બહુમત-concensus of opinion-કઈ બાજુએ છે એ હત, તદુપરાંત નવા પ્રધાનમંડળમાં મોરારજીભાઈની એક જાહેર કર્યું અને ત્યાર બાદ પાર્લામેન્ટના કેંગ્રેસ પક્ષમાં નેતાની balancing force તરીકે–એક યા બીજા છેડે ઝુકતી રાજઔપચારિક વિધિ કરવામાં આવી અને સર્વાનુમતે ચૂંટણી કરવામાં નીતિને સમધારણ ઉપર સ્થિર રાખતા એક બળ તરીકે સવિશેષ આવી–એ માટે કોંગ્રેસ પ્રમુખને જેટલા ધન્યવાદ આપવામાં આવે ઉપયોગીતા હતી. આ બધી દ્રષ્ટિએ પણ મેરારજીભાઈને નવા 'તેટલા ઓછા છે. તેમણે એક કુશળ નાવિક તરીકે કામ કર્યું છે અને પ્રધાનમંડળમાં સમાવેશ થવો અતિ આવશ્યક હતું. આમ થવાની
.