________________
*
*
*
*
*
" , પ્રબુદ્ધ જીવન '
તા. ૧૨-૧૦-૨૩ ગા અને ચીનના મામલામાં શાંતિસેવાએ શું કર્યું?”
વિશ્વમેત્રો “દેશની જનતા અહિંસક પ્રતિરક્ષા માટે તૈયાર નથી.” ' મેં જણાવ્યું.
" (શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ દ્વારા આયોજિત આ વર્ષની . “નહિ.” પ્રોફેસર સાહેબે સોફા ઉપર પગ લંબાવતાં કહ્યું. પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાના છેવટના ક્ષમાપના–આદાન-પ્રદાનના દિવસે “ગાંધીજીએ એમ કદી વિચાર્યું નહોતું. વિનોબા નહેરુની વિરૂદ્ધમાં કદી
મહાસતી ઉજજવલકુમારીએ આપેલા વ્યાખ્યાનની સંક્ષિપ્ત નેધ પણ કદમ ઉઠાવતા નથી. તેમણે ચીનની વિરૂદ્ધ ભારતની લશ્કરી નાચ આપવામાં આવે છે. ત્રી).. કાર્યવાહીને પણ મૂક સમર્થન આપ્યું છે. આ અમારા જેવા માટે
બાહ્ય અંતર ઘટયું છે, આંતરિક અંતર વધ્યું છે. -ભારે આશ્ચર્યનો વિષય બનેલ છે. વિનોબા અને નહેરુ ઘનિષ્ટ મિત્રો આજનો યુગ વિજ્ઞાન યુગ કહેવાય છે. વિજ્ઞાન પવન વેગે છે. એક ક્રાંતિકારી અને બીજા શાસક, શાસક ક્રાંતિ ચાહત નથી. પ્રગતિ કરી રહ્યું છે. આજે આપણે રોકેટ કે ઉપગ્રહના યુગમાં જીવીએ તે સ્થિતિસ્થાપકતાવાદી જ હોય છે. વિનોબા ભૂમિસમાને છીએ. આ યુગમાં એક દેશ બીજા દેશથી અને એક ખંડ બીજા ખંડથી લઈને નીકળ્યા, પણ “ભૂમિક્રાંતિ' ન થઈ. પછી શાંતિસેના અને બહુ જ નજીક આવી ગયેલ છે. એશિયા અને યુરોપ સામસામાં મકાનના અહિંસક પ્રતિરક્ષાનું મહાન સૂત્ર તેમણે આપ્યું અને તેમાં પણ બે ઝરૂખા જેવા થઈ ગયા છે. જે સ્થળે પહોંચતાં મહિનાઓ લાગતા હતા તેમને સફળતા ન મળી.” પ્રોફેસરે પોતાની વાત બહુ વિસ્તારથી ત્યાં આજે દિવસે અને કલાકો લાગે છે. હમણાં હમણાં જે ઉપગ્રહ અને બહુ તર્કોપૂર્વક અમને સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યો, તેમના કહેવાને ઊડે છે તેમાં તે માણસો સે મિનિટમાં આખી પૃથ્વીની પ્રદક્ષિણા કરીને સાર એ હતો કે “ભારત ગાંધીના રસ્તા ઉપર ચાલી ન શકર્યું. આ પાછા આવે છે. પૃથ્વીની પરિધિ ૨૪,૦૦૦ માઈલની છે. આ લોકો માટે નહેરુ અને વિનોબા બંને જવાબદાર છે.”
લગભગ ૨૫,૦૦૦ માઈલ ઘૂમી આવે છે. એરોપ્લેનમાં બે કલાકમાં “જુઓ, ખૂબ મોડું થયું છે, મહેમાનને હવે સુવા દો!” (૧૨૦ મિનિટમાં) જેટલું અંતર કપાય તેટલું ઉપગ્રહ એક મિનિપ્રોફેસરસાહેબનાં પત્ની વાતચીતમાં ભંગ પાડીને બોલી ઊઠયાં..
ટમાં કાપે છે. એ જ પ્રમાણે આજે સેંકડે નહિ, બલ્ક હજારો માઈતેમણે અમારા માટે પથારી તૈયાર કરી આપી અને અમને આરામ
લના અંતરે વસનારાઓ સાથે ટેલીફોન અને ટેલીવિઝનની મદદથી કરવાની મીઠી સરખી આજ્ઞા આપી. હું પ્રોફેસર સાહેબના ઓરડામાં સામસામા ઊભા રહીને વાત કરતા હોઈએ તેમ વાત કરી શકાય છે. સૂત. બરોબર સામેની દીવાલ ઉપર બાપુની એક નાની સરખી આ પ્રમાણે વિજ્ઞાને બહારનું અંતર ઘણું જ કાપી નાખ્યું છે, ગંભીર છબી લટકતી હતી. “હું કોઈ વાર ભારત આવીને સેવાગ્રામ પણ અંતરનું અંતર કેટલું કપાયું છે? તે આપણી સમક્ષ વિકટ સમઆકામે જવા ઈચ્છું છું. આર્યનાયકમ જીએ મને આમંત્રણ પણ સ્યા છે. અંતરનું અંતર કપાવાને બદલે વધી રહ્યું છે. બે ખંડ સામઆપ્યું છે.” પ્રોફેસર સાહેબે જણાવ્યું.
સામાં બે ઝરૂખા જેવા બની ગયા છે–તેટલા નજીક આવ્યા છે એ ગંભીર, અધ્યયનશીલ અને ગાંધીવિચાર પ્રતિ હૃદયપૂર્વકની ખરૂં, પરંતુ એક જ મકાનમાં અડીને રહેલા બે બ્લેકો વચ્ચેનું શ્રદ્ધા રાખવાવાળા પ્રૉફેસર હેકમનના ઘરમાં એક રાત્રી પસાર
અંતર વધ્યું છે – વધી રહ્યું છે ! આજે કયુબામાં શું થઈ રહ્યું છે તેની કરતાં અમને કેટલી બધી પ્રેરણા મળી? એ ૨૭ જૂનની રાત્રીને
સૌને ખબર હશે, પણ પાડોશીના શા હાલ છે તેની પાડોશીને પણ અમે કદિ પણ ભૂલી શકવાના નથી. પ્રોફેસર સાહેબની પ્રેમસરિ
ખબર નહિ હોય. એટલે એક બાજુ સ્થળ સ્થળ વચ્ચેનું અંતર ઘટયું તામાં અવગાહન કરીને અમે ધન્યતા અનુભવી. પ્રોફેસર સાહેબે છે, તે બીજી બાજુ માનવ માનવ વચ્ચેનું અંતર વધ્યું છે. વિનોબાજીની બાબતમાં જે કાંઈ આલોચના કરી છે એ બાબતનો પુરાવો
આંતરિક અંતર દૂર કરવાનું દૈવી સાધન, છે કે વિનોબા પ્રતિ, તેમના વિચારો તેમ જ તેમના સાહિત્ય પ્રતિ તેમના
આ આંતરિક અંતરને દૂર કરવા માટે ઉપગ્રહ અને રેકેટ હૃદયમાં ઊંડી અભિરુચિ છે. તેઓ ઘણી બારીકીપૂર્વક ભૂદાન-ગ્રામ- જેવાં સાધનો નથી એમ નથી. મહાપુરુષે તેથી યે ઉચ્ચ કોટિનાં સાધન દાન અને શાંતિસેનાના તત્વનું, તેની ગતિવિધિનું તેમ જ પ્રગતિનું આપણને આપી ગયા છે. પરંતુ આપણે તે પ્રતિ ઉપેક્ષા સેવી રહ્યા અવલોકન કરી રહ્યા છે. એમનું એમ માનવું છે કે વિનોબા, જય- છીએ. ભૌતિક સાધનેના મેહમાં દેવી સાધને ભૂલાઈ ગયા છે. પ્રકાશ તથા તેમના સાથીઓએ પિતાના કાર્યને એ આકાર આપવા માનવી માનવી વચ્ચેનું અંતર દૂર કરવા માટે ભગવાન મહાવીરે જોઈએ કે સરકારને પણ ગાંધીજીના રસ્તા ઉપર ચાલવાની ફરજ પડે. આપણને વિશ્વમૈત્રીને દિવ્ય સંદેશ આપે છે. અત્યારે ‘સહ(અનુવાદક : પરમાનંદ) મૂળ હિંદી: સતીશકુમાર જૈન
અસ્તિત્વ' ના નામે ઓળખાતો રિદ્ધિાન્ત વિશ્વમૈત્રી પર જ નિર્ભર F ક ક ક ક ક 1 છે. ભારતમાં સહઅસ્તિત્વના સિદ્ધાંતને પ્રથમથી જ સ્થાન છે. નવા વર્ષની શુભેચ્છાઓનું આદાન-પ્રદાન ભારતમાં શક, હૂણ, આર્ય, યહૂદી, પારસી, ઈસાઈ, ચીની, જાપાની, માન્યવર એસ. કે. પાટીલનું યોજાયેલું સન્માન
આદિ જાતજાતના લોકો આવ્યા. આપણે સૌને અપનાવ્યા. બધા
પર પ્રેમ કર્યો. સૌ સૌને પિતાના રીતરિવાજો અને પોતાના ધર્મો તા. ૧લ્મી ઓકટોબર શનિવાર ભાઈબીજના રોજ સાંજના
પાળવાની ઉદારતા દર્શાવી. આનું નામ જ સહઅસ્તિત્વ છે. આજે ૬-૧૫ વાગ્યે ન મરીન લાઈન્સના રસ્તા ઉપર આવેલા, નવી
ભારતને “પંચશીલ’ શબ્દ આખી દુનિયામાં જાણીતો થઈ ગયો છે. ઈન્કમટેકસ ઑફિસની પાછળ, ૨૭, “મનેહરમાં શ્રી મુંબઈ જૈન
પંચશીલ' નો અર્થ છે જીવનમાં વિવિધતા અપનાવી, સહુને યુવક સંઘના સભ્યોનું સ્નેહમીલન ગોઠવવામાં આવ્યું છે, જયારે
પિતામાં સમાવવા. એ જ સહઅસ્તિત્ત્વ અથત Coexistence નવા વર્ષ અંગે સભ્યો વચ્ચે શુભેચ્છાનું આદાન-પ્રદાન કરવામાં
છે. આજે જગત અશાંત છે, યુદ્ધ અને વિનાશના દ્વારે આવશે અને આપણા સના આદરપાત્ર માન્યવર એસ. કે.
આવીને ઊભું છે. વિશ્વમૈત્રીનું અમૃત જ આ અશાંતિમાંથી જગતનું પાટીલનું, તેમણે સ્વેચ્છાએ અધિકાર નિવૃત્તિ સ્વીકારી તે બદલ,
રક્ષણ કરી શકશે. આજે વિશ્વે બેમાંથી એકની પસંદગી કરી લેવાની સંઘ તરફથી હાર્દિક સન્માન કરવામાં આવશે. સંઘના સભ્યને
રહે છે - યુદ્ધ અથવા સહઅસ્તિત્વ ? વિશ્વયુદ્ધ કે વિશ્વમૈત્રી ? સમયસર, ઉપસ્થિત થવા અનુરોધ કરવામાં આવે છે,
આ બેમાંથી એકની પસંદગી કરી લેવાની રહે છે. વિશ્વમૈત્રી પસંદ મંત્રીઓ, મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ કરવામાં નહિ આવે તે વિશ્વયુદ્ધના શેતાની પંજા નીચે ચગદાઈ
ક ક ક જવાનું રહેશે. વિજ્ઞાનની સાથે ભગવાન મહાવીરે ઉપદેશેલી વિશ્વ
દાન-ગ્રામ
એમને એમ વિધિને