Prabuddha Jivan 1963 Year 24 Ank 17 to 24 and Year 25 Ank 01 to 16

SR No.: 525948
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1963
Total Pages: 250
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 32 MB

Page 180

૯૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
. તા. ૧૬-૯-૬૩ - ઊભી કરેલી પ્રવૃત્તિ – એ બે વચ્ચેનો ફરક તમે આગળ કર્યો તેની ગુણ હૃદયનિર્ભર મટી જઈને બુદ્ધિપ્રભાવિત થવા લાગે છે સૂક્ષ્મ ચર્ચામાં હું નહિ ઉતરું, પણ તમે તમારા વિષે કે તમારી માફક અને તેનું પરિણામ કરુણાવૃત્તિને ધીમે ધીમે નિષ્ક્રિય બનાવવામાં વર્તનારાઓ વિષે એમ જે લખો છો કે એમ કરવાથી The આવે છે. આના દાખલા તરીકે હું કૃષ્ણમૂર્તિને બર્ટ્રાન્ડ રસેલ Capacity to act is released from all limitations and સાથે સરખાવવા ઈચ્છે. કૃષ્ણમૂર્તિમાં મને કોઈ કરુણાપ્રેરિત conditioning - કર્તવ્યશકિતને પ્રવાહ બધાં બંધનથી અને કર્તુત્વ દેખાતું નથી, કારણ કે તેની કરુણાવૃત્તિ બુદ્ધિપ્રભાવિત અવરોધેથી મુકત બનીને પૂરા જોસથી વહેવા માંડે છે–અને કૃષ્ણ- ' બની બેઠી છે, જયારે બન્ડ રસેલ આયુદ્ધનું માનવી જગત મૂર્તિ પણ પોતાના વાર્તાલાપમાં અનેક વાર કહેતા રહ્યા છે કે, ઉપર પડનાર પરિણામ વિચારીને, પાયામાંથી હલી ઉઠયા છે અને : ચિત્તનાં સ્પંદને સર્વથા સ્થગિત થતાં Immense creative દુનિયાને આ બાબતની ચેતવણી આપવા ખાતર પિતાની જાતને energy is released thereafter– અસાધારણ સર્જકશકિતને જોખમમાં નાંખવાને તૈયાર થયા છે, કારણ કે તેમની કરુણાનો સ્ત્રોત : સ્ત્રોત ત્યાર બાદ મુકતપણે વહેતે થાય છે – આવી Capacity – તેમના હૃદયમાંથી વહી રહ્યો છે. દૂર શા માટે જઈએ? બે વર્ષ પહેલાં તાકાતને – શકિતના પ્રવાહને-મૂર્ત રૂપે હું ન દેખું ત્યાં સુધી તેને આસામમાં બંગાળીઓ અને આસામીઓ વચ્ચે વૈમનસ્યનો દાવાહકીકત રૂપે સ્વીકારવાને હું તૈયાર નથી. તમારી અઘતન જીવનવૃત્તિથી નળ સળગી ઊઠો હતો. એ પ્રસંગે જવાહરલાલે ઈચ્છા દર્શાવી તમારૂં ચિત્તને વધારે વિશદ બને એ સ્વીકારવાને હું તૈયાર કે આ દાવાનળ શમાવવા માટે વિનેબાજી તત્કાળ આસામ જાય છું, પણ જે Dynamo of truth & love ની - સત્ય અને તે બહુ સારું. એટલે વિનોબાજીએ પિતાની પદયાત્રાને આસામ પ્રેમને શકિતસ્ત્રોતની - તમે વાત કરો છો તે તે જનતા સાથેના તરફ વાળી ખરી, પણ આખરે “એ દાવાનળ શમાવનાર હું કોણ? સક્રિય તાદામ્યમાંથી અને હૃદયપ્રેરિત ક્રિયાશીલ એવી અસાધારણ એ તો ઈશ્વર સંભાળશે’ એમ બુદ્ધિદ્વારા મનને સમજાવીને કરૂણામાંથી જન્મે છે, અને આ માટે, સંભવ છે કે,
પોતાની પદયાત્રા તેમણે છોડી નહિ. આને અર્થ હું એમ કરું કે
પદયાત્રા તે તેમને વર્ષોથી વળગેલી હતી અને તેમાં બૌદ્ધિક વિચાComplete non-conditioning of mind ને બદલે અમુક
રણા ભળી, જેણે તેમની કરુણાના સ્વાભાવિક વેગને કુંઠિત કર્યો. પ્રકારનું Conditioning of mind કદાચ વધારે ઉપકારક
ઉપરના વિષયની ચર્ચાને થોડીક આગળ ચલાવું. અહિંસાને બને. આના દષ્ટાન્ત માટે આપણે દૂર જવું પડે તેમ નથી. ગાંધીજી
વિચાર સમાજાભિમુખ સમભાવ અને કરુણામાંથી જન્મેલો છે. એમ પૂરા નહિ તે ઘણા અર્થમાં Dynamo of Truth & Love છતાં તેને જૈન દાર્શનિકોએ બુદ્ધિની એરણ ઉપર ચડાવ્યો અને સત્ય અને પ્રેમના શકિતસ્ત્રોત-સમાં હતા એ તે તમે પણ પણ મેક્ષના આદર્શ સાથે અને કર્મસિદ્ધાન્ત સાથે સંકલિત કર્યો, તેનું સ્વીકારશે. કૃષ્ણમૂર્તિ ચિન્તનમાં, તર્કમાં, બૌદ્ધિક સુક્ષ્મતામાં ગાંધી
પરિણામ એવા એક સંપ્રદાય-વિચારમાં આવ્યું કે જેણે અહિંસાના જીથી ચડિયાતા છે એમ સ્વીકારવામાં મને વાંધો નથી, પણ તેમનામાં
નિષેધાત્મક વિચારને જ મહત્ત્વ આપ્યું અને પરિણામે તેમાંથી ક્રિયાગાંધીજીની કર્તૃત્વશકિત મને દેખાતી નથી. કૃષ્ણમૂર્તિ જીવનના શીલ કરુણાનો લેપ થઈ બેઠો. કરુણાની પણ માનવીની બુદ્ધિ અન્ત સુધી તાર્કિક વિશ્લેષણે જ કર્યા કરશે, પણ તે કોઈ પણ અને તર્કશીલતા વડે આવી દુર્દશા થાય છે એ બાબત તરફ તમારું સંયોગોમાં ‘નૌઆખલી’ નહિ જ જાય. શ્રી અરવિન્દના જીવનનું પણ નમ્રભાવે ધ્યાન ખેચું છું. ' આ રીતે વિશ્લેષણ કરી શકાય. અને તમારા માટે પણ મને આ
‘ગ્રામરાજ' માં પ્રગટ થતે તમારો ધીરેનભાઈ સાથેનો ભયસ્થાન લાગે છે. આ રીતે આગળ ને આગળ ચાલતાં દુનિ
પત્રવ્યવહાર મેં હમણાં જ વાંચ્યો. ચર્ચા બહુ ગૂઢ અને તાર્કિક ઝીણયાની આધિવ્યાધિનાં તમે ભવ્ય વિશ્લેષણ કરી શકશે અને ધરમૂળના
વટથી ભરેલી લાગી. સંભવ છે કે કદાચ હું બધું સમજયો પણ પરિવર્તનની વાત કરી શકશે, પણ કોઈની પાટાપીંડી કરી
ન હોઉં, પણ ધીરેનભાઈના કહેવાનો ઝોક હું તમને જે લખી શકવાના નથી, કોઈ તરસ્યાને પાણી પાઈ શકવાના
રહ્યો છું તે તરફ ઢળતો હોય એમ મને લાગ્યું. આમ સમજવામાં નથી, કોઈ ભૂખ્યાને અન્ન આપી શકવાના નથી.
પણ કદાચ હું ભૂલતે હોઉં. Please don't take this literally. આજે હું કહું છું તેના
તમારા પત્રના જવાબ રૂપે લખતાં મને જે સૂઝયું તે ઉપર શબ્દોને નહિ પણ તે પાછળ રહેલા ભાવને ગ્રહણ કરવા
લખી નાંખ્યું છે, અને તમે આપેલી છૂટનો પૂરો લાભ લીધો છે. વિનંતિ છે. તમારી તર્કશકિત ઉત્તરોત્તર વિકસતી જશે, પણ તમારા
તેના જવાબરૂપે તમારે શું કહેવાનું છે તેની રાહ જોઉં છું. તમારા
લખાણ સાથે સંબંદ્ધ હોય એવું આ લાંબા કાગળમાં કોઈ કોઈ વિશ્વવ્યાપી ચિન્તન સાથે શારીરિક પરિશ્રમને નહિ જોડો અને
ઠેકાણે લખાઈ ગયું છે એમ તમને લાગે તો દરગુજર કરશે.' એક ખૂણાને કેન્દ્ર બનાવીને તે કેન્દ્રના માનવીઓની સેવામાં
તમારી તબિયત સારી હશે. રસિકભાઈ તમને ચાલુ સંભારે જો તમે તમારી જાતને નહિ રોકો તે તમારામાં રહેલી ક ત્વ- , છે અને આપણી વચ્ચે ચાલતી ચર્ચામાં ખૂબ રસ લે છે. શકિત ધીમે ધીમે કુંઠિત થઈ જવાની અને આકાશગામી વિચારોના
: લે. સ્નેહાંકિત પરમાનંદના પ્રણામ ઉયનમાં જ જીવનની સાર્થકતા રહેલી છે–આવા ભ્રમના તમે ભાગ
- માઉન્ટ આબુ, તા. ૧૫-૮-૬૩ બની જવાના. પરિણામે વિચાર એ જ ખરા મહત્ત્વની વસ્તુ છે, પ્રિય પરમાનંદભાઈ, કર્મ કે કર્તૃત્ત્વનું કોઈ મહત્ત્વ છે જ નહિ – આવા નિષ્ક્રિયવાદ' તમને જવાબ આપવામાં, મારી નાદુરસ્ત તબિયતના કારણે, તરફ તમે ઢળી પડવાના આ ભય તમારા વિશે મારું મન સેવે છે. વિલંબ થયો છે તે માટે મને ક્ષમા કરશે. એક અઠવાડિયાથી મારી I know I am rather blunt in my expression, but I did URL 642 8). feel like that so Feenly. (હું જાણું છું કે હું કદાચ કડક તમારા પત્રમાં, અનેક વ્યકિતઓ વિષે તમારા અભિપ્રાય અને તેમછડી ભાષા વાપરી રહ્યો છું, પણ મને આમ તીવ્રપણે લાગે છે.) તમારે ચિત્તામાં અંકાયેલાં મૂલ્ય તમે વ્યકત કર્યા છે. તેની અંદર તમે આના અનુસંધાનમાં એક બીજો પણ વિચાર આવે છે. હું
ગાંધીજી અને કૃષ્ણમૂર્તિ વચ્ચે, શ્રી કૃષ્ણમૂર્તિ અને બર્ટ્રાન્ડ રસેલ જાણું છું કે, કૃષ્ણમૂર્તિ કરુણા- Compassion – ઉપર ખૂબ ભાર વચ્ચે સરખામણ કરી છે. તેમ જ શ્રી અરવિન્દ અને વિનોબા વિષે મૂકે છે અને તમે પણ તેને એટલું જ મહત્ત્વ આપતા હશો.
પણ તમે લખ્યું છે. હું તમને જણાવી દઉં કે, તમે જે કાંઈ લખ્યું પણ કરુણા મૂળ હૃદયને ગુણ છે અને જયાં સુધી તે હૃદય- છે તે મેં પૂરા ધ્યાનપૂર્વક વાંચમું છે. પ્રભાવિત હોય છે ત્યાં સુધી તેમાંથી જનતાનું કલ્યાણસાધક કર્યું ત્વ પણ એ લોકો વિશે હું એક પણ શબ્દ લખવા ઇચ્છતી નથી. ' જન્મતું રહે છે, પણ બુદ્ધિપ્રખર માનવીમાં ઘણી વખત એ હું માત્ર મારા માટે જ અથવા તો મારી પોતાની જાત વિષે જ