Prabuddha Jivan 1963 Year 24 Ank 17 to 24 and Year 25 Ank 01 to 16

SR No.: 525948
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1963
Total Pages: 250
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 32 MB

Page 152

તંત્રી શ્રી ચીમનલાલ વાડીલાલ શાહે મૂકેલા ગંભીર આપે એમને યરવડા ચક્ર વિરુદ્ધ અંબર ચરખો
એમ ઊભા રહે છે, . (૨) આ પૂર્ણવિરામને ગમે ત્યારે છેડો આવી શકે છે. જેમ (પ્રબુધ જીવનમાં ગતાંકના પૂ. બાપુજીની ૫મી જન્મજયંતી પહેલાંની તહકુબી પછીના દિવસની સવારના વ્યાખ્યાનમાં પૂછાયેલા
પ્રસંગે શ્રી નારણદાસ ખુ. ગાંધીએ કરેલું મંગળ પ્રવચન પ્રગટ કરવામાં અમુક સવાલનો ચિત્રભાનુએ અમુક જવાબ આપે એ ઉપરથી
આવ્યું હતું અને એ પ્રવચનમાં અંબર ચરખાનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો પ્રજાતંત્રના તંત્રીએ તેડી નાખી, એમ પ્રજાતંત્રના વાચકોના અથવા
હતો અને તેની અપેક્ષાએ ચાલુ યરવડા ચક્રની ૧૪.વિશેષતાઓની એક ' તો અન્ય અણધાર્યા સંગાના દબાણ નીચે અથવા તે ચિત્રભાનું
યાદી રજૂ કરવામાં આવી હતી. એ લેખ વાંચીને ગુજરાત રાજ્ય પ્રજાતંત્રના તંત્રીની અપેક્ષાથી અન્યથા વોં કે બેલે એવા કોઈ
ખાદી ગ્રામોદ્યોગ બૉર્ડની ખાદીયોજનાના નિયામક શ્રી ચીનુભાઈ . પણ સંયોગમાં આજનું પૂર્ણવિરામ અલ્પવિરામમાં પરિણમે–આવું
ગીરધરલાલ શાહે અંબર ચરખાનું સમર્થન કરતો એક લેખ પ્રબુદ્ધ જીવનમાં તંત્રીના લખાણમાં સૂચન રહેલું છે.
પ્રકાશનાથે લખી મોકલ્યો છે, જે નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે. તંત્રી) * : અલબત્ત, લાગલગટ સાડાત્રણ મહિનાની મુનિ ચિત્રભાનું
| મુ. શ્રી નારણદાસકાકાની ખાદીની તપશ્ચર્યા એટલી ઊંડી સામેના અખલિત પ્રચારકાર્યો જૈન સમાજમાં અસાધારણ ઉકળાટ,
છે કે ખાદી કે ચરખા અંગે તેઓ જે કાંઈ બોલે તેની ખાદી અને બેદિલી અને વ્યાકૂળતા પેદા કરી હતી અને આ કેમ અટકે એ વિષે
ચરખાનું હિત જેને મન વસ્યું છે તે કોઈ પણ માણસ ઉપેક્ષા ન, સૌ કોઈ સારા પ્રમાણમાં ચિંતા ધરાવતા હતા અને તેથી આજે શ્રી
કરી શકે. જ્યારથી અંબર ચરખે ક્ષેત્રમાં આવ્યા છે ત્યારથી અંબર ' ' ચીમનલાલ વાડીલાલ શાહે પિતાના લખાણ અંગે સ્વીકારે પૂર્ણ
ચરખે ખાદી અને ચરખાના ખરા સ્વરૂપથી આખા ખાદી કોમને વિરામ સૌ કોઈના દિલમાં સ્વાભાવિક રીતે એક પ્રકારની રાહત
દૂર રાખી દેશે અને તે દ્વારા ખાદી કાર્યને કંઈક ગંભીર નુકસાન પેદા કરે છે, પણ જે પૂર્ણ વિરામ ગમે ત્યારે અપૂર્ણ વિરામમાં પલટા
પહોંચી જશે તેવું મુ. શ્રી નારણદાસકાકાને હંમેશાં લાગ્યા કરે છે. . ', વાને સંભવ છે, અને અઘતન પૂર્ણ વિરામ સ્થાયી પૂર્ણ વિરામમાં
તેથી કાંઈ નહિ તે વર્ષમાં એક વાર તે અંબર વિરુદ્ધ પિતા ' પરિણમે તે પણ, જે રીતે આ બધું ભીનું સંકેલાયું છે તેમાં ખરેખર સંતેષ ચિંતવવા જેવું કે આનંદ અનુભવવા જેવું કશું દેખાતું નથી.
પુણ્ય-પ્રકોપ ઠાલવ્યા વગર તેમનાથી રહી શકાતું નથી. આ વેળા પણ . મુનિ ચિત્રભાનુ ઉપર તેમણે મૂકેલા આક્ષેપે તેમના ચાલુ
એમણે એવું જ કાંઈક પ્રવચન કરેલ છે. બીજી બાજુ ખાદીમાં આચાર તેમ જ તેમના એક જૈન સાધુ તરીકેના ચારિત્ર્યને ગંભીરપણે એટલા જ ઓતપ્રેત અને એટલા જ આદરણીય એવા ઘણા કાર્યકરો : સ્પર્શે છે. આચારવિષયક આક્ષેપને આપણે બહુ મહત્વ ન આપીએ, છે કે જેમને અંબરમાં ગાંધીજીએ વિચારેલા સંશોધિત ચરખાનાં દર્શન પણ ચારિત્ર્યવિષયક • શીલવિષયક - આક્ષેપ એટલા બધા ગંભીર
થયાં છે. જો કે ઈતિહાસમાં ઘણી વાર એવું બન્યું છે કે એક જ માણજ છે કે તે સામે કોઈ પણ સમજદાર માનવી સર્વથા આંખ મીંચી * ન જ શકે. એ આક્ષેપમાં ખરેખર સંપૂર્ણ તથ્ય હોય અથવા તો
સનું કથન સત્ય હોય અને દુનિયા આખી બીજી રીતે વિચારતી હોય મહદ્ અંશે તથ્ય હોય તે આ પ્રકારનું સાધુ જીવન એ સાધુત્વની તો પણ તે સત્ય ન હોય. એટલે ઘણા લોકો અંબરના પક્ષમાં હોય નરી વિડંબના છે એમ જ કહેવું પડે. જો એમાં કશું તથ્ય ન હોય, તેટલી હકીકત મુ. શ્રી નારણદાસકાકાના કથનને સાચી પરિસ્થિતિથી અથવા તો અંશ માત્ર તથ્ય ઉપર અતાની ઈમારત ૧ણવવામાં આવી હોય તે, તેવા આક્ષેપો કરવામાં રાચતું પત્રકારત્વ હીન-કોટિનું
વેગળું ગણી નાખવા માટે પૂરતી નથી. છે, કોઈ એક સુપ્રતિષ્ઠિત વ્યકિતને સમાજમાં એકદમ નીચે ઉતારી | મુ. શ્રી નારણદાસકાકાએ ચાલુ યરવડાચક્રના ગુણોના ૧૪ નાખવાની પ્રક્રિયારૂપ છે એમ કહેવું પડે. એટલા માટે આ પ્રકારના મુદ્દા રજૂ કર્યા છે. જો કે એ રજૂઆતમાં એ ગુણો અંબર ચરખાને આક્ષેપમાં રહેલા તથ્થાતથ્યની કોઈક ગંભીર ચકાસણી થવાની બહુ
પણ થોડે ઘણે અંશે લાગુ પડે છે કે નહિ અને અંબર ચરખો જરૂર હતી એમ મને અને મારી માફક વિચાર કરતા કેટલાક સાથી ' ' , મિત્રોને લાગતું હતું, અને તેથી આ માટે અમારી તરફથી જે
કેટલીક દ્રષ્ટિએ વધારાના ગુણો ધરાવે છે કે નહિ તેની કોઈ સ્પષ્ટતા કોઈ પણ એક પક્ષે ઢળેલા ન હોય, અને જેમની સમાજનિષ્ઠા નથી. એમ છતાં પણ ૧૪ ગુણોની યાદીની નીચે મુ. શ્રી નારણદાસવિશે બેમત ન હોય એવી ત્રણ કે પાંચ વિશિષ્ટ વ્યકિતઓની એક કાકા જણાવે છે કે “આવા આવા અનેક ગુણ ધરાવતો રેંટિયો ' તપાસ સમિતિ ઊભી કરવાનો પ્રયત્ન ચાલતો હતો. આવી
આપણા હાથમાં છે, એટલે આજે નવા રેટિયા શોધવાની આવતપાસ સમિતિ ઊભી થઈ શકી હોત અને તેને બંને પક્ષોએ પુરો
ક્યતા નથી.” ચાલુ યરવડા ચક્ર હમણાં હમણાં કાંઈ નવી નવાઈને સાથ આપ્યો હોત અને જરૂરી એવી બધી સામગ્રી તે એકઠી કરી શકી હોત તો તેને નિર્ણય જૈન સમાજને જરૂર માર્ગદર્શક બન્યો
શરૂ થયો હોય તેવું નથી. ઉપર જણાવેલ ૧૪ ગુણવાળો રેંટિયો . હોત, અને આજે જે કેવળ ભીનું સંકેલવાની રીતે ચર્ચાના અંત. ગાંધીજીના જમાનામાં પણ હતે. ખુદ ગાંધીજી પોતે પણ યરવડાઆવ્યો છે તે અંત ન આવત. આવી સમિતિ ઊભી કરવામાં કેટ- ચક્રના કાંતનાર હતા, એટલું જ નહિ પણ, યરવડાચકમાં નાનાં મોટાં લીક મુશ્કેલીઓ હોઈને, અમારા આ પ્રયત્ન મૂર્તરૂપ ધારણ કરે તે ગાંધ.
સંશોધન કરવામાં પણ ગાંધીજીનો પ્રત્યક્ષ હાથ હતો. છતાં ખુદ પહેલાં, આ ચર્ચાને એક યા બીજા પ્રકારે અંત આવ્યો છે અને હવે તેને ચૂંથવામાં તુરત કોઈ ખાસ લાભ દેખાતો નથી અને તેથી
ગાંધીજીને પણ વિકેન્દ્રિત અર્થવ્યવસ્થા દ્વારા કાપડ ઉત્પાદન માટે ' . ઉપર જણાવેલ તપાસ સમિતિ માટે હવે કોઈ અવકાશ રહેતો નથી. યરવડાચક્રની કાર્યક્ષમતા ઘણી ઓછી લાગેલી. તે હકીકત તો લગભગ પણ આજે જેને પૂર્ણ વિરામ લેખવામાં આવે છે તે ચાલુ રહે તો જીવનના અંત સુધી અવારનવાર ચરખાના સંશોધનકારોને કરેલા '. પણ તેનાં બે પરિણામો તો અવશ્ય આવવાનાં જ: * તેમના સંબોધનમાં સૂચિત જ છે. ગાંધીજીનાં નિર્વાણ પહેલાં જ્યારે ' (૧) મુનિ ચિત્રભાનુના ચારિત્રય ઉપરના આરોપ તેમની
ગાંધીજી છેલ્લી વાર સેવાગ્રામ છાડતા હતા ત્યારે શ્રી કૃણદારાભાઈને જીવનયાત્રામાં જ્યાં ત્યાં અને જ્યારે ને ત્યારે અવરોધો ઊભા કર્યા કરશે, કાષ્ટ્રઘંટા માફક તેમના પગમાં જ્યાં ત્યાં અટવાયા કરશે અને
ચરખા સંશોધન બાબત તેમણે જે શબ્દો કહેલા તે આ અંગેની તેના વળગાડથી તે કદિ પણ છૂટી નહિ શકે..
તેમની બેચેની જાહેર કરે છે. આ રહ્યા તે શબ્દો:-
. . (૨) પ્રસ્તુત પ્રકરણમાં આપણે જોયું તેમ એકને કેન્દ્રમાં “શું આપણે એ ચરખો ન શોધી શકીએ કે લોકો ઘેર ઘેર રાખીને અનેકને સાથે સાથે કાતરતી એ પ્રકારની તેમની લેખન- રાજી થઈને કાંતે, અને કાંતવાને એમને ઉપદેશ ન આપવો પડે ? પ્રવૃત્તિ સત્યોપાસનાના નામે, ધર્મગૌરવના નામે, નિરંકુશપણે ચાલ્યા કરવાની અને તેમાંથી તરેહ તરેહનાં દુઃખદ, ગ્લાનિજનક
આપણા દિમાગ જડ થઈ ગયા છે, નહિ તો એવો ચરખ બનાવી - પ્રકરણ નિર્માણ થતાં રહેવાનાં.
લે તે કોઈ મુશ્કેલ વાત નથી.” " આ છે ચિત્રભાનુ પ્રકરણ ઉપર હાલ તુરત પડેલા પડદાની - આજનો ચાલુ યરવડાચક્ર અનેક ગુણ ધરાવતા હોવા છતાં ફલશ્રુતિ..
' પણ, નવ ચરખે શિધવાની આવશ્યકતા છે તેવા પ્રતિપાદન માટે
",
E+;
S
: :
3