Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 89

તા. ૧૫-૦૨
પ્રભુ જીવત
✩ નવ ગ્રહેાની પીડા
✩
(આપણી દુનિયા અષ્ટગ્રહના એક જ રાશિમાં થયેલા યોગમાંથી પસાર થઈ તે અરસામાં કાકાસાહેબ કાલેલકરનો આ લેખ તા. ૧૫-૨-૬૨ના ‘મંગળ પ્રભાત'માં પ્રગટ થયો હતો. આજે તે ઘટના લગભગ વિસારે પડી છે એમ છતાં અષ્ટગ્રહયુતિના કારણે ભડકેલું વહેમી માનસ આજે પણ એટલું જ જીવંત છે. આવું માનસ ધરાવનારા લોકોને આવા વિષયમાં બુદ્ધિપૂર્વક વિચાર કરવા માટે સંમ્પષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય એ હેતુથી આ લેખનો અનુવાદ નીચે પ્રગટ કરવામાં આવે છે: પરમાનંદ ) છે, પરંતુ પોતાના ‘અનુભવ’બીજાને કરાવી શકતા નથી. તેઓનું " કહેવું છે કે અમે બતાવીએ તેવી સાધના ત્રીસ-ચાલીસ વર્ષ કરો તા તમને અનુભવ મળશે. સાધના પણ એવી બતાવે છે કે તેના પર વિશ્વાસ કરવા સહેલા નથી. આપણે પૂછીએ છીએ કે ‘તમારી સાધના કરી હોય તેવા બેં-ચાર માણસા બતાવો. જા તેમના અનુભવમાં એકરૂપતા દેખાય તે। અમે તમારી વાત માનવાને તૈયાર છીએ.
ઈશ્વરની દુનિયામાં આપણે છીએ. ચારે બાજુ દુનિયા વિસ્તાર પામી છે. હું પોતે પણ દુનિયાનું એક અંગ છું. દુનિયા વિશે’ચિન્તન કરનારા એવા કેટલાક લાંકોની માન્યતા છે કે ‘પૃથ્વીના એક કણમાં આખી સૃષ્ટિ સૂક્ષ્મ રૂપમાં મૂર્તિમંત બની છે. ઝાડની શાખા લઇ આપણે વાવીએ છીએ અને એમાંથી આખું વૃક્ષ ફાલી ફ્ લીને તૈયાર થાય છે. કવિ આશ્ચર્યચકિત થઈને ગાય છે: ‘એક બિન્દુથી માનવ સમાન આકૃતિઓ થઈ હજાર.' ખરેખર વિશ્વ એક ગૂઢાતિગૂઢ '' 'વિષય છે. કલ્પના કરીને થાકી જવાથી કવિઓએ ગાયું કે ભગવાન તો અનંતકોટિ બ્રહ્માંડના નાયક છે. પુરાણવાદીઓએ બ્રહ્માંડની કલ્પના સ્થળકાળમાં વિસ્તારી બતાવી છે, પરંતુ આ સમસ્ત જ્ઞાન કયાંથી આવ્યું તે બતાવ્યું જ નહી. લાકો કહે છે કે ઋષિમુનિઓએ યોગવિદ્યાર્થી આ બધું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. યોગવિદ્યાના ગ્રંથામાં વિદ્યાની સાધના સંથા પ્રક્રિયા દર્શાવી છે અને તેના અનુયાયીઓ પણ ઘણાં દેખાય છે, પણ તેમના સ્વભાવ, તેમની સિદ્ધિઓ તથા તેમનું જ્ઞાન જોઈને ઘણીવાર ખરેખર દુ:ખ થાય છે, કંદાપિ સંતાપ માતા આનંદ નથી થતા. યોગવિદ્યાનું મહાત્મ્ય બતાવવાવાળા તો ઘણા છે, પણ સિદ્ધિ બતાવવાવાળા ગણ્યાગાંઠયા છે. તેમની છેવટની દલીલ એ હોય છે કે જે વસ્તુ તમે જાણતા નથી તેના ઈન્કાર કરવાના તમને અધિકાર શે? પરંતુ તેમને પણ એક પ્રશ્ન પૂછીએ કે તમને જે વિષયનું ન તા જ્ઞાન છે કે ન તો અનુભવ છે, તે બાબતમાં કહેવાના તથા કલ્પનાના ઘોડા દોડાવવાનો તેમને પણ શે અધિકાર છે? શું જ્ઞાન કોઈ વિચારપરંપરાના પાય બની શકે છે?
ગુઢવાદીઓ આ પ્રમાણે ચર્ચામાં હાર્યા બાદ પોતાના રાહ બદલી નાખી કહે છે કે “આ ચર્ચાનો વિષય નહિ, પણ અનુભવના છે. અમે અમારા અનુભવના આધારે કહીએ છીએ.” પણ તેઓ સમજતા નથી કે અનુભવનું પ્રતિપાદન કરવા જતાં તેઓ પોતાની જાત તથા પક્ષ બંનેને હલકાં પાડે છે. સામાન્ય રીતે સમાજના ઘણા સજ્જના આવા અનુભવવાદીઓ સાથે ચર્ચામાં ઊતરવાનું છેાડી દે છે. મનમાં ને મનમાં વ્યંજના કરે છે કે ‘તમારા અનુભવની કદર કરનારા તમારા જેવા તમને ઘણાં પ્રાપ્ત થાઓ, તથા તમારા સંપ્રદામા પણ ચલાવો. તમારો અનુભવ અમારા કામનો નથી, અનુભવની પણ સેટી હોય છે. ભેળા લોકોની પાતાની એક અનેરી દુનિયા હોય છે. એમાં અમારે પ્રવેશ કરવા નથી. અમને જે ચીજનો અનુભવ થાય છે તેનું દાંત આપી શકીએ છીએ તથા અનુભવ પણ કરાવી શકીએ છીએ.'
પુરાણામાં ચંદ્રલાકની વાર્તાઓ આવે છે. આજકાલના ખગાળશાસ્ત્રમાં પણ ચંદ્રલાકની વાર્તાઓ આવે છે. ખગોળશાસ્ત્રના અનુભવ દુરંબિન દ્વારા પદાર્થ વિજ્ઞાન દ્વારા કરાવી શકીએ છીએ. રશિયન તથા અમેરિકન આકાશગામીઓ ખગોળશાસ્ત્ર તથા વિજ્ઞાનશાસ્ત્રના આધાર પર આકાશમાં પરિભ્રમણ કરી આવ્યા. તેઓએ ચંદ્રના ફોટા પણ પાડયા. ખગોળશાસ્ત્રી દૂરબીનની મદદથી ચંદ્ર પરના પહાણ તથા ખડકોના ચિત્રા પણ દોરે છે. તેમની ઊંચાઈ ઊંડાઈનું માપ પણ કાઢે છે અને તેમના આ અનુભવ તેઆ દુનિયાને કરાવી શકે છે અને તેથી તેમની વાતો વિશ્વાસપાત્ર હોય છે.
ગૂઢવિદ્યાના નભવવાદીઓ’‘ઘણી દલીલો કરતા થાય.
ગૂઢઅનુભવ તથા ગૂઢવિઘાના અમે ઈન્કાર નથી કરતા. જે વસ્તુ જાણતા 'ન હોઈએ તેના ઈન્કાર કરવા ખાટો છે, પરન્તુ .ઈન્કાર ન કરી શકીએ તેથી કાંઈ તેને સ્વીકાર કરવા ઘેડા, જ બંધાયેલાં છીએ.
:
મનુષ્યના જ્ઞાનનું ક્ષેત્ર આજે મર્યાદિત છે. તેના અજ્ઞાનનું ક્ષેત્ર અજ્ઞાત છે, તેથી તે અમર્યાદિત છે. પરંતુ આપણે આટલું તો જરૂર કહી શકીએ તેમ છીએ કે શાંનના પાયા ઉપર શ્રાદ્ધા તથા તર્કના બળે આપણે અનુમાનાની ઈમારત ઊભી કરી શકીએ છીએ. પરંતુ અહીં પણ સંશોધન તથા પ્રયોગ કરીને નિશ્ચય પર પહેોંચવાની અપેક્ષા તો અવશ્ય રાખવામાં આવે છે. આજે આપણા દેશમાં તથા દુનિયામાં ઘણે ઠેકાણે અસંખ્ય ભેાળા લોકોનું અસ્તિત્વ છે. જેઓ અજ્ઞાનને કારણે, કલ્પનાને આધારે કલ્પનાના ઘોડા દોડાવી કાલ્પનિક દુનિયાનું ચિત્ર ખડું કરી દે છે. આ પ્રયોગ તેમને જ મુબારક હો, પરંતુ દુ:ખ એ છે કે આવા મનુષ્યો તેમની આજુબાજુના લોકોને આગ્રહપૂર્વક પોતાની અંધશ્રદ્ધા અનુસાર ચાલવાનું કહે છે, અગર જો તે અનુસાર તેઓ ન વર્તે તો તેમની નિંદા કરે છે. તેમના માટે નાસ્તિક, દુર્દેવી, અભાગી વગેરે શબ્દો વાપરે છે, તેના ઉપર ક્રોધ પણ કરે છે, તેના સંગ પણ છોડી દે છે.
હું આખી જી ંદગી આ રીતના આસ્તિક, શ્રાદ્ધાવાન તથા ‘અનુભવ’વાર્દીઓના પરિચયમાં આવતો રહ્યો છું. તેઓ મને જબરજસ્તીથી સાક્ષાત્કારી અવતારી પુરુષોની પાસે લઈ ગયા છે. પ્રસાદના બહાના હેઠળ મને તેમનું એઠું ખાવાનું પણ દબાણ કર્યું છે. તેમનું ન માનવાને કારણે તેઓએ મારી દયા પણ ખાધી છે. તેમણે મને ડર બતાવ્યો છે; પણ તેથી મને કશું નુકસાન નથી થયું. અને અન્ય પક્ષે જેઓએ ભાળાભાવે તેમની વાત માની છે તેમને કોઈ લાભ થયા હોય એમ મારા જોવામાં કે સાંભળવામાં નથી આવ્યું.
જે લોકો પોતાના મર્યાદિત જ્ઞાનના આધારે ચાલી અજ્ઞાન દૂર કરવાની કોશિષ કરે છે, તેમની પ્રગતિ થયેલી જોઈ શકાય છે, અને તે પણ માત્ર લૌકિક કે ભૌતિક નહિ, આધ્યાત્મિક પ્રગતિ પણ દેખાય છે અને જે લોકો માત્ર દાવા જ કરતા આવ્યા છે, તેમની અસર કેવી હાય છે તે પણ આપણે જોતા આવ્યા છીએ.
મારી બાલ્યાવસ્થામાં લોકો કહેતા હતા કે સૂર્યગ્રહણ અથવા ચંદ્રગ્રહણના સમયે કાંઈ પણ ખવાય નહીં. ખાવાથી ભસ્મરોગ થાય તેમ તેમનું કહેવું હતું, (ભસ્મરોગ શું છે તેનું સંશોધન કરવાથી જણાયું કે માનવીની ભૂખ બેહદ વધે છે. તે જે ખાય તે ભસ્મ થઈ જાય છે. તેને ખોરાકથી ન તો તૃપ્તિ મળે છે કે ન તો શકિત વધે છે) ગ્રહણ સમયે ખાવાની ઈચ્છા ન થવી જોઈએ. ગ્રહણ રોજ થતા નથી. એટલે તે સમયે તેનું અવલોકન કરવું ન જોઈએ,
મારક છે