Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 59

તા. ૧૬-૩-૬૨
પ્રભુ
ઉપર સખ્ત અંકૂશા મૂકતા—અંગ્રેજ ' સરકારે તાજેતરમાં બહાર પાડેલા—રોલેટ એકટ સામે વિરોધ કરવા માટે લાકોની એક જંગી જાહેર સભા મળી હતી. આ સભા ગેરકાયદેસર જાહેર કરવામાં આવી હતી અને તેને વિખેરી નાખવા માટે જનરલ ડાયરની સરદારી નીચે એક સશસ્ત્ર લશ્કર આવી પહોંચ્યું હતું. વિખરાઈ જવાના હુકમ આપવા છતાં લોકો ખસ્યા નહોતા. એટલે જનરલ ડાયરે ગોળીબારનો હુકમ આપ્યો હતો. કમનસીબે આ વિશાળ ચોગાન ફરતાં ચાતરફ મકાનો હતાં અને તેમાં દાખલ થવાના માત્ર એક સાંકડો રસ્તો હતા. આ સાંકડો રસ્તો જનરલ ડાયર રોકી બેઠો હતો. લાકો ભાગવા ઈચ્છે તે પણ ભાગી શકે એમ નહોતું. પરિણામે અહીં એક મોટો હત્યાકાંડ નિર્માણ થયો અને સાતસા—આઠસ। માણસાએ જાન ગુમાવ્યાં. આના અંગે આખા દેશમાં પ્રચંડ રોષના દાવાનળ ભભૂકી ઊઠયો. અંગ્રેજ સરકારે પ્રજાનું સમાધાન થાય એવી નીતિ ધારણ કરવાને બદલે વધારે ને વધારે કડક દમનનીતિ અખત્યાર કરી અને તેમાંથી મહાત્મા ગાંધીની આગેવાની નીચે અસહકારની લડતનાં મંડાણ મંડાયાં. આ જલિયાનવાળા બાગ તે દિવસથી આઝાદી અર્થે પ્રજાપ્રાણની અપાયેલી આહુતિના પ્રતીકરૂપ બની ગયો. ભારત સરકારે દેશને આઝાદી પ્રાપ્ત થયા બાદ આ સ્થળને સુરક્ષિત બનાવ્યું છે. અહિં એક ભવ્ય સ્મારક ઊભુ કર્યું છે. આપણા માટે આ સ્થળ તીર્થસમાન બન્યું છે. અહિં અમે ચોતરફ ફર્યાં, આસપાસનાં મકાનોમાં લશ્કરે છેાડેલી ગાળીઓના જ્યાં ત્યાં પડેલાં કાણાં નિહાળ્યાં અને એ આઝાદીના શહીદોને અંતરના ભાવથી પ્રણામ કર્યા. આમ જોવાલાયક સ્થળો જોઈને પાછા ફર્યાં, ભાજન કર્યું, થોડો આરામ કર્યો. ત્યાર બાદ અહિં લાલા હરજસરાયજી જૈન નામના જૈન સમાજના અને વિશેષત: સ્થાનકવાસી સમાજના એક અગ્રગણ્ય આગેવાન રહે છે તેમને હું અને મારા પત્ની મળવા ગયા. બીજા ભાઈબહેના શહેરની બજારમાં ફરવા તથા ખરીદી કરવા નીકળી પડયા. લાલા હરજસ રાયજીને નામથી હું ઓળખાતા હતાં. તેમના પ્રત્યક્ષ પરિચય નહોતા. પંડિત સુખલાલજી સાથે તેમને લાંબા વર્ષનો પરિચય હોવાનું હું જાણતા હતા અને તેથી જ તેમને મળવાનું મને આકર્ષણ હતું. તેઓ અમૃતસરના એક આગેવાન નાગરિક છે. તેમણે વર્ષો પહેલાં સહશિક્ષણના ધેારણે કેળવણી આપતી એક સાર્વજનિક હાઈસ્કૂલ સ્થાપેલી. જ્યાં અત્યારે ૨૦૦૦ ઉપરાંત વિદ્યાર્થી—વિદ્યાર્થિનીઓ તાલીમ પામે છે. કાશીમાં હિન્દુ યુનિવર્સિટીની બાજુમાં જૈન વિદ્યાર્થીઓ માટે તેમણે પાર્શ્વનાથ જૈન વિદ્યાશ્રમ નામની એક સંસ્થા અને છાત્રાલય સ્થાપેલ છે અને આ સંસ્થા તરફથી ‘શ્રમણ’ નામનું એક માસિક પ્રગટ થાય છે. લાલાજી એક મોટા ઉદ્યોગપતિ છે અને અમૃતસર, દિલ્હી, મુંબઈ વગેરે સ્થળોએ તેમની ફેકટરીઓ છે. તેઓ શ્રીમાન હાવા સાથે સરસ્વતીના ઉપાસક છે અને તેમની મારફત વર્ષોથી એક ગ્રંથપ્રકાશન પ્રવૃત્તિ ચાલે છે. અમૃતસરમાં પણ તેમના મેાટો વ્યાપાર વ્યવસાય છે. તેમનું વિશાળ સુશિક્ષિત કુટુંબ છે અને તેમના અનેક કુટુંબીજનો કુટુંબના જ ધંધાઉદ્યોગમાં જોડાયેલાં છે. અમે તેમના બંગલે પહોંચ્યા ત્યારે લાલાજી ઘરમાં નહાતા. તેમના કુટુંબીજને સાથે વાતચીતમાં થોડો સમય ગાળ્યા અને લાલાજી આવી પહોંચ્યા. તેમની સાથે ત્રણેક કલાક ગાળ્યા અને દેશ અને સમાજ, ધર્મ અને તત્ત્વજ્ઞાનને લગતા અનેક વિષય ઉપર ચર્ચા થઈ. તેમણે અમારું ભાવભર્યું આતિથ્ય કર્યું અને પછી અમૃતસરમાં આવેલાં જૈન મંદિરો દેખાડયાં અને ત્યાં તત્કાળ ચામાસુ કરી રહેલા સ્થાનકવાસી સાધુઓ પાસે પણ અમને લઈ ગયા. આટલે દૂર સુધી વિચરતા જૈન સાધુઓના દર્શન કરી અમે પ્રસન્નતા અનુભવી. વળી, આવા સજ્જન સંસ્કારી ધર્મપરાયણ
જીવન
ગૃહસ્થનો પરિચય થતાં અમૃતસર આવવાનું સવિશેષ સફળ બન્યું - હાય એવા ચિત્તમાં આનંદ અનુભવ્યો. સાંજના સમયે તેમણે અમને અમૃતસર સ્ટેશને પહોંચાડયા અને અમારી પ્રવાસી મંડળી વચ્ચે થોડો સમય રોકાઈને તેમણે અમારી રજા લીધી. રાત્રીના નવ વાગ્યા લગભગ અમારી ગાડી અમૃતસરથી ઉપડી અને સવારના અમે કાલકા પહોંચ્યાં. સ્ટેશન ઉપર ચા-પાણી, નહાવુંધાવું-બધું જલદીથી પતાવ્યું અને અમારા માટે આવી ઊભેલી બસમાં હિમાચલ પ્રદેશની નવી રાજધાની ચંડીગઢ જોવા નીકળ્યાં. આ ચંડીગઢ પૂર્વ આયોજનપૂર્વક રચવામાં--ઊભુ કરવામાં— આવેલું શહેર છે અને તેથી સાંકડી ગલીકુચીઓ કે 'મોટાં શહેરોમાં દેખાતા ગંદવાડ બિલકુલ નજરે પડતા નથી. હિમાલયની તળેટીમાં આવેલું આ શહેર બહુ મેટા વિસ્તાર ઉપર પથરાયેલું છે અને વિશાળ રસ્તાઓ અને બેઠી બાંધણીના છૂટાં છૂટાં નિવાસસ્થાના આંખાને આનંદ આપે છે. સરકારી મકાનો અદ્યતન ઢબે બંધાયેલાં છે. ત્યાંનું સચિવાલય આશરે અગિયાર માળનું એક અતિ ભવ્ય આલીશાન મકાન છે તે જોયું અને તેની ઉપરની અગાશી ઉપરથી દૂર દૂરના પ્રદેશને દષ્ટિપથ ઉપર એકાગ્ર કરતું અને હિમાલયની પૃષ્ઠભૂમિકા ઉપર પથરાયેલું દષ્ય નિહાળીને ઊંડી પ્રસન્નતા અનુભવી. આમ ચંદીગઢ ઉપર ઉડનું ચક્કર લગાવીને બપેારના પાછા ફરતાં પિજારના મોગલ ગાર્ડન જોયો અને બપારના ભાગમાં કાલકા આવી પહોંચ્યા. ભાજન કર્યું અને પાછા સીમલા જવા સજ્જ થયા. અમારી આશરે ૪૫ જણની મંડળી એક બસમાં આરુઢ થઈ અને ત્રણેક વાગ્યે અમારું પર્વતારોહણ શરૂ થયું.
૨૫
સીમલા આગળ ઉપર હું બે વાર આવી ગયા હતા. પહેલી વાર ૧૯૧૩ની સાલમાં હું મુંબઈમાં એલ્ફિન્સ્ટન કૉલેજમાં બી. એ.ના અભ્યાસ કરતો હતો અને બીજી વાર ૧૯૩૧ની સાલમાં જ્યારે સવિનય સત્યાગ્રહની લડતના બીજા તબક્કાનાં નગારાં વાગતાં હતાં. બંને વખત આશરે વીશ વીશ દિવસ રહેલા અટલે સીમલા આ વખતે મારા માટે નવું અજાણ્યું સ્થળ નહોતું. આમ છતાં અત્યારે આ પ્રદેશ ઉપર વર્ષાઋતુ ઘટ્ટ જામેલી હતી. અને તેને લીધે નદી નાળામાં વરસાદનાં પાણી છલકાતાં હતાં અને પહાડી માર્ગે જ્યાં ત્યાં ઉપરથી નીચે સરી આવતા નાના મોટા જળપ્રવાહો આંખોનું રંજન કરતા હતા અને તેના મધુર અવાજ કાનને આલ્હાદ આપતા હતા. ચાતરફના પ્રદેશ ભારે લીલેાછમ દેખાતા હતા અને પહાડની ધરતીને ઢાંકી દેતાં વૃક્ષ અનુપમ તાજગી દાખવતા હતાં. આકાશમાં પણ વાદળા ઉભરાતાં અને ઓસરતાં હતાં અને તેને લીધે છાયાં તડકાની ગુંથણી પર્વતાની રમ્યતામાં વધારો કરતી હતી. કાલકાથી સીમલા સુધી આશરે પદ માઈલની પાકી સડક છે. એ સડક આમ તેમ વળાંક લેતી અમારી બસને આગળ ને આગળ લઈ જતી હતી અને અમારા દર્શનમાં નવીનતાની સતત પુરવણી કરતી હતી. આમ જોત જોતામાં સાંજ પડી; સૂર્ય પશ્ચિમ દિશાએ નીચે ઉતરવા લાગ્યો અને વાદળાના આવરણ—અનાવરણના કારણે સૂર્યાસ્તનું અદ્ભુત દ્રષ્ય સરજાવા લાગ્યું. આ દ્રષ્યે અમને બધાંને ખૂબ મુગ્ધ બનાવી દીધાં. જોતજોતામાં સૂર્ય, સૂર્યના પ્રકાશ બધુ અલોપ થઈ ગયું. સંધ્યા ખીલી અને તે પણ કરમાઇ ગઈ. રાત્રીના અંધકારે સમગ્ર પ્રદેશને આવરી લીધા. બસમાં બેઠા ત્યારથી બહેનાનાં ગીતો શરૂ થયાં હતાં અને તે હજુ સુધી અખંડ ચાલતાં હતાં. પણ હવે અંધકારમાં વરસાદ ઉમેરાયો; ગાજવીજ પણ થવા લાગી, અને કુદરતે રૂદ્ર સ્વરૂપ ધારણ કર્યું. બસમાં પણ પાણીની ઝાપટ અવારનવાર આવવા લાગી. વરસાદ અને ધાર અંધકારને લીધે બસ ડ્રાઇવરનું કામ વધારે કપરૂ બનતું ગયું. પરિણામે બસમાં ચાલતું ગાનતાન બંધ થઈ ગયું. સદ્ભાગ્યે સીમલા નજીક આવી રહ્યું હતું. તેના સીમાપ્રદેશમાં અમે પ્રવેશ કરી ચુક્યા હતા.