Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 25

તા. ૧-૨-૬૨
પ્રભુ હું જીવ ન
જેના હૃદયમાં વસે છે તે શા માટે દીન વાણીના ઉચ્ચાર કરે ? આમ છતાં એક રાશિમાં થતા આ પ્રકારના અગ્રહયોગ એક અસાધારણ વિરલ ઘટના છે. ખગોળની દષ્ટિએ તેનું ઘણુ મોટું મહત્ત્વ છે. અને જ્યારે વિશ્વાકાશમાં આવી વિરલ ઘટના નિર્માણ થાય છે ત્યારે લેાકમાનસ કંઈ કંઈ કલ્પનાઓ કરવા લાગે છે. દા. ત. જ્યારે આકાશમાં ધૂમકેતુ દેખાય છે ત્યારે કોઈ ને કોઈ દુર્ઘટના બનવી જ જોઈએ એમ માનીને લોકો એકમેકના ભયને પાયે છે અને ધૂમકેતુ સામે ભયાકૂળ નજરે જોયા કરે છે અને એ દરમિયાન કાંઈક અસાધારણ બનાવ બને છે, નાના સરખા ધરતીકંપ થાય છે, અતિવૃષ્ટિ થાય છે, મેટી આગ ફાટી નીકળે છે. અને આવા બનાવને ધૂમકેતુના ઉદય સાથે સાંકળે છે અને એમ તો આ દુનિયામાં સારા માઠા બનાવા બન્યા જ કરે છે, અતિવૃષ્ટિ અને અનાવૃષ્ટિ, દુકાળ અને સુકાળની પરંપરા ચાલ્યા જ કરે છે. બાકી અનેક ધૂમકેતુ દેખાયા અને અલાપ થયા પણ દુનિયા હતી તેવી ને તેવી જ ચાલતી રહી છે, અને તેના ચાલુ વ્યવહારમાં કશી અડચણ પેદા થઈ નથી.
આમ છતાં પણ ઉપર જણાવ્યું તે મુજબ બીજું એ જેને સ્વભાવ છે એવા લોકો સામે જ્યારે પણ વિશ્વાકાશમાં અષ્ટગ્રહયોગ જેવી અસામાન્ય ઘટના નિર્માણ થાય છે ત્યારે જોષીઓ અને ભવિષ્યવેત્તાઓ જાતજાતની ભૂતાવળા ઊભી કરે છે અને યુદ્ધથી માંડીને પ્રલય સુધીની આગાહીઓ બહાર પાડે છે, અને ગ્રહોની ઉપશાંતિ અર્થે તરેહતરેહનાં યજ્ઞયાગે અને ધાર્મિક અનુષ્ટાને તેમજ શાંતિ સમારંભા યોજવાનું સૂચવે છે. ભાળા ભયભીત બનેલા લોકો આવા અનુષ્ટાનો અને જપ તપના સમારંભા ઊભા કરે છે અને હજારો બલકે લાખો રૂપિયાનું પાણી કરે છે. આજે આખા ભારતમાં આવું જ કાંઈક ચાલી રહ્યું છે, અને ધન અને શકિતની બરબાદી થઈ રહી છે અને એમ છતાં ભયવ્યાકુળતા તો વધતી જ જાય છે. કમનસીબે આ ભયવ્યાકુળતામાંથી મુંબઈને જૈન સમાજ બચી શકયા નથી. ધર્માચાર્યોએ જૈન આગેવાનોને એકઠા કર્યા, અષ્ટગ્રહયોગનું સંકટ માથે ઝઝુમી રહ્યું છે તે સંકટથી બચવા શું કરવું તેની ચર્ચાવિચારણા કરી અને વિશ્વશાંતિ માટે એક આરાધના—સત્રની ગોઠવણ કરી. પરિણામે સામુદાયિક આર્યબિલ તપની, નવકાર મંત્રના સામુદાયિક જાપની, તરેહ તરેહનાં સામુદાયિક પૂજનની અને સામુદાયિક સ્નાત્ર પૂજાઓની યાજના કરવામાં આવી અને તા. ૧૨-૧-૬૨થી તા. ૨૦-૧-૬૨ સુધી બહુ મોટા પાયા ઉપર ધાર્મિક સમારંભ ઉજવવામાં આવ્યા, અને એ પાછળ ૫૦,૦૦૦ થી ૭૫,૦૦૦ રૂપિયાના વ્યય કરવામાં આવ્યો. આ સત્ર સાથે જૈન ચિત્રકળાનું એક ઉદ્બાધક પ્રદર્શન ગાઠવવામાં આવ્યું હતું અને હંમેશા રાત્રીના મનોરંજન કાર્યક્રમ યોજવામાં આવતો હતો. આ બંને પ્રબંધે લોકોમાં સારું આકર્ષણ પેદા કર્યું હતું.
આ કોઈ સામુદાયિક ધાર્મિક આરાધના કરવાના પ્રમાણસરના પ્રબંધ ગોઠવવામાં આવે તે સામે વાંધો લેવાને કોઈ કારણ હોઈ ન શકે, પણ આ સમારંભ પાછળ અષ્ટગ્રહયોગ અંગે ભયવ્યાકુળતા રહેલી હતી અને આવી આરાધના વડે માથા ઉપર ઝઝુમી રહેલા ભયંકર અનિષ્ટોનું ઉપશમન થવાની આશા ઊભી કરવામાં આવી હતી—આ બંને વહેમ અને અજ્ઞાનમૂલક હતી અને જૈનદિષ્ટ અને વિચારસરણી સાથે બંધબેસતી નહોતી. આ રીતે આ બાબત વિશેષ વિચાર અને આલાચના માગી લે છે.
જૈન ધર્મ આ વિશ્વને અનાદિ અનન્ત માને છે, ઈશ્વરકર્તૃત્વ કે નિયંત્રત્વને સ્વીકારતું નથી. કુદરતના નિયમ મુજબ આ વિશ્વ ચાલી રહ્યું છે. આ કુદરત એ પ્રકારની અંધ
૧૯૧
શકિત-blind force છે. જેને પૂજા, પ્રાર્થના, તપ, જપ વડે સ્પર્શી શકાય એવી તેનામાં કોઈ ચેતના નથી. ગમે એટલી પ્રાર્થના કે તપ કરો, સમુદ્રની ભરતી ઓટને અટકાવી શકાતી નથી, સૂર્યને ઊગતા આથમતા રોકી શકાતા નથી, ચંદ્રની ક્ષયવૃદ્ધિ અમુક ક્રમમાં થયા જ કરે છે, નિયમ મુજબ રૂતુચક્ર ચાલ્યા કરે છે, ગ્રહનક્ષત્રા ફર્યા કરે છે અને આકાશ-નિહા– રિકામાં અનેક નવા સૂર્ય નિર્માણ થયા કરે છે. અતિવૃષ્ટિ કે અનાવૃષ્ટિને કોઈ નિયંત્રિત કરી શકતું નથી, ધરતીકંપ થતા કે જવાળામુખી પર્વત ફાટતા અટકાવી શકાતો નથી. આ રીતે અષ્ટગ્રહયોગના અનુસંધાનમાં કોઈ પણ મહાઅનિષ્ટ નિર્માણ થવાનું હોય તો તેને કોઈ પણ ધાર્મિક અનુષ્ટાન અટકાવી શકે કે હળવું બનાવી શકે એમ માનવું એ જૈન વિચારણા સાથે સુસંગત નથી અને એ રીતે વિચારતા ગ્રહોપશાંતિને લક્ષમાં રાખીને ગોઠવવામાં આવેલ. આરાધના—સત્રના કોઈ અર્થ સમજાતા નથી.
દુનિયા ઉપર ઊતરતી આફત બે પ્રકારની છે. એક કુદરતે સરજેલી અને બીજી માનવીએ ઊભી કરેલી. કુદરતે સરજેલી આફત સામે માનવી અસહાય છે, સિવાય કે વિજ્ઞાન આ દિશાએ અમુક અંશમાં મદદરૂપ થાય. માનવીથી સરજાતી આફત દા. ત. આજે દુનિયા ઉપર ઝઝુમતું વિશ્વયુદ્ધ-તેના નિવારણ અર્થે ઉચિત પ્રયત્નો કરવા એ માનવીના હાથની વાત છે. આ માટે વિશ્વયુદ્ધની ભૂમિકા શું છે તે આપણે સમજવું રહ્યું. આ ભૂમિકા ઊભી કરવામાં માનવીએ વ્યકિતગત રીતે તેમ જ સામુદાયિક રીતે કેવે અને કેટલો ફાળો આપ્યો છે તેનું વિશ્લેષણ કરવું રહ્યું. આજની આખી પરિસ્થિતિનું પૃથક્કકણ કરતાં આજની નૈતિક અધોગતિ અને આધ્યાત્મિક અવનતિ, ઉર્ધ્વલક્ષી જીવનમૂલ્યોના અભાવ અને માનવતાના હ્રાસ આજની વિષમ પરિસ્થિતિનું મૂળ છે એમ સ્વીકાર્યા સિવાય નહિ ચાલે. આ પરિસ્થિતિ સુધારવા માટે વ્યકિતગત તેમ જ સામુદાયિક જીવનશુદ્ધિ અત્યંત જરૂરી છે અને નહિ કે ધાર્મિક અનુષ્ઠાનો અને મેટા પાયા ઉપરના યજ્ઞયાગે. આજે જે મોટા પાયા ઉપરના ધાર્મિક સમારંભે ચાલી રહ્યા છે તેમાં બાહ્ય ક્રિયાકાંડો ઉપર જ ખૂબ ભાર મૂકવામાં આવે છે. જીવનશુદ્ધિના કોઈ ઠેકાણે ઉલ્લેખ થતા સાંભળવામાં આવતો નથી. મુંબઈના જૈન સમાજે જે મોટું વિશ્વશાંતિ આરાધના સત્ર ઉજવ્યું તેમાં પણ બહિર્મુખભાવનું, ક્રિયાકાંડના મહત્ત્વનું, આંગી પૂજા અને વરઘોડાનું મહત્ત્વ ગવાતું હતું. અંતરખોજનો કોઈ વિચાર કરતું દેખાતું નહોતું. આજે જોખમાયેલી વિશ્વશાંતિ સ્થિર અને સહીલામત બનાવવા માટે જરૂર છે વ્યકિતગત જીવનશુદ્ધિની અને સામુદાયિક સહિષ્ણુતાની તેમજ ઉદારતાની અને સહઅસ્તિત્ત્વની ભાવનાને વિકસાવવાની બને તેટલા વેગ આપવાની.. આ બાબત ઉપર આપણે સર્વ વ્યકિતગત રીતે તેમ જ સામુદાયિક રીતે પોતપોતાના ચિત્તને કેન્દ્રિત કરીશું અને તદ્નુસાર આપણા જીવનવ્યવહારને સંસ્કારીશું તો વિશ્વયુદ્ધને આપણે જરૂર ટાળી શકીશું અને વિશ્વશાંતિના—સ્થાયી વિશ્વશાંતિના—આપણા સામુદાયિક જીવનમાં જરૂર સાક્ષાત્કાર કરી શકીશું. ૨૧ દિવસના ઉપવાસ પર ઉતરેલા મુનિ સંતબાલજી
તા. ૨૭–૧–૬૨ના જન્મભૂમિ-પ્રવાસીમાં થાણા જીલ્લામાં આવેલા ચીંચણ મુકામે મુનિશ્રી સંતબાલજીએ શરૂ કરેલા ઉપવાસ સંબંધે નીચે મુજબ સમાચાર પ્રગટ કરવામાં આવ્યા છે:—
ચીંચણ તા. ૨૫ : માટુંગામાં ચાતુર્માસ દરમિયાન યોજાયેલી શિબિરમાં ઉદ્દભવેલાં મુનિશ્રી સંતબાલજી સામવાર તા. ૨૨–૧–૬૨ થી એકવીસ દિવસના ઉપવાસ ઉપર ઉતર્યા છે અને ફકત ગરમ પાણી પીને આ ઉપવાસો કરનાર છે. હાલમાં તેમને બદલે મુનિશ્રી