________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧–૧૧-૬૨
નકશા ચીનાઓ રજૂ કરતા હતા તે નકશા બહુ જરીપુરાણા છે અને આજની વાસ્તવિકતા સાથે તેને જરા પણ મેળ નથી એમ તેમણે જ અનેકવાર કબૂલ કર્યું છે. આમ છતાં પણ આ સરહદનો પ્રદેશ જ્યાં ઘણા સમયથી કશી ઉપાધિ, અગવડ કે લડાઈ જેવું કશું પણ થવા પામ્યું નહોતું અને જ્યાં લાંબા વખતથી શાંતિ સ્થપાયેલી હતી ત્યાં તેમણે આજે આક્રમણ શરૂ કર્યું છે અને તે પણ ઘણી મોટી સંખ્યામાં અને હુમલા કરવાની મોટા પાયાની તૈયારી સાથે.
આ સરહદ ઉપર આપણા લશ્કરને પીછેહઠ કરવી પડી છે અને આપણને પ્રતિકૂળ એવી પરિસ્થિતિ ત્યાં ઉભી થઈ છે. આથી હું ખૂબ દુ:ખ અને ગ્લાનિ અનુભવું છું. આપણા સૈનિકો ઉપર ઘણી મોટી સંખ્યાના ચીની લશ્કરે ભારે લશ્કરી સરંજામ અને દારૂગાળા વડે હુમલા કરીને તેમને પાછા હઠવાની ફરજ પાડી છે. આ આપણા લશ્કરી અધિકારીઓ અને સૈનિકો કે જેમણે ભારે બહાદુરીપૂર્વક આ ચીની લશ્કરી દળાના સામના કર્યો છે તેમને હું મારા ખરા દિલની અંજલિ આપું છું. આ પ્રદેશમાં હજુ પણ કદાચ આપણે પાછા હઠવું પડે. પણ એક બાબત ચોક્કસ છે કે આ સંઘર્ષશું છેવટનું પરિણામ આપણા વિજયમાં જ આવવાનું છે. જ્યારે ભારત જેવા દેશ પાતાની સ્વતંત્રતા અને દેશની સુરક્ષા માટે લડતો હોય ત્યારે બીજું કોઈ પરિણામ આવી શકે જ નહિ.
આપણે એક બળવાન અને નિષ્ઠુર દિલના પ્રતિપક્ષીઓને સામના કરવાના છે. આમ હોવાથી આ પરિસ્થિતિને પૂરી રીતે અને વિશ્વાસપૂર્વક પહોંચી વળવા માટે આપણી શકિત અને તાકાતને પૂર્ણ રીતે સંગતિ કરવાની છે. આ અથડામણ લાંબા સમય સુધી પણ ચાલે એવા સંભવ છે. આ માટે માનસિક રીતે તેમ જ બીજી રીતે પણ આપણે આપણી જાતને તૈયાર કરવી ઘટે છે. આપણને આપણી જાતમાં પૂરો વિશ્વાસ હોવા જોઈએ અને મને ખાત્રી છે કે આપણી શ્રદ્ધા અને તૈયારી પૂરી કામયાબ નીવડવાની છે. બીજું કોઈ પરિણામ કલ્પી શકાતું જ નથી. આ મણકારના પંજામાંથી આપણા દેશને મુકત કરવા માટે આપણામાં અચળ શ્રાદ્ધા અને સુદ્રઢ નિશ્ચય પ્રગટે એવી મારી પ્રાર્થના છે.
ક
તો પછી આ સંબંધમાં આપણું કર્તવ્ય શું છે ? આપણે આપણી છાતીને વજ્ર જેવી કઠણ બનાવવી જોઈએ અને પ્રજાની શકિત અને સાધનસામગ્રીને એક જ ધ્યેય તરફ કેન્દ્રિત કરવી જોઈએ. સુલેહશાંતિના સમયમાં ધીમી ગતિએ આપણે કામ કરતા હતા તેના બદલે જલ્દિ પરિણામ આવે તેવી કાર્યપદ્ધતિ આપણે અખત્યાર કરવી જોઈએ. આપણી હસ્તકનાં બધાં સાધન અને ઉપાયોને કામે લગાડીને આપણી લશ્કરી તાકાત ખૂબ વધારવી જોઈએ.
પણ એકલી લશ્કરી તાકાત આપણા માટે પૂરતી લેખાવી ન ઘટે. આ તાકાતને પ્રજાની ઔદ્યોગિક તાકાતનો પૂરો ટેકો હોવો જોઈએ અને આપણું ઉત્પાદન જરૂરિયાત મુજબ ખૂબ વધારવું જોઈએ. ઉત્પાદન વધારવામાં આડે આવે એવી હડતાળા કે બીજી કોઈ રીતનું અવલંબન નહિ લેવા કામદારોને હું અનુરોધ કરૂ છું. આ ઉત્પાદનવૃદ્ધિને માત્ર કારખાનાં સાથે જ નહિ, પણ ખેતી સાથે એટલા જ સંબંધ છે. જ્યારે રાષ્ટ્ર આતમાં સપડાયેલ હોય ત્યારે કોઈ પણ રાષ્ટ્રવિરોધી કે સમાજવિરોધી પ્રવૃત્તિ સાંખી શકાય નહિ. આપણા ગમે તે વ્યવસાય હાય, આપણે સર્વેએ ઘણા માટો બાજો ઉઠાવવાનો છે આઝાદીની કિંમત પૂરા પ્રમાણમાં ચૂકવવાની છે, અને આપણા લોકોની અને આપણી માતૃભૂમિની સ્વાધીનતાની રક્ષા માટે આપવી પડતી કોઈ પણ કિંમત વધારે ગણાવી ન ઘટે. હું ઊંડા દિલથી શ્રાદ્ધા રાખું છું અને માનું છું કે દેશના બધા પક્ષા અને મંડળેા આ કટોકટીની ઘડીએ એકત્ર થશે અને પોતપોતાના વિવાદો અને દલીલા કે જેને આજે કોઈ સ્થાન નથી તેને બાજુએ મૂકશે અને જેઓ આપણી સ્વતંત્રતા અને સ્વાધીનતાને જોખમાવી રહ્યા છે તેમની સામે એકરૂપતાભર્યું નક્કર રાષ્ટ્રીય સંગઠ્ઠન રજૂ કરશે.
આપણા માથે બહુ ભારે બોજો પડવાનો છે. રાષ્ટ્રીય રક્ષણને લગતા વધતાં જતા ખર્ચને પહોંચી વળવા માટે અને તેને લગતા ઉત્પાદન અંગે જોઈતું નાણુ પૂરૂં પાડવા માટે આપણે બને તેટલી બચત કરીને બેન્ડઝ સરકારી કાગળિયાં—ખરીદવાં
પડશે, ચીજોના ભાવમાં કોઈ પણ વધારો થતા અટકાવવા પડશે, અને જેઓ રાષ્ટ્રની આવી મુશ્કેલીઓના વખતે નફો કરવાને પ્રવૃત્ત થાય તેઓ રાષ્ટ્રવિરોધી છે અને પ્રજાહિતને ભારે હાનિ પહોંચાડે છે--આ વિષે આપણે પૂરા સભાન અને જાગૃત બનવું પડશે.
આપણે ત્રીજી પંચવર્ષીય યોજનાની મધ્યમાં છીએ. આ યોજ નાને છોડી દેવાના કે તેમાંની કોઈ અગત્યની બાબતને હળવી કરવાનો કોઈ સવાલ જ હોઈ ન શકે. આજની નવી જરૂરિયાત સાથે તેના અહિં કે હું મેળ સાધવાના જરૂર રહેશે, પણ આ યોજનાની મુખ્ય મુખ્ય બાબતોને આપણે વળગી રહેવું પડશે અને પાર પાડવાની રહેશે, કારણ કે આ રીતે જ આપણે આપણા દેશને માત્ર આ કટોકટી પૂરતા જ નહિ પણ, હવે પછીનાં વર્ષો માટે પૂરી તાકાતવાળા બનાવી શકીશું.
બીજી પણ અનેક બાબતો છે કે જે આપણા લોકો કરી શકે તેમ છે અને તેમાંની કેટલીક હું આગળ ઉપર જણાવતો રહીશ. પણ આપણા માટે મુખ્ય બાબત તે પ્રજાજનામાં આઝાદી વિષેની નિષ્ઠાને બને તેટલી પરિપકવ કરવાની અને એ દિશાએ બને તેટલું કાર્ય કરી છુટવાની છે. આને કોઈ મુદતનો બાધ લાગતા જ નથી. આપણને વિજય પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી આ ઝગડાને આપણે ચાલુ રાખવાના જ છે, કારણ કે આ આક્રમણને કે અન્યના શાસનને આપણે કોઈ પણ સંયોગમાં આધીન બનીએ એ શકય જ નથી.
આપણે કોઈ પણ પ્રકારની ગભરામણથી મુકત રહેવું જોઈએ, કારણ કે કોઈ પણ સંયોગમાં આવી ગભરામણ નુકસાન જ કરે છે અને આજે તે માટે કોઈ કારણ પણ નથી. આપણને એક મહાન સંગઢ઼િત પ્રજાનું પીઠબળ છે. આ કારણે આપણે પ્રસન્નતા અનુભવીએ અને આપણી સ્વાધીનતાની રક્ષા કરવી અને ભારતની પવિત્ર ભૂમિ ઉપર આક્રમણ કરનાર સૌ કોઈને પાછા હઠાવવા – આ આજનું મહાન કાર્ય સાધવા પાછળ પ્રજાની વિરાટ અને સંગફ઼િત તાકાતને પૂરી કામે લગાડીએ. આપણે આ કટોકટીના હળવા દિલથી સામનો ન કરીએ, પણ આપણા યુદ્ધની સચ્ચાઈમાં અને તેના પરિણામમાં પૂરી શ્રદ્ધાપૂર્વક, મજબૂત છાતીથી અને પૂરી ગંભીરતાથી આજની કટોકટીના આપણે સામના કરવા કટિબદ્ધ બનીએ.
વાતાવરણમાં ઉડતી આવતી જે તે વાર્તામાં કદિ માનતા નહિ, નબળા હૈયાના લાકો જે કહે તે સાંભળતા નહિ. આપણ સર્વની કસોટીન આ સમય છે અને વજ્ર જેવી છાતીએ આપણે કામ લેવાનું છે. ઘણી વખત આવી બાબતને આપણે હળવા હૈયે વિચારતા હોઈએ છીએ અને આપણી આઝાદીને કોઈ અડી શકવાનું નથી એમ માનીને ચાલતા હોઈએ છીએ. પણ આઝાદી એમ જળવાતી નથી. તેને ટકાવવા માટે સતત જાગૃતિ, બળ અને તપસ્યા અત્યંત જરૂરી છે.
આજે યુદ્ધ આપણા ઉપર લાદવામાં આવ્યું છે. તે મહાન યુદ્ધમાં, તમે ગમે તે ધર્મ, પક્ષ કે વર્તુળના હો, તમને મારા સાથીબિરાદર બનવાનું હું આમંત્રણ આપું છું. મને આપણા લોકોમાં, આપણા ધર્મકાર્યમાં અને આપણા દેશના ભાવીમાં પૂરી શ્રાદ્ધા છે. સંભવ છે કે, આપણે આ રીતે કસાટીમાંથી પાર ઉતરીએ અને પૂરા ખડતલ બનીએ એવી આપણા વિષે ભાવીની કદાચ અપેક્ષા હોય.
આપણે તટસ્થતા ~~ non-alignment —ની નીતિને અનુસરતા રહ્યા છીએ અને સર્વ રાષ્ટ્રો સાથે મૈત્રી કેળવવાને આપણે હંમેશાં પ્રયત્ન સેવ્યો છે. આ નીતિમાં હું સંપૂર્ણપણે માનું છું અને આ નીતિને આપણે હવે પછી પણ અનુસરવાના છીએ. આજની મુશ્કેલીના કારણે પણ આપણા પાયાના સિદ્ધાંતોને આપણે ત્યાગ કરવાના નથી. ઉલટું એ નીતિને વળગી રહેવાથી જ આપણે આ મુશ્કેલીને વધારે અસરકારક ઉકેલ સાધી શકીશું એમ હું માનું છું.
તમને સર્વને મારા અંતરની શુભેચ્છા છે અને ભવિષ્યમાં આપણા માથે ગમે તે વીતે તે પણ તમારું મસ્તક હંમેશાં ઊંચું રાખો અને આપણા દેશ માટે જે મહાન ભાવીનું દર્શન આપણે ચિંતવી રહ્યા છીએ તેમાં પૂર્ણ શ્રાદ્ધા અને વિશ્વાસ ધરાવતા રહો એવી મારી તમારા વિષે અપેક્ષા છે. જય હિંદ !
અનુવાદક. પરમાનંદ
મૂળ અંગ્રેજી : જવાહરલાલ નહેરુ