Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 195

તા. ૧-૧૦-૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
છેવટે તો હું રહ્યો એક બાળક. એકાદ બે દિવસ પછી એ બધું હું ભૂલી ગયો હતા.
કંઇ
બીજા છેકરાઓની દેખાદેખીથી મે એક વાર સરસ કોટ અને દારીવાળા બૂટ બનાવી દેવા માટે દાદીમાને પજવ્યા. ઘરમાં દરિદ્રાવસ્થા પૂરબહારમાં ખીલી રહી હતી. એથી દાદીમા શું જવાબ દે? એથી એમણે મને ખાળામાં બેસાડી મારા મુખ પર વાત્સલ્યભર્યાં હાથ ફેરવતાં જણાવ્યું કે “બેટા ! હવે આપણી પાસે પૈસા કયાં છે ? પૈસા આવશે એટલે હું બધું ય કરાવી દઈશ, પણ આપણે એવી ટવા જ ના પાડવી જોઈએ અને તું તો ડાહ્યો છે. જો ને કઈ માણસા ગરીબ છે. એમના છે.કરાં એવે કજીયા કરે છે? માટે હોય એનાથી ચલાવી લઈએ. એથી બીજાને ત્યાં જઈએ તોય ભારરૂપ ન બનવાથી વહાલા લાગીએ. ઉપરથી કોઈનું કામ પણ કરી છૂટીએ, માટે જેટલી ટૅવા વધુ પાડીએ એટલા આપણે જ હેરાન થઈએ છીએ.' પોતાના સુંદર અને લાડકોડમાં ઉછરેલા લાડકવાયા બાળકની આ માગણી પૂરી ન કરવા બદલ દાદીમાના હૈયામાં ભારે વલાપાત ચાલી રહ્યો હતો. એ વ્યથા પરાકાષ્ટાએ પહોંચતાં એમની આંખામાંથી ટપક ટપક આંસુ ખરવા લાગ્યાં અને પેાતાના પૌત્રના દેહને પલાળી નાખી એ રડી પડયા. આ જોઈ હું પણ માતામહીને વળગી પડી—એમની છાતીમાં માથું ભરાવી રડી પડયો. મારી માતામહીના અશ્રુમાં એટલી વ્યથા હતી એટલી તાકાત હતી---કે એમના એક એક અશ્રુએ મારા પર લાગેલા માહમાયાના સંસ્કારકવાને એક પછી એક ભેદી નાખ્યા. હું એથી સ્વચ્છ બન્યો, મેહ મારો ઊડી ગયા. એથી મે જણાવ્યું કે મા, મા, રડશો નહીં. હવે એ વસ્તુઓ હું કદી નહી માંગું. પણ મારા. એ ઉત્તરમાં પુત્રની દીનતા, ઓશિયાળાપણું. અને લાચારી જોઈ એ વધુ રડયા અને મને પણ ખૂબ રડાવ્યા. ‘અરેરે ! ઉડીને આંખે વળગે એવા મારા બાળકનું, હે ભગવાન! તેં આટલું સુખ પણ ઝૂંટવી લીધું? એની પવિત્ર શાંત મૂર્તિ જોઈ મારા હૈયામાં જરાયે કરૂણા નથી પ્રગટતી ? એવી પ્રાર્થના કરતાં ગદગદ કંઠે એ મુખ ૫૨ વાત્સલ્યભર્યો હાથ ફેરવી રહ્યા હતા. એ હાથે મારામાં કોઈ અગમ્ય તત્વના સંચાર થયા હોય એમ મે અનુભવ્યું. એથી ભગવાને ભલે કદાચ એમની પ્રાર્થના નહીં સાંભળી હોય, પણ મારા અંતરાત્માએ તે। સાંભળી. મારો અંતરાત્મા એથી વહેલા જાગી ગયા અને એ દિવસથી માતાને
મારા
જરાયે ઓછું ન આવે એ ખાતર મેં કોટ—બુટના તો માહ છેડયો, પણ એ દિવસથી કદી પાઈ પૈસા કે કોઇ ખાવાની ચીજની પણ મૈં માંગણી નથી કરી. ઉલટું દાદીમાને મારે ખાતર સહેજ પણ ચિંતા કે ઉદાસીનતા ન સ્પર્શી જાય—એ માટે હું હંમેશા પ્રસન્નચિત્ત અને આનંદમાં રહેવા લાગ્યો અને જે હાય તેથી ચલાવી લેતા. પિતાના મિત્રા કયારેક આપી જતા તો કયારેક
દાદીમા મેળવી મને આપતા ત્યારે જ હું ખાતો. આ કારણે મનના સંયમની સાધના કંઈક વહેલી શરૂ થઇ.
આમ ૧૦ વર્ષ સુધી હું લાડકોડમાં ઉછર્યો હતો. પણ મારી માતામહીને કારણે વર્ષોના એ વૈભવ સંસ્કાર ખરી પડયા ને સાદું જીવન જીવવાના અને હાય તેથી ચલાવી લેવાના મારા જીવનના એક મૂળગત સ્વભાવ જથઈ પડયા હોય તેમ મારા જીવનમાં મોટું પરિવર્તન આવી ગયું. ને ત્યારથી આજ સુધી સાદું જીવન જ હું જીવતો રહ્યો છું. મારું સમગ્ર જીવન આર્થિક સંકડામણમાં વીત્યું હોઈ, દાદીમાએ નાખેલા એ સંસ્કારોને કારણે હું અનેક ઉપાધિઓમાંથી બચી શકયો છું. આજે મારા જીવનમાં જે ક ંઈ સારૂં તત્ત્વ છે એમાં મારી માતામહીના જ મોટો હાથ છે, અને મારી માતામહી પણ એક સામાન્ય સન્નારી નહાતાં, પણ અત્યંત બુદ્ધિશાળી અને ડહાપણના
૧૦૯
ભંડાર હતાં. ગામમાંથી અનેક વડીલો એમની પાસે બેસવા અને સલાહ લેવા આવ્યા કરતા. મારા પૂ. ગુરૂદેવ પંડિતજી જટાશંકર મોતીરામ જેમની પાસે ૧૪ વર્ષની ઉંમર સુધીમાં મેં સંસ્કૃત— ભાંડારકરની બે બુકો અને પાંચ સંસ્કૃત કાવ્યો કરેલાં, એ મારે ત્યાં મારી એ દાદીમાને નાની બાઈને એક વાર મળવા વિના રહેતા જ નહીં.
આવ્યા
પિતા બે વર્ષ મુંબઈ રહ્યા. એમણે ત્યાં જે દુ:ખ વેઠયું છે એની યાદ આજે પણ મને અતિ નમ્ર અને ઈશ્વરેચ્છાને અધીન બનવાની પ્રેરણા આપ્યા કરે છે. બે વ માં પહેલીજ વાર એક મિત્ર પાસેથી રૂા. પાંચ ઉછીના લઈ મારે માટે હલવા તથા ધાતી ભેટો એક મિત્ર સાથે મોકલ્યો તો અમારા જેવા કમભાગીના પાપે એ ભાઈના ટૂંક જ ઉપડી ગયો. આ બનાવે મારી કર્મસિધ્ધાંત પરની ઊંડી શ્રાદ્ધાનું બીજ નાખ્યું.
વિરમગામ ભણવા ગયો ત્યારે દાદીમાનાં કહેવાથી પિતાએ મને એક સરસ કોટ અને દોરીવાળા બૂટ સીવડાવી આપ્યા. પાંચ વર્ષ પછી ઈચ્છા પૂરી થતી હતી, જેથી કોટ—બુટ સામું જોઈ રહ્યો- ઘડીભર દિલ નાચી મું. પણ એ બુટ—કોટ માટે દાદીમાએ કેટલા વલાપાત કર્યો હતા—કેટલા આંસુ સાર્યાં હતાં.--એની સ્મૃતિથી મારો મેહ ઉતરી ગયો. એથી એનું આકર્ષણ તો ન થયું તે ન જ થયું, ઉલટો કોંઇક તિરસ્કાર છૂટયો. આથી શાળામાં હું ઘણી વાર કોટ—બૂટ વિના જ જતો. એ યુગના નિયમ પ્રમાણે મારા પૂ. ગુરૂદેવ શ્રી વાડીલાલ પરશેામ જે આજે હજુ હયાત છે એઓશ્રી મને શાળામાંથી કાઢી મૂકતા. હું ચર્ચામાં ઊતરતા. પરિણામે મે ઘેરથી અંગરખું મંગાવી પહેરવા માંડયું ને આમ આખી હાઈસ્કૂલમાં હું એક વિચિત્ર પ્રાણી દેખાવા લાગ્યો.
આજથી ૧૩ વર્ષ પહેલાં મારા ચિ. વાડીલાલના લગ્નપ્રસંગે સહુના આગ્રહથી કોટ સીવડાવવા પડેલા. પણ એક જ કલાક પહેરી કાઢી નાખેલો, જે આજ પણ એ જ સ્થિતિમાં મારા બાટમાં સચવાઈ રહ્યો છે. બૂટ તો ભણવા ગયો ત્યાર પછી કદી પહેર્યા જ નથી. દાર્દીમાએ સાદાઈથી રહેવાના જે માત્ર ફૂંકયા હતો એને પરિણામે સાદાઈ મારો જીવનસ્વભાવ બની ગયો છે. પથારીમાં કથા ગોદડી જ મને ફાવે. મારી ચિ. પૌત્રી પ્રતિભા પૂછે કે ‘દાદા! તમે ગાદલામાં કેમ સૂઈ જતા નથી ?' તે। હું કહું કે ‘ગાદલામાંથી મને પડી જવાની બીક લાગે છે.
જ્યારે જ્યારે મુંબઈ—અમદાવાદથી પાછા ફરૂં ત્યારે વિદ્યાર્થીઓ પૂછે કે ‘ગુરુદેવ ! કઈ—કઈ ફિલ્મો જોઈ? કઇ કઇ હોટલાની મુલાકાત લીધી ?” જ્વાબ આપું કે ‘માળું એ તો યાદ જ ન આવ્યું.' પાસે હાલ તો ગજવામાં પૈસા છે, છતાં નથી કદી મુંબઈની મિઠાઈ કે નવી નવી જાતના ફૂટ-મેવા ખાવાની ઈચ્છા થઇ. સારાભાઈ રોજ આગ્રહ કરીને ચીકૂ ખવડાવે છે ને તમે જી ંદગીમાં પ્રથમવાર ‘સેન્ડવીચ’ ખવડાવ્યું. સવારે દૂધ-ચાહ કશું લેતો નથી. ફકત બે વાર ભાણામાં જે આવે એથી જ સંતોષ માની લઉ` છું.
આ સંસ્કારઘડતરને કારણે જીવન સાદું, પેશાક સાદા ‘બાર મહિને બે ખાદીનાં ધોતિયાં, ત્રણેક ખમીસ અને ૨~૩ ટોપીઓ એ જ મારો પરિગ્રહ. માટે ભાગે પગમાં ચંપલ પણ ન હેાય. નથી સીવડાવ્યાં કદી કોટ-કાંડી કે નથી પહેર્યા કદી ઇસ્ત્રીવાળાં કપડાં. મરણ હો કે પરણ, ગામ હો કે પરગામ, હાળી હોય કે દીવાળી-બસ એક જ જાતના પોશાક અને તે પણ ઘણી વાર સાંધેલા અથવા થીંગડાંવાળા. મુંબઈ આવ્યો ત્યારે મિત્રાના આગ્રહથી ખુત્ર ચિ. બાબુએ ગમે ત્યાંથી ખાદી મેળવી બે
મારા ખમીસ અને બે ટોપી ઊભાં ઊભાં સીવડાવી દીધાં હતાં. નથી વાપરી કદી બેટરી (ટાર્ચ), નથી પહેરી ઘડિયાળ કે નથી વાપરી-૧૯૫૯ની સાલ સુધી સાળાએ ભેટ આપી ત્યાં સુધી—ઈન્ડીપેન. ત્યાં સુધીનું મારૂં બધું જ લખાણ હોલ્ડરથી જ લખાયેલું છે. પૂના તત્વજ્ઞાન વિદ્યાપીઠવાળા રોજ લખે કે તમારો એક સુંદર ફોટો
તુ