Prabuddha Jivan 1962 Year 23 Ank 17 to 24 and Year 24 Ank 01 to 16

SR No.: 525947
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1962
Total Pages: 252
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 22 MB

Page 103

તા. ૧૬-પ-૬૨
પ્ર બુદ્ધ જી વ ના
૧૭.
તે જ દિવસે બપોરે એક બીજો સમારંભ શ્રી સંદરજી બેટાઈના કાવ્યવાંચનને રાખેલ. સુપ્રસિદ્ધ, પ્રૌઢ કવિ શ્રી બેટાઈ અમારી નજીકના સેનેટોરિયમમાં રહેતા હતા. એમને સાંભળવાની તક અમે શેની જતી કરીએ? એમણે એમની હળવી પ્રસન્ન શૈલીમાં એમના વતન-કચ્છ–ના જીવંત વર્ણન સાથે આરંભ કર્યો. ધીમે ધીમે શૈલી ધીર ગંભીર થતી ગઈ. એમની ભાવભરી વિદ્યાર્થિ. નીઓને વિદાય આપતાં અનુભવેલી આર્ટ વત્સલતા અમને પણ સ્પર્શી ગઈ. એમના હૃદયમાં હિમાલયે જગાવેલાં ચિંતનપૂર્ણ સંવેદનો પણ મન પર ઊંડી છાપ પાડી ગયાં. એમના વિચારોની પરિપકવતા અને રજુઆતની વિશદતા આજના કવિને પ્રેરક બને તેવા હતી.
આવા સમારંભાએ અમારા માથેરાનના આનંદને સાંસ્કારિકતા અને ગહનતાને આપ આપ્યો.
જયારે જ્ઞાન અને ગમ્મત ભેગા મળે ત્યારે એની વધુ ઉંડી કૃતાર્થતા અનુભવાય છે. * ૩૦ મી તારીખે આ મંડળી પાછી ફરતી હતી ત્યારે ગાડીમાંથી દૂર દેખાતાં સ્વજનો જેવા એક એક પોઈટસને ઓળખતાં ઓળખતાં સૌના મનમાં એ જે ભાવ જાગતો હતો કે, 'માણ્યું માથેરાન.”
માયું મેં માથેરાન. માનવ ને કુદરતનાં જેમાં ગૂજયાં રસમય ગાન,
..માયું મેં માથેરાન, ઝરણાં શો કલરવ માણો
ને ગિરિવરની ઊંચાઈ, પંખીરવમાં બજી રહી અમ
સ્વાગતની શરણાઈ; પગલે પગલે ધરાધૂલિએ ચળ્યાં મેંદી પાન
..માયું મેં માથેરાન. હવા થઈ હળવી ફલ જેવી,
શીતલ મધુરપ છાઈ, ચેતનથી થનગનતાં ઉરની
આભા જગે ઝીલાઈ; ગિરિવરમાંહે ગગનવાસીએ દીધાં દર્શન–દાન, .માયું મેં માથેરાન !
ગીતા પરીખ ૫ચાયત રાજ્ય લોકશાહીને સફળ બનાવવી હોય તો પાંચ વર્ષે ચૂંટણીઓ આવે ત્યારે લોકો મતદાન પૂરતા સક્રિય થાય ને પછી પોતાપોતાના ખાનગી કામમાં લાગી જાય એ પૂરતું નથી. સાચી અને સફળ લોકશાહીમાં એક એક નાગરિક પોતાનું કામ જેવી કુશળતાથી કરે છે તેવી જ રીતે જાહેર કામ પણ રસ લઈને કુશળતાપૂર્વક કરે એ જરૂરનું છે. આને માટે એવું વિચારવામાં આવ્યું છે કે જો સત્તાનું વિકેન્દ્રીકરણ કરવામાં આવે, એટલે કે ઉપરના થરોમાં ભેગી થયેલી સત્તાને વહેંચી નાખવામાં આવે તો બધા જ માણસે જાહેર કામમાં રસ લે અને તે વધારે સારાં તથા ઝડપથી થાય. આ માટે આપણે એક પંચાયત ધારો કર્યો છે, જેને અમલ ગુજરાત રાજયમાં ૧લી મે, ૧૯૬૨ થી શરૂ થયો છે.
આ કાયદો ખરેખર ક્રાન્તિકારી છે. એમાં લોકોને જે સત્તા આપવામાં આવી છે તેનો જો સાવધાનીપૂર્વક ઉપયોગ કરવામાં આવે તે છેલ્લાં સે વર્ષમાં જે કામ ગામડાં નથી કરી શકયાં તે હવે પછીનાં પાંચ વર્ષોમાં કરી શકશે. આ કાયદા પ્રમાણે દરેક જિલ્લામાં ચાર પ્રકારની પંચાયત અમલમાં આવશે: ગ્રામ, નગર, તાલુકા ને જિલ્લા પંચાયત ગ્રામ પંચાયત એક કે વધારે ગામડાંની – બનશે. એના વિસ્તારમાં માત્ર દસ હજાર સુધીની વસતિ હોવી જોઈએ. પછી દસથી ત્રીસ હજારનાં વિસ્તારમાં નગર પંચાયત સ્થપાશે.
આપણે જેને તાલુકો કહીએ છીએ તેમાં એમના પ્રતિનિધિઓમાંથી તે તે તાલુકાની તાલુકા પંચાયત સ્થપાશે અને એ જ
ટીપ્પણ: ૧ ઝરણાંના કલરવમાં બાળસહજ કલ્લોલ અને ગિરિવરની ઉંચાઈમાં વડિલોને ગૌરવભર્યો આનંદ અભિપ્રેત છે. ૨ માથેરાનની લાલ માટીએ અમારી પાનીઓ લાલલાલ કરી દીધેલી. ૩ પર્વતના પ્રકૃતિસૌંદર્યમાં ઈશ્વરદર્શન જેવો આનંદ પ્રાપ્ત થતો હતો.
રીતે જિલ્લાના વિસ્તારમાં જિલ્લા-પંચાયત સ્થપાશે. ગામડાં તથા શહેરના આ વિસ્તારમાં રહેતાં ૨૧ વર્ષની ઉપરનાં બધાં સ્ત્રી-પુરુષો ત્યાં ત્યાં મતદાર થઈ શકશે અને દરેક મતદાર પંચાયતની ચૂંટણીમાં ઉભા રહી શકશે. દર ચાર વર્ષે આવી ચૂંટણીઓ થશે. ગ્રામ પંચાયતમાં નવથી પંદર જેટલા અને નગર–પંચાયતમાં ૧૫ થી ૩૧ જેટલા સભ્યોને ચૂંટવાના રહેશે. આમાં સ્ત્રીઓ અને પછાત વર્ગના બે સભ્યોને ફરજિયાત લેવાના રહેશે. ચૂંટાયેલા સભ્યો પછી સરપંચ અને ઉપ-સરપંચને ચૂંટી કાઢશે અને એ લોકો પછી પંચાયતનો કારભાર ચલાવશે.
દરેક ગ્રામ પંચાયતના સરપંચ અને નગર પંચાયતના ચેરમેન નને તાલુકા-પંચાયતમાં સ્થાન મળશે. આ ઉપરાંત સહકારી મંડળી
ઓના અધ્યક્ષોએ ચૂંટેલા સભ્યો, ૨ સ્ત્રીઓ, ૨ પછાત વર્ગના સભ્યો તથા તે તાલુકાના મતદાર મંડળમાંથી ચૂંટાએલા ધારાસભ્ય પણ તાલુકા-પંચાયતના સભ્ય થશે. તે તાલુકાના મામલતદાર તથા તાલુકામાં આવેલી સુધરાઇઓના પ્રમુખે પણ તાલુકા-પંચાયતના સભ્યો થશે. આ બધા સભ્યો પોતાના પ્રમુખ ને ઉપ-પ્રમુખ ચૂંટી કાઢશે. અને પછી એ બધા તાલુકાને વહીવટ ચલાવશે.
- દરેક તાલુકા-પંચાયતના પ્રમુખને જિલ્લા પંચાયતમાં સ્થાન મળશે. આ ઉપરાંત બધી તાલુકા-પંચાયતે પોતાના એક સભ્ય ચૂંટીને જિલ્લા પંચાયતમાં મોકલશે. આમાં પણ બે સ્ત્રીઓ અને પછાતવર્ગના સભ્યોને માટે જગ્યાઓ અનામત રાખવી પડશે. આ ઉપરાંત જિલ્લામાં રહેતા બે કેળવણી નિષ્ણાતે, લોકસભા અને રાજ્યસભાના તે વિસ્તારમાં રહેતા સભ્યો, ત્યાંના વિધાનસભાના સભ્યો, જિલ્લા કલેકટર તથા સુધરાઇઓના પ્રમુખે પણ જિલ્લા પંચાયતના સભ્ય થશે.
જિલ્લા કે તાલુકાના ભલા માટે જે કામ કરવાની સત્તા ક્લેકટર કે મામલતદારને હતી, જે જે કરવેરા તેઓ ઉધરાવી શકતા અને કાયદો તથા વ્યવસ્થા સાચવવા તેઓ જે કાંઇ કરતા તે લગભગ બધી જ સત્તાઓ હવે આ ચારે પ્રકારની પંચાયતોને આપી દેવામાં આવી છે. પોતાના વિસ્તારના રસ્તા સારા કરવા, પ્રજાજનોને પાણીની અને ગટર ઇ. ની સગવડ આપવી, ભણતર માટે વ્યવસ્થા કરવી, ઉત્તમ આરોગ્ય સચવાય તેને માટે કામ કરવું, ઉત્પાદન વધે તે જોવું, સહકારી મંડળીઓ દ્વારા વેપાર ઈ. ને ઉત્તેજન આપવું, આ અને આવા અનેક કામ હવે પંચાયતે જુદી જુદી સમિતિઓ (જેવી કે શિક્ષણ સમિતિ, જાહેર બાંધકામ સમિતિ, આરોગ્ય સમિતિ જેવી સમિતિઓ) દ્વારા કરી શકાશે. આ બધાં કામ માટે તેઓ પોતાની નોકરીમાં માણસોને સીધા રાખી શકશે. એવી નોકરીઓ માટે માણસો. પસંદ કરવામાં રાજયમાં ‘પબ્લિક સર્વિસ કમિશન” હોય છે તેવાં મંડળો પણ જિલ્લાઓમાં સ્થપાશે. પંચાયતના નકરો રાજ્યમાં જઇ શકશે અને રાજયના નેકરની જરૂર હોય છે તેવી સેવા પંચાયતોને આપી શકાશે. આ ઉપરાંત પોતપોતાના વિસ્તારોમાં ગુના ન થાય તે જોવાની અને થાય તે અમુક પ્રકારના ગુનાઓની તપાસ કરી ન્યાય આપવાની સત્તા પણ પંચાયતોને આપવામાં આવી છે. - આ બધું કામ કરવા નાણાની મદદ જોઈએ તે સ્વાભાવિક છે. પંચાયત ધારામાં પંચાયતેને જુદી જુદી જાતના કરવેરા (જેવા કે પાણી વેરો, ઓકટ્રોય, મેળા વેરો વગેરે) નાખવાની અને ઉઘરાવવાની સત્તા આપવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત એમને રાજ્ય તરફથી નક્કી કરેલી ‘ગ્રાન્ટ' પણ મળશે અને એ રીતે અત્યાર સુધીની પંચાયતોને હમેશ નડતો નાણાંને પ્રશ્ન પણ સારી રીતે ઉકેલવામાં આવ્યો છે.
‘કુમારમાંથી સાભાર ઉધૃત દામુભાઈ શુકલ વિષયસૂચિ
પૃષ્ઠ શોષણ-મુકિતનો સરળ ઈલાજ:
અમર’ રૂપિયાને નર બનાવો! અપ્પાસાહેબ પટવર્ધન ૧૧ વિમલા ઠકારના વૈચારિક પરિવર્તનની કહાણી
વિમલા ઠકાર ૧૩ માયું મેં માથેરાન
ગીતા પરીખ ૧૫ પંચાયત રાજય
દામુભાઈ શુક્લ ૧૭ પ્રકીર્ણ નોંધ: ગુજરાતી સાહિત્યના
પરમાનંદ ૧૮ આજીવન ઉપાસક શ્રી ચુનીલાલ વર્ધમાન શાહની સન્માન અંજલિ,
શ્રી પ્રભાશંકર પોપટભાઇ જનરલ હૌસ્પિટલનું ઉદ્દઘાટન, ધ્વનિ
વર્ધક યંત્રનો ઉપયોગ અને પરિ- વર્તનભીરૂ સ્થાનકવાસી આગેવાને. નવ ગ્રહોની પીડા
કાકાસાહેબ કાલેલકર ૨૦